عقبگرد انتظارات در بورس تهران؟

اقتصاد ایرانی: بورس تهران روز گذشته با افت ۳۴۰ واحدی روند نزولی خود را ادامه داد. بررسی ها نشان می دهد طی یک سال اخیر تحت تاثیر سه عامل برجام، رشد قیمت های جهانی و نرخ دلار، انتظارات از بهبود وضعیت بازار سهام افزایش یافت. اکنون اما، برخی نگرانی ها از پایداری سه عامل یادشده باعث عقبگرد قیمت ها شده است. اگر این رفتار به دلیل عقب نشینی انتظارات باشد، افت بیشتر قیمت ها دور از ذهن نیست. اما بسیاری از کارشناسان چنین شرایطی را ناشی از فشار فروش روزهای پایانی سال و در نتیجه گذرا می دانند.

به گزارش دنیای اقتصاد، در ادامه روند هفته اخیر، بازار سهام روز گذشته نیز به مسیر نزولی خود ادامه داد. بررسی متغیرهای اثرگذار بر بازار حاکی از آن است که نسبت قیمت به درآمد بورس تهران همزمان با افت قیمت ها، به زیر۷ مرتبه رسیده است. با توجه به اینکه P/ E معیاری برای ارزش گذاری سهام به شمار می رود، افت این نسبت می تواند بر ادامه مسیر قیمتی سهام اثرگذار باشد. در سناریوی نخست با توجه به اینکه از ابتدای سال با رسیدن P/ E به سطح ۷ مرتبه، شاهد چرخش روند بازار به قبل بوده ایم این انتظار وجود دارد که با تقویت خوش بینی ها شاخص در میان مدت به روند صعودی بازگردد. اما احتمال دیگری نیز وجود دارد که با غلبه ریسک ها و نگرانی ها بر خوش بینی ها و با ایجاد فضای هراس در بازار سهام، فشار فروش مانع از بازگشت قیمت ها شود و شاهد ادامه روند نزولی باشیم.

سیر حرکت P/ E از قبل تا بعد از برجام

بورس تهران روز گذشته با افت ۳۴۰ واحدی به کار خود پایان داد. بررسی روند کلی بازار حاکی از آن است که بیشتر صنایع بورسی با روند نزولی به کار خود پایان دادند. بررسی تغییر مالکیت بازار نیز حاکی از آن است که با توجه به روند نزولی، بازیگران حقوقی از بازار حمایت کرده و حدود ۱۰ میلیارد تومان سهم خریداری کرده اند. با وجود این، بررسی آمار و ارقام در خصوص نسبت قیمت به درآمد یا P/ E نشان می دهد که این رقم به زیر ۷ مرتبه رسیده است (بر اساس آخرین نسبت قیمت به درآمد اعلامی در بولتن سازمان بورس برای پایان بهمن)؛ البته باید به این موضوع اشاره کرد که از ابتدای اسفند نیز برخی از شرکت ها به خصوص شرکت های پالایشی با تعدیل مثبت سنگین سود خود را به بازار ارائه داده اند. از آنجا که P/ E نشان دهنده انتظار سودآوری سهامداران و معیاری برای ارزش گذاری سهام به شمار می رود افت این مولفه می تواند سیگنال های مهمی را برای بازار به همراه داشته باشد. اما بررسی روند P/ E بازار قبل از برجام (طی سال ۹۴) حاکی از آن است که میانگین این مولفه بین ۵.۵ تا ۶ واحد بوده است. به این ترتیب با کاهش نسبت قیمت به این سطوح شاهد چرخش نسبی قیمت ها به مسیر صعودی بودیم. با اجرایی شدن برجام انتظار رشد اقتصادی و بهبود عملکرد صنایع بورسی میان سهامداران تا حد زیادی تقویت شد. موضوعی که باعث شد انتظارات از رشد سودآوری آتی افزایش یابد و با رشد قیمت ها، P/ E نیز رشد کند. در نتیجه رشدهای پرشتاب در سه ماه پایانی سال گذشته نسبت قیمت به درآمد کل بازار در اواسط زمستان سال گذشته به عدد ۸ رسید.

گرچه شاخص پس از صعود ناکام به بیش از ۸۱ هزار واحد مسیر نزولی را در پیش گرفته بود، اما تابستان امسال بازار دومین سیگنال مهم را به خود دید تا بار دیگر شاخص جان تازه ای بگیرد و مسیر صعودی را طی کند. قیمت کامودیتی ها در بازار جهانی در اواخر خردادماه با فاصله گرفتن از کف های قیمتی روند صعودی را آغاز کرد، به طوری که در مردادماه در کنار رشد قیمت نفت، کالاهای اساسی مانند مس، روی و زغال سنگ جهش های قابل توجهی را لمس کردند. این موضوع باعث شد تا بار دیگر شاخص با رشد همراه شود و خوش بینی از این رشدها در صنایع بورسی کالامحور مانند فلزات اساسی و معدنی ها به خوبی نمایان شود. بعد از اصلاح شاخص در اواخر شهریور و تقارن با زمان تسویه اعتبارات کارگزاری ها (با توجه به سال مالی آنها) بار دیگر نماگر شاخص کل بورس، با خوش بینی به رشد ملموس نرخ دلار در بازار با رشد همراه شد. به این ترتیب، در کنار اجرایی شدن توافق هسته ای و خوش بینی به رشد قیمت کامودیتی ها در بازارهای جهانی، رشد نرخ دلار در بازار عاملی بود که انتظارات سودآوری را میان سهامداران افزایش داد. اثر این عوامل در کنار هم باعث شد تا میانگین قیمت به درآمد طی این مدت همواره بالای ۷ واحد باشد و با نزدیک شدن به رقم مزبور بار دیگر بازار برگشته و روند صعودی در پیش بگیرد.

سه مولفه اثرگذار بر بورس ۹۵

حال با تمام تفاسیری که گفته شد بعد از یک مدت طولانی P/ E بازار به زیر ۷ واحد رسیده است. در این حالت لازم است باردیگر شرایط فعلی مولفه های اثرگذار بر بازار مورد بررسی قرار گیرد. در خصوص برجام بسیاری از کارشناسان اقتصادی این انتظار را داشتند که با رفع تحریم های اقتصادی و بعد از گذشت مدت زمان محدودی، اثر آن در اقتصاد به خوبی حس شود. با وجود این، اثر برجام طولانی تر از انتظارات اثر خود را در بازار گذاشت. از سوی دیگر با روی کار آمدن رئیس جمهوری جدید آمریکا و اظهارات ضدبرجامی ترامپ نگرانی از بقای برجام نیز شکل گرفت. موضوعی که در کنار انتخابات ریاست جمهوری ایران طی ماه های آینده رخ می دهد، باعث شد سهامداران با احتیاط بیشتری در معاملات ظاهر شوند.

از سوی دیگر بازارهای جهانی نیز با ریسک هایی مواجه است که می تواند روند فعلی را تغییر دهد. در آخرین جلسه فدرال رزرو طی روزهای گذشته بار دیگر زمزمه های افزایش نرخ بهره آمریکا مطرح شد. موضوعی که می تواند شاخص دلار را با رشد همراه سازد. با توجه به اینکه رشد شاخص این ارز، می تواند روی قیمت کالاهای اساسی فشار وارد کند انتظار افت قیمتی این کالاها وجود داشت. کمااینکه طی همین مدت نیز دیده شد که با تقویت شاخص دلار، این کالاها از روند صعودی فاصله گرفتند. ریسک بعدی بازارهای جهانی درخصوص نگرانی نسبت به وضعیت اقتصادی چین و نشانه های حباب مسکن در این کشور است. در صورت تخلیه این حباب می توان شاهد افت قیمت کامودیتی ها به خصوص فلزات اساسی در بازارهای جهانی بود. در بازار ارز ایران نیز طی این مدت دیده شد که دلار از ۴۱۰۰ تومان نیز عبور کرد. با توجه به اینکه دلار طی چند هفته اخیر روند نزولی را در پیش گرفته و هم اکنون در کانال ۳۷۰۰ تومان است این گمانه زنی وجود دارد که دلار تحت تاثیر دخالت دولت در کنترل نرخ و تقویت سمت عرضه با رشد جدی همراه نشود.

دو سناریو پیش روی بورس

در شرایط فعلی و با توجه به اینکه P/ E بازار به حدود ۶.۹ واحد رسیده است می توان دو سناریو برای بورس ترسیم کرد. سناریوی اول خوش بینی به سه سیگنالی است که پیش تر در مورد آنها صحبت شد. بسیاری از کارشناسان انتظار دارند بازارهای جهانی روند فعلی را حفظ کند، تا جایی که قیمت ها از سطوح سال ۹۵ نیز فاصله بگیرد و با رشد همراه باشد. در این حالت بخشی از نگرانی ها راجع به قیمت های جهانی می تواند دفع شود و خوش بینی به این بازارها تقویت شود. در خصوص نرخ ارز نیز این احتمال وجود دارد که در نیمه دوم سال بار دیگر دلار با افزایش تقاضا مواجه شده و روند صعودی در پیش گیرد و چه بسا از پیک قیمتی امسال نیز بالاتر رود. در این صورت می توان گفت با توجه به اینکه در روزهای پایانی سال نیاز به تامین نقدینگی از سوی بازیگران حقوقی شدت می گیرد حرکت فعلی طبیعی بوده و بعد از آن شاهد چرخش رفتاری سهامداران هستیم. شرایطی مشابه پایان شهریور ماه و همزمان با تسویه اعتبارات کارگزاری ها که بازار با یک دوره افت مواجه می شود. در این صورت می توان گفت که بازار هم اکنون در یک حالت گذار است و بار دیگر می تواند روند صعودی را در پیش گیرد. اما سناریوی دوم توام با سنگینی وزنه نگرانی ها نسبت به خوش بینی ها است. در این حالت خوش بینی هایی که وجود دارد توان کاهش بار نگرانی و ریسک های پیش روی بازار را ندارد. موضوعاتی از قبیل افت قیمتی در بازارهای جهانی، انتخابات ایران و برجام از موضوعاتی است که می تواند هراس را میان سهامداران ایجاد و شرایط فعلی را ادامه دار تلقی کند.

در بازار چه گذشت؟

شاخص بازار سهام روز گذشته با افت ۰.۴۴ درصدی به سطح ۷۷ هزار و ۱۳۵ واحد رسید. بر همین اساس، دیگر شاخص های بازار نیز با روند نزولی همراه شدند. بررسی ها نشان می دهد حدود ۸۶ نماد بورسی و فرابورسی کماکان متوقف است. موضوعی که در کنار افت قیمت ها در بازارهای جهانی طی روزهای اخیر می تواند از دلایل افت شاخص کل به شمار رود. روز گذشته و از میان ۷ نماد موثر بر عملکرد شاخص نمادهای «فملی»، «کگل»، «شخارک»، «خساپا» و «حکشتی» بیشترین تاثیر را بر افت شاخص به جای گذاشتند. در مقابل نیز نماد «وغدیر» با رشد ۰.۷۷ درصدی توانست اثر مثبت ناچیزی بر شاخص کل داشته باشد. از وقایع مهم بازار طی روز گذشته عرضه عمده سهام شرکت سرمایه گذاری ملی ایران از سوی بانک تجارت بود. طی روز گذشته همچنین حجم و ارزش معاملات نسبت به آخرین روز معاملاتی با افت مواجه شد، بر همین اساس حجم و ارزش به ترتیب به رقم ۴۹۱ میلیون سهم و ۱۰۸ میلیارد تومان رسید.