بازگشت به بالای صفحه
FACEBOOK TWITTER RSS FEED JOIN US NEWSLETTER
print version increase font decrease font
تاریخ انتشار : سه شنبه 26 بهمن 1395      10:52

چشم‌انداز سیمان در سال ۹۶، خاکستری یا سفید؟

سیمان به عنوان یکی از صنایع پایه، نقشی اساسی در تأمین زیرساخت‌های اقتصادی کشور ایفا می‌کند به‌طوری که بین فرآیند رشد اقتصادی و سرانه مصرف سیمان در هر کشور، همبستگی بالایی وجود دارد. قیمت سیمان به‌طور مستقیم در قیمت تمام شده بسیاری از طرح‌ها اثر‌گذار است؛ که تغییرات و نوسانات این صنعت اعم از تغییرات تولید، مصرف و قیمت بلافاصله بر صنایع مرتبط با آن منعکس خواهد شد.

اقتصاد ایرانی: سیمان به عنوان یکی از صنایع پایه، نقشی اساسی در تأمین زیرساخت های اقتصادی کشور ایفا می کند به طوری که بین فرآیند رشد اقتصادی و سرانه مصرف سیمان در هر کشور، همبستگی بالایی وجود دارد.

این کالا به عنوان یکی از اصلی ترین تأمین کنندگان نیازهای اساسی فعالیت های سازه ای می باشد. به گونه ای که از یک سو در بخش ساختمان جزء مصالح اصلی محسوب می شود و از سوی دیگر در اجرای پروژه های عمرانی و زیربنایی، راه سازی، سد سازی، کانال کشی و رویه های بتونی (به جای آسفالت) نقش تعیین کننده ای دارد. از این حیث قیمت سیمان به طور مستقیم در قیمت تمام شده بسیاری از طرح ها اثر گذار است؛ که تغییرات و نوسانات این صنعت اعم از تغییرات تولید، مصرف و قیمت بلافاصله بر صنایع مرتبط با آن منعکس خواهد شد.

این صنعت در کشور ما همواره در حال توسعه بوده است، به طوری که طبق برنامه راهبردی منتشر شده از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت در سال ۹۴، صنعت سیمان به عنوان یکی از هفت صنعت استراتژیکی کشور معرفی شد که بیشترین نقش را در شاخص هایی ازجمله سهم ارزش افزوده، اشتغال زایی، صادرات، سهم از بازار، مزیت نسبی و زنجیره تأمین (به عنوان مواد اولیه یا کالاهای نهایی) و سطح دانش و فناوری دارند که در روند توسعه صنعتی به آن ها تکیه می شود. در برنامه راهبردی وزارت صنعت، معدن و تجارت،" ظرفیت فعلی تولید سیمان ۸۰ میلیون تن اعلام شده است که برای افق ۱۴۰۴ این ظرفیت حدود ۱۲۰ میلیون تن هدف گذاری شده است".

ایران طی سال های اخیر در زمره بزرگ ترین تولیدکنندگان سیمان بوده اما افت تولید ناشی از کاهش تقاضا موجب واگذاری این عرصه به رقبا شد و اکنون بین هفت تولیدکننده اول دنیا جای دارد.

عوامل اثرگذار بر قیمت سیمان

۱. کاهش تقاضا، ناشی از کاهش صادرات
یکی از عمده مقاصد صادراتی سیمان، کشور عراق است که بیش از ۵۰ درصد حجم صادرات را به خود اختصاص داده، به طوری که ایران تا پیش از این 60 درصد از نیاز این کشور به سیمان را برآورده می کرد. ولی در حال حاضر با وضع مقررات ضد دامپینگ، افزایش تعرفه واردات سیمان به عراق، راه اندازی کارخانه های سیمان، ناامنی سیاسی و تأثیر آن بر توقف پروژه های عمرانی همچنین کاهش بودجه دولت در نتیجه کمبود نقدینگی عواملی بوده که صادرات سیمان ایران به این کشور همسایه را تحت تأثیر قرار داده است.

حجم صادرات سیمان ایران (میلیون تن)

از دیگر مقاصد صادراتی سیمان ایران کشور افغانستان است. اگرچه ایران با افغانستان هزار کیلومتر مرز مشترک دارد اما ارتباطات جاده ای چندان مناسبی با این کشور وجود ندارد و اغلب جاده ها خاکی هستند که این امر، یکی از مشکلات تجارت با این کشور است. از طرفی به دلیل ناامنی در افغانستان سرمایه گذاران ایرانی تمایلی به سرمایه گذاری در این کشور ندارند. از طرفی به دلیل قاچاق مواد مخدر هیچ کامیون حمل باری از افغانستان اجازه ورود به کشور را ندارد و کامیون ها باید بار خود را قبل مرز تخلیه و سپس توسط کامیون ایرانی از مرز عبور کنند. در مقابل هم افغان ها از ورود کامیون های حمل بار ایرانی به کشورشان ممانعت می کنند که این موضوع منجر به کندی تجارت بین دو کشور شده است. از آنجا که قیمت تمام شده کالا در چین بسیار پایین است بنابراین تجار چینی به رقیبان جدی برای ایرانی ها در تجارت با افغانستان تبدیل شده اند.

عمده مقاصد صادراتی سیمان ایران

 

۲. کاهش تقاضای داخلی، ناشی از رکود مسکن

از دیگر مواردی که می توان آن را عاملی مؤثر بر کاهش تقاضای سیمان دانست، رکود در صنعت ساخت و ساز، کاهش فعالیت های عمرانی و کاهش سرمایه گذاری است که سیمان را با رکود شدید تری مواجه می کند. خواب بازار مسکن نه تنها صنعت سیمان، بلکه سایر صنایع ساختمانی ازجمله کاشی، فولاد و ... را نیز درگیر کرده است. شکل زیر به خوبی اثر دوران رونق بازار مسکن بر شاخص صنعت سیمان را نشان می دهد.

            شاخص قیمت سیمان


 

۳. هزینه حمل ونقل.

حجیم و سنگین بودن سیمان و هزینه بالای حمل آن نسبت به بهایی که دارد، موجب شده است تا این محصول کالایی منطقه ای با قابلیت صدور کمتر به مناطق دورتر محسوب شود. البته کارخانه هایی که در نزدیکی نقاط مرزی قرار دارند از این قاعده مستثنا هستند و محصولات آن ها از قابلیت صادرات بیشتری برخوردارند به عنوان مثال می توان از کارخانه هایی نظیر سیمان غرب، کارون، ایلام، ارومیه به علت هم جواری با کشور عراق و سیمان شرق به علت نزدیکی با کشور افغانستان نام برد.

برای توسعه صادرات سیمان با توجه به رشد تقاضای ۵.۱ تا ۲ درصدی جهان که عمده آن مربوط به کشورهای آفریقایی است، می توان افق جدیدی برای بهبود هر چه بیشتر این صنعت متصور شد. کشورهایی مانند کنیا، اتیوپی، غنا و شمال افریقا بازارهایی هستند که درصد مصرف سیمان آن ها به نسبت تولیداتشان بیشتر است؛ علاوه بر این میانمار و فیلیپین نیز بازارهای خوبی برای صادرات سیمان ایران هستند. با توجه به اینکه یکی از عمده موانع توسعه صادرات در این میان هزینه بالای حمل ونقل است (به طوری که بخش هزینه های حمل ونقل تا آفریقا حدود ۴۰ درصد از کل بهای تمام شده را دربر می گیرد) که با تخصیص یارانه ۱۰ هزار میلیارد ریالی حمل ونقل برای کالاهایی مانند سیمان که سهم این هزینه در بهای تمام شده آن قابل توجه است، می تواند پیامد صادرات ۲۵ تا ۳۵ میلیون تنی را به همراه داشته باشد. از این رو رشد تقاضای جدید منجر به افزایش ظرفیت تولید، امکان اشتغال بیشتر و نهایتاً منتج به رونق سایر صنایع وابسته به این صنعت خواهد شد. (البته هنوز مبلغ در نظر گرفته شده عملیاتی نشده است.)

۴. افزایش تقاضای داخلی سیمان، ناشی از جانشینی بتن به جای سازه های فلزی

پیشنهاد هایی از جانب وزیر راه و شهرسازی در خصوص استفاده از سیمان و بتن در ساخت و سازها و طرح های عمرانی به جای سازه های فولادی و نیز روسازی می تواند یکی از عوامل مؤثر بر افزایش تقاضای داخلی سیمان باشد. به طوری که سرانه مصرف سیمان در ایران که ۷۵۰ کیلوگرم بوده و به ۵۵۰ کیلوگرم در سال رسیده است را مجدداً افزایش داده و به رقمی بیش از سابق برساند.

۵. نوسانات ارزی

نوسانات ارزی بر صنعت سیمان تأثیرات دوگانه ای دارد چرا که از یک طرف رشد صادرات را کند می کند و از طرفی هزینه های تعمیر و نگهداری را افزایش می دهد. صنعت سیمان به دلیل تسهیلات ارزی بالایی که طی سال های اخیر برای اجرای طرح های توسعه ای و خرید تکنولوژی جدید دریافت کرده، از تغییرات نرخ ارز تأثیر زیادی می پذیرد. از این رو باید انتظار داشت که در صورت افزایش نرخ ارز، رشد صادرات باید آن قدر قابل توجه باشد که بتواند افزایش هزینه ها را جبران کرده و به رشد سودآوری شرکت ها بیانجامد.

اهم نقاط قوت و ضعف، فرصت ها و تهدیدهای صنعت سیمان

نقاط قوت

توانایی صادرات، ارزآوری، کاربرد متنوع و ظرفیت بالای تولید، وجود مواد اولیه فراوان و باکیفیت، وجود دانش فنی و افزایش تولید،

تجهیزات موردنیاز در داخل کشور، دسترسی به سوخت فراوان و گاز طبیعی

نقاط ضعف

مصرف انرژی بالا، وابسته بودن به بازارهای جانبی مانند مسکن و غیره، آلایندگی، پایین بودن بهره وری نیروی انسانی، ضعف تحقیق و توسعه، سرمایه بری بالا، ضعف در ساختار صادراتی و نبود نشان تجاری قابل رقابت با رقبا

فرصت ها

دسترسی آسان به انرژی، نزدیکی به بازارهای هدف، امکان جذب دانش فنی و نوآوری

تهدیدها

رکود اقتصادی در کشور، وجود محدودیت های زیست محیطی، وجود نوسان در قیمت نهاده های تولید

در سال ۹۶ با توجه به پیش بینی بهبود وضعیت بازار مسکن، افزایش سرمایه گذاری در طرح های عمرانی با توجه به واگذاری این طرح ها به بخش خصوصی، همچنین با بهره گیری از سیمان به جای سازه های فلزی در باندهای فرودگاهی، تراورس های راه آهن و جاده ها و افزایش سهم ساختمان های بتنی نسبت به فولادی، مازاد تولید سیمان را مورد استفاده قرار دهد. از دیگر سیاست های اقتصادی که می تواند افق روشن تری در این بازار ترسیم نماید، سیاست حمایت از صادرات با ابزار پرداخت تسهیلات یارانه حمل ونقل به صادرکنندگان است. با جذب بازارهای صادراتی جدید که قبل از تدوین این سیاست بازار عرضه این محصول نبودند (کشورهای آفریقایی)، امید به رونق این صنعت را پررنگ تر می سازند. از طرفی طی مذاکرات انجام شده با بهبود اوضاع داخلی عراق، صادرات سیمان به این کشور مجدداً از سر گرفته خواهد شد.

از سویی دیگر با توجه به انتشار اخباری مبنی بر نزدیک شدن به عرضه سیمان در رینگ صادراتی بورس کالای ایران و ثبت عرضه سیمان بر تابلوی تالار صادراتی بورس کالا، این امر موجب افزایش قیمت صادراتی سیمان و ایجاد نظم در این حوزه می شود. لذا با وجود رکود در بازار سیمان و با ورود به بازار متمرکز و شفافی همچون بورس کالای ایران علاوه بر توسعه صادرات، تقاضای داخلی نیز افزایش یابد.

سروین آقاجانی

پژوهشگر ارشد موسسه اقتصاد ایرانیان

دغدغه های فعالان اقتصادی در خصوص چشم انداز اقتصاد ایران در سال آینده ما را بر آن داشت تا به منوال سال های گذشته، اسفندماه امسال میزبان صاحب نظران و متخصصان اقتصادی در همایش «دورنمای اقتصاد ایران در سال ۱۳۹۶» خواهند بود. در این گرد هم آیی باشکوه، جمعی از دست اندرکاران و مدیرانِ بخش خصوصی و دولتی در کنار تحلیلگران خبره اقتصاد ایران گرد هم می نشینند و آرا و دیدگاه های خود را با مخاطبان به اشتراک می گذارند.

هدف ما از برگزاری همایش آن است که با انعکاس تحلیل های موشکافانه بتوانیم پازل های گوناگون را کنار هم بگذاریم و نمایی کامل تر از اقتصاد ایران و جهان در سال آینده را به پیشگاه مخاطبان فرهیخته مان تقدیم کنیم.

فعالان اقتصادی و علاقه مندان به حضور در همایش «دورنمای اقتصاد ایران در سال ۱۳۹۶» می توانند از طریق شماره تلفن ۰۲۱۸۸۶۱۱۸۱۹ داخلی ۱۳۹ یا پورتال همایش به آدرس eventiranian.ir برای رزرو اقدام فرمایند.


آدرس ایمیل فرستنده : آدرس ایمیل گیرنده  :

نظرات کاربران
ارسال نظر
نام کاربر
ایمیل کاربر
شرح نظر
Copyright 2014, all right reserved | Developed by aca.ir