جنگ سرد امریکا و روسیه بر سر بازار گاز اروپا

اقتصاد ایرانی: بازار جهانی گاز در ابتدای شکل گیری خود با بازار نفت پیوند خورده بود و قیمت گذاری آن بر مبنای قیمت نفت خام انجام می شد. اما مطالعات اخیر نشان می دهد، این بازار در حال جدا کردن مسیر خود از بازار نفت است. اتفاقی که به واسطه گسترش هاب های گازی خصوصا در ایالات متحده و تسهیل در فرآیند صادرات گاز از طریق ال ان جی است. از این رو در سال های اخیر در مقاطعی قیمت گاز و نفت خام با یکدیگر همبستگی منفی پیدا کرده اند. بدون شک انقلاب گاز شیل سبب شد با افزایش توان تولید ایالات متحده بازار گاز شکل و شمایل جدیدی پیدا کرده و به سمت رقابت بیشتر حرکت کند. ایالات متحده تا پیش از این بخش زیادی از گاز مورد نیاز خود را از کشورهای اطراف و به ویژه کانادا وارد می کرد اما گزارش اداره اطلاعات انرژی این کشور نشان می دهد که در سال گذشته و در ماه نوامبر برای نخستین بار از سال ۱۹۵۷ امریکا به صادرکننده خالص گاز طبیعی تبدیل شده است. این اتفاق مرهون گسترش خطوط لوله انتقال گاز به کشورهایی نظیر مکزیک و نیز توسعه شتابان صنعت ال ان جی است. صنعت ال ان جی این شانس را برای امریکا به وجود آورده است که به فکر کشف بازارهای جدیدی از شرق آسیا تا غرب اروپا باشد. حضور امریکا در شرق آسیا فضا را برای تولیدکنندگان خاورمیانه محدودتر خواهد کرد. اما رقابت جذاب تر امریکا در بازارهای اروپاست. جایی که این کشور باید با سلاح ال ان جی به جنگ روسیه یی برود که با توسعه مویرگی خطوط لوله انتقال گاز سال ها در بازار گاز قاره سبز یکه تازی کرده است. در این رابطه موسسه وودمکنزی در تازه ترین تحلیل خود به وضعیت بازار گاز در سال جاری پرداخته و ۲۰۱۷ را سال نبرد بزرگان در بازار گاز اروپا خوانده است.

به گزارش تعادل، آخرین وضعیت بازار جهانی گاز که بخش نخست آن به تحلیل اداره اطلاعات انرژی امریکا از وضعیت تولید ومصرف گاز این کشور و بخش دوم به گزارش وودمکنزی از رقابت فشرده امریکا و روسیه در سال ۲۰۱۷ بر سر بازار گاز اروپا اختصاص دارد را در ادامه می خوانید.
قیمت گاز طبیعی در سال ۲۰۱۶ به پایین ترین سطح خود در ۱۷ سال اخیر رسیده است. قیمت هر میلیون واحد حرارتی بریتانیایی  (MMBtu) گاز طبیعی در بازار هنری هاب در سال گذشته به پایین ترین سطح خود از سال ۱۹۹۹ یعنی ۲ دلار و ۴۹ سنت رسید. از ماه فوریه تا ماه مه سال گذشته قیمت گاز افت بسیار شدیدی پیدا کرد به نحوی که میانگین قیمت ماهانه گاز طبیعی در این بازه به زیر ۲ دلار در هر میلیون واحد بی تی یو کاهش یافت.
البته این روند در ادامه سال ۲۰۱۶ تغییر پیدا کرد و قیمت گاز با افزایش همراه شد. به نحوی که هرچه بازار به سمت ماه های آخر سال پیش می رفت، گاز طبیعی نیز ارزش بیشتری پیدا می کرد. در نهایت نیز سال ۲۰۱۶ برای گاز طبیعی با میانگین قیمت ۳ دلار و ۵۸ سنت برای هر واحد بی تی یو در ماه دسامبر
به پایان رسید. اما علت اصلی کاهش ارزش گاز طبیعی در سال گذشته را می توان در گرم شدن هوای کره زمین جست وجو کرد. اداره اطلاعات انرژی ایالات متحده امریکا در گزارش خود از وضعیت بازار گاز در سال گذشته، دمای بالاتر از میزان معمول هوا در سال گذشته که در بیشتر روزهای سال حکمفرما بود را یکی از این عوامل می داند. مساله یی که عامل تغییر تقاضای گاز و کاهش قیمت در سال گذشته به حساب می آید.
قیمت گاز طبیعی در بازارهای منطقه یی امریکا در سال گذشته همواره با نوسان همراه بود. تجربه زمستان گرم تر از حد معمول و حجم قابل توجهی از ذخایر گاز طبیعی روند قیمتی این محصول را نزولی کرد.
در حالی که همواره انتظار بر این است که با سرد شدن هوا قیمت گاز طبیعی در بازار افزایش یابد، در سال گذشته رشد قیمت در فصل بهار اتفاق افتاد، چرا که در بخش های مختلف افزایش تقاضا و نیز کاهش تولید گاز به وقوع پیوست.
هرچند سال ۲۰۱۶ با زمستان ملایمی آغاز شد اما پایان آن با کاهش بیشتر دما همراه بود. همین مساله سبب شد که در پایان سال قیمت گاز طبیعی به صورت شدیدتری افزایش یابد.
افزایش شدت سرما در مناطقی نظیر شمال شرق امریکا که ظرفیت خط لوله محدودتری دارد، می تواند در هاب هایی نظیر آلگانکین در نزدیکی بوستون یا ترانسکو در نزدیکی نیویورک، میانگین قیمت ماهانه بالاتری را رقم بزند. هرچند با افزوده شدن ظرفیت جدید خط لوله و افزایش تولید گاز غیرمتعارف از رشته کوه های آپالاشیا (واقع در جنوب نیویورک و شمال می سی سی پی) همراه با زمستانی ملایم سبب شد تا در آغاز سال ۲۰۱۶ پیک قیمت گاز کمتر از سال های گذشته باشد.
همچنین گرم شدن هوا سبب کاهش قابل توجه مصرف در بخش خانگی و تجاری شد. در سال گذشته میلادی مصرف گاز طبیعی در بخش خانگی معادل ۷ درصد و در بخش تجاری معادل ۴ درصد کاهش داشت. در نتیجه انبارهای ذخیره گاز طبیعی تقریبا امریکا در تمام روزهای سال در بالاترین سطح خود قرار داشتند. به نحوی که در هفته منتهی به ۱۱ نوامبر سال گذشته، ذخایر گاز طبیعی ایالات متحده به ۴ میلیارد و ۴۷ میلیون فوت مکعب رسید.
در سال گذشته اتفاق مهمی در بخش انرژی ایالات متحده رخ داد و آن پیشی گرفتن گازطبیعی از زغال سنگ به عنوان سوخت اصلی نیروگاه های تولید برق بود. بر این اساس سهم گاز طبیعی در تولید برق ایالات متحده به ۳۴ درصد رسید. در حالی که نیروگاه های مصرف کننده زغال سنگ تنها ۳۰ درصد برق ایالات متحده را تامین کردند. در مجموع بخش تولید برق امریکا در سال ۲۰۱۶ به طور میانگین ۲۷ میلیارد و ۶۰۰ میلیون فوت مکعب در روز گاز طبیعی مصرف کرد و رکورد سال ۲۰۱۵ که معادل ۲۶ میلیارد و ۳۰۰ میلیون فوت مکعب در روز بود را شکست.
ایالات متحده امریکا در سال های گذشته به عنوان واردکننده گاز طبیعی شناخته می شده است اما افزایش ظرفیت تولید گاز این کشور و انقلابی که گاز شیل در تولید این کشور رقم زد، سبب شد تا امریکایی ها در سال ۲۰۱۶ تبدیل شدن از واردکننده خالص به صادرکننده خالص را جشن بگیرند. در ماه نوامبر سال گذشته و برای نخستین بار از سال ۱۹۵۶ بر مبنای آمار ماهانه، صادرات گاز ایالات متحده از واردات این کشور پیشی گرفت. این اتفاق مهم به دلیل بهبود زیرساخت های این کشور از جمله توسعه خطوط لوله گاز و تاسیسات مایع سازی گاز طبیعی (LNG) برای صادرات به وقوع پیوست. تلاش های امریکایی ها در توسعه زیرساخت های صنعت گاز خود سبب شد تا عرضه کنندگان این کشور بتوانند تقاضای روزافزون گاز طبیعی در بازارهای خارجی را پاسخگو باشند.
البته بازارهای هدف امریکا هنوز تنوع زیادی ندارند و مکزیک خریدار اصلی گاز ایالات متحده است. کشوری که چهارشنبه هفته گذشته و در نخستین کنفرانس خبری دونالد ترامپ پس از انتخاب به عنوان رییس جمهور، مجددا آماج حملات وی قرار گرفت. ترامپ در این کنفرانس خبری اظهار داشت که مکزیکی ها از ایالات متحده سوءاستفاده می کنند و بر ساخت دیوار بین مرز دو کشور تاکید کرد و وعده داد که هزینه ساخت این دیوار را نیز مکزیکی ها پرداخت می کنند. بررسی اداره انرژی امریکا نشان می دهد که مکزیک ۸۷ درصد گاز صادراتی امریکا را وارد می کند. وارداتی که از طریق خط لوله انجام می شود و در سال گذشته نیز به رشد خود ادامه داد.
همچنین در ماه مه سال ۲۰۱۶، ترمینال میعان گاز طبیعی «سابین» در خلیج مکزیک عملیات تجاری خود را برای صادرات ال ان جی آغاز کرد. گسترش و توسعه بیشتر کانال پاناما نیز از دیگر برنامه های ایالات متحده برای کاهش زمان و هزینه حمل و نقل گاز این کشور به بازارهای کلیدی در آسیا و سواحل غربی امریکای جنوبی است.
براساس تخمین های اولیه اداره اطلاعات انرژی امریکا تولید بازاری گاز طبیعی این کشور در سال ۲۰۱۶ به میانگین ۷۷ میلیارد و ۵۰۰ میلیون فوت مکعب در روز رسیده که یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون فوت مکعب کمتر از تولید سال ۲۰۱۵ است. کاهش تولید امریکا از سال ۲۰۰۵ تاکنون بی سابقه بوده و در واقع کاهش تولید سال گذشته، نخستین بار در بیش از ۱۰ سال به حساب می آید. همچنین شمار ریگ های حفاری گاز طبیعی فعال برخلاف ریگ های حفاری تولید نفت روند کاهشی داشته و در پایان سال ۲۰۱۶ به رقم ۱۳۲ رسیده است. مقایسه با ریگ های فعال در سال ۲۰۱۵ حکایت از کاهش ۱۹ درصدی دارد. البته نکته قابل توجه این است که کاهش تولید گاز امریکا به شدت کاهش شمار ریگ های حفاری نیست. به عبارت دیگر تولیدکنندگان به صورت قابل توجهی افزایش بهره وری در حفاری را مدنظر قرار داده اند.

نبرد بزرگان در گاز

افزایش قابل توجه تولید گاز در ایالات متحده، این کشور را به بازیگری جدید در بازار صادراتی گاز بدل کرده است. بازاری که سوپراستار آن تا پیش از این روسیه بود و افزایش تولید و صادرات گاز امریکا عرصه جدیدی را برای رقابت بین دو قدرت جهانی به وجود می آورد که تا پیش از این موضوعیت نداشت. این موضوع از چشمان موسسه وودمکنزی دور نماند. ماسیمو دی اوداردو، نایب رییس مرکز تحقیقات گاز اروپا معتقد است که سال ۲۰۱۷ همان سالی خواهد بود که اروپایی ها در انتظار آن بودند و انحصار روسیه بر بازار گاز اروپا با افزایش ۱۰ درصدی عرضه جهانی ال ان جی خواهد شکست. وی معتقد است؛ افزایش تقاضا برای گاز به اندازه یی نخواهد بود که از عرضه تجاوز کند.
به گفته دی اوداردو، این افزایش عرضه ال ان جی سبب تغییر بزرگی در بازار جهانی گاز خواهد شد. او در ادامه رشد دوبرابری واردات ال ان جی در شمال غرب اروپا را پیش بینی کرده و می گوید: «ما پیش بینی می کنیم که واردات ال ان جی اروپای غربی به بیش از ۳۱ میلیون تن برسد. بدین معنا که ال ان جی ایالات متحده در اروپا وارد رقابت قیمتی با گاز ارزان روسیه خواهد شد.»
دی اوداردو معتقد است یا روسیه باید قید ۲۵ میلیارد مترمکعب گاز را بزند یا وارد رقابت شدیدی برای به دست آوردن سهم بیشتری از بازار شود. صحنه برای رقابت بین گاز ارزان روسی و ال ان جی امریکایی آماده شده است.
عرضه ال ان جی امریکا در سال آینده به ۱۱ میلیون تن خواهد رسید. این اتفاق در حالی خواهد افتاد که فشار قیمتی در بازار وجود دارد و همین مساله سبب خواهد شد که مدتی به طول بینجامد تا امریکا سهمی از بازار اروپا را به دست آورد. این کارشناس گاز اروپا پیش بینی می کند که قیمت گاز در سال ۲۰۱۷ به حدود ۴ دلار به ازای هر میلیون بی تی یو برسد و همین مساله می تواند ال ان جی ایالات متحده را اقتصادی کند.
وی در رابطه با تاثیر این رقابت بر بازار جهانی گاز و ال ان جی بیان می کند: «اروپا چنین ظرفیتی را ندارد که هم ال ان جی امریکا و هم گاز روسیه را جذب کند. همین مساله سبب خواهد شد تا در سال ۲۰۱۷ متوجه این شویم که چگونه گاز امریکا و روسیه در مقابل یک دیگر صف آرایی خواهند کرد.»