ماجرای امروز بخریم، ارزان‌تر از فرداست

در یک جمع بندی کلی می توان گفت که عوامل تاثیر گذار بر رفتار بازار ارز و سکه در دو بخش تعریف می شوند که یکی عوامل عرضه ای و دیگری عوامل تقاضایی است.
در حوزه تقاضا، اتفاقی که در سال جاری افتاد این بود که تقاضاهای معمول تجاری افزایش جدی نداشت که به تبع آن، واردات هم بالاتر نرفت و در پاره ای موارد – به دلیل محدودیت های اعمال شده- با کاهش نیز همراه بوده است. در بخش تقاضا اما نیازهای تازه ای ایجاد شد و آن، افرادی هستند که به ارز، نگاه پس اندازی پیدا کردند و وارد بازار «سفته بازی» شدند. در واقع آنها با خرید مقداری ارز و نگهداری آن، امیدوار بودند که با افزایش بهای ارزهای خارجی، از سود آن استفاده کنند و ارزش پولی خود را حفظ کنند. این گروه، نسبت به «انتظارات» بسیار حساس است. به بیان دیگر اگر مشاهده کنند که انتظارات آینده نشان دهنده آن است که این بالا بودن نرخ ارز تداوم نخواهد یافت و حتی ممکن است دچار افت شود، طبیعتا ممکن است که شروع به «عرضه» ارزی که در خانه های خود نگهداری می کنند، نمایند تا درآینده بیش از این متضرر نشوند. در شرایط این روزهای بازار، این شواهد دیده می شود که گروه مورد اشاره، شروع به عرضه کرده اند چون انتظارات - حداقل در کوتاه مدت- را «کاهنده» می دانند. پس تقاضا به عرضه تبدیل شده است. این در حالی است که در قسمت عرضه ارز، تحول خاصی رخ نداده و مشکلات این دو سال، پابرجاست. در عین حال شواهدی که وجود دارد نشان دهنده آن است که ممکن است محدودیت عرضه ارز کاهش پیدا کرده و توزیع افزایش یابد. همین عیدانه اسفندماه که از صندوق توسعه ملی برداشت شد، گفته شد که در بازار مبادله ای ارز عرضه می شود. بحث هایی نیز که در رابطه با خوشبینی درباره اینکه ایران از منابعی که دارد بتواند استفاده بیشتری کند – اعم از طلا یا نفت- تا حدی بر بازار، اثر گذاشته است. در مجموع این وضعیت نشان می دهد که احتمالا عرضه ارز که به دلایل مختلف محدود شده بود، ممکن است افزایش یابد. پس هر دو بخش عرضه و تقاضا به سمت تغییر وضعیت حرکت کرده اند. اما درخصوص احتمال به نتیجه نرسیدن مذاکرات و اظهارات مسوولان دیپلماسی که مذاکرات اخیر را گامی به جلو دانسته اند باید گفت، مردم و کسانی که در بازار تاثیر می گذارند چندان در پی این نیستند که این اظهارات چه سمت و سویی دارد؟ نکته مورد نظر نگارنده این است که اگر شرایطی به وجود آید که حتی برای مدتی کوتاه به نفع اقتصاد باشد، دلیلی ندارد از آن استفاده نکنیم. ضمن اینکه مسوولان کشور نیز تلاش دارند تا از فرستادن «پالس منفی» پیرامون مذاکرات، پرهیز کنند. بی شک آنهایی که دلشان برای اقتصاد ملی می تپد باید تلاش کنند تا سفته بازی در بازار ارز کاهش یابد تا به تبع آن، سایر بازارهای «ارز بر» هم منتفع شوند. حکایت خریداران ارزهای خارجی شبیه آن فردی است که در قایق نشسته بود و فقط محل نشستن خود را سوراخ می کرد. واقعیت این است که نباید جامعه کار ضد اقتصادی انجام دهد. عده ای مقدار زیادی دلار خریداری کرده و هیچ استفاده اقتصادی نیز از آن نمی کنند. بانک ها با محدودیت منابع ارزی مواجه شده اند و حتی بعضا امکان پس دادن موجودی حساب های ارزی را ندارند. اگر این میزان دلار انبار شده در منازل، وارد بازار آزاد شود بخش عمده ای از مشکلات مرتفع می شود.
بعضا درخصوص معکوس بودن رفتار اقتصادی ایرانیان، مطالبی مطرح می شود. اینکه در هنگام افزایش قیمت ها، تقاضا افزایش می یابد و در هنگام افت قیمت ها، کاهش تقاضا و رکود، حکمفرما می شود.
اتفاقا به نظر می رسد این رفتار طبیعی است. زمانی که مردم احساس کنند شیب قیمت ها صعودی است به این گزاره می رسند که « امروز بخریم، ارزان تر از فرداست» و برعکس. در بازار سرمایه نیز معمولا همین رفتار در همه جای دنیا به چشم می خورد. درخصوص قیمت کالاهای وارداتی یا آنهایی که مواد اولیه وارداتی دارند، همانطور که افزایش آنی اتفاق نیفتاد، نباید انتظار کاهش آنی داشت. اگر گشایش اعتبار با قیمت پایین تری انجام شود، آنگاه کالاهای جدید وقتی به ایران برسند، قیمت پایین تری خواهند داشت. ذخایر اقتصادی در این چرخه، اثر گذار هستند چون تجاری که کالا را گران خریده اند، در مقابل ارزان تر فروختن آن مقاومت خواهند کرد. به هر حال با واردات کالاهایی که با ارز ارزان تری وارد شده اند، این شرایط به تعادل خواهد رسید.