بازگشت به بالای صفحه
FACEBOOK TWITTER RSS FEED JOIN US NEWSLETTER
print version increase font decrease font
تاریخ انتشار : دوشنبه 18 ارديبهشت 1396      12:36

ویرانی، میراث رابین‌هود نماهای جهان

اقتصاد ایرانی: کافی است تا نگاهی به تاریخ کشورهای مختلف بیندازیم، در انبان تاریخ با نمونه هایی از اقتصاد موفق و ناموفق مواجه می شویم که هر یک داستان جالب و جذابی دارد. برخی از این کشورها از اوج قدرت و اقتدار به زیر کشیده شده و برخی مسیری دیگر پیموده و خود را از پایین جدول رشد و رفاه به بالا کشیده اند، اما نقطه مشترک تمام این داستان ها به سیاست هایی برمی گردد که دولت های وقت در دستور کار داشته اند.

به گزارش ایران، در یکسو اقتصادهایی قرار دارند که توسعه را سرلوحه کار خود قرار داده اند و در سوی دیگر برخی از دولت ها توزیع هر آنچه هست را صواب می بینند و هرگاه جای این تفکر در کشوری عوض می شود سرنوشت ملت ها نیز تغییر می کند.
در کشور ما نیز همواره و زمانی که موضوع رشد و توسعه مطرح می شود، این دو دیدگاه در برابر هم قرار می گیرند؛ موضوعی که در انتخابات دوازدهمین دوره ریاست جمهوری پررنگ تر جلوه کرده است. در یکسو دولتی است که مشکلات بی شمار اقتصاد ایران را درراستای توسعه زیرساخت ها و منافع بلندمدت دنبال می کند و در سوی دیگر نامزدهایی هستند که دولت توسعه را ناکارآمد دانسته و راه نجات کشور را در توزیع هر آنچه هست، جست و جو می کنند. تفاوت آشکار دیگری که در این دو دیدگاه وجود دارد این است گروهی که خواستار توزیع هستند و منافع کوتاه مدت را دنبال می کنند تنها مشکلاتی را فریاد می زنند که سال هاست همگان می دانند ولی برای حل آنها راهکاری ارائه نمی دهند. با ارائه وعده های بزرگی که جزئیات آن مبهم است دولت توسعه را ناکارآمد می داند و می خواهد انقلابی در اقتصاد کشور ایجاد کند. آنها با ساده سازی علم اقتصاد حل همه مشکلاتی که چندین دهه وجود داشته را بسرعت قابل حل می دانند و با زبانی ساده برنامه های توسعه ای را زیر سؤال می برند. درواقع با اجرای سیاست های پوپولیستی پس از خوردن دستاوردهای گذشته، آینده نیز خورده می شود و پس از چند سال کشور درشرایطی بدتر از گذشته بازمی گردد.

تجربه جهانی پوپولیست ها

بعد از جنگ جهانی دوم، آرژانتین کشوری متمول و پیشرو تلقی می شد.در آن سال ها آرژانتین بعد از استرالیا، بریتانیا و امریکا ثروتمندترین کشور جهان بود و جایگاهی برتر از فرانسه، آلمان و ایتالیا، ژاپن و سایر قدرت های امروزی داشت.
رشد اقتصادی آرژانتین برای حدود ۴۰ سال بالای ۶ درصد بود که بالاترین رکورد در تمام دنیا به شمار می رفت؛ همچنین آرژانتین، بهشت سرمایه گذاران خارجی بود و بویژه اروپایی ها در این کشور بیشترین سرمایه گذاری را داشتند تا اینکه ژنرال «خوآن دومینگو پرون» با شعارهای پوپولیستی، رئیس جمهوری این کشور شد. او با شعارهای توده پسند قدرت را در دست گرفت و دو قطبی فقیر و غنی را در جامعه رقم زد. دو شعار او عدالت اجتماعی و امداد اجتماعی بود که طبیعتاً اقشار وسیعی را جذب خود می کرد. توده مردم عاشق او بودند و «پرون» را قهرمان ملی خود می دانستند که مردم داری در ذات اوست. با این حال، پرون به اسم دفاع از مردم و فقرا، فقر را در کشور نهادینه کرد و افراد بیشتری در طول سال های بعدی به زیر خط فقر سقوط کردند.اینک به رغم اینکه ده ها سال از حکومت وی می گذرد، آرژانتین نتوانسته به دوران رونق قبل از پوپولیسم برگردد و اکنون نه کشوری در زمره قدرت های بزرگ اقتصادی ،که سرزمینی سوخته است و مردمانش، حسرت سال های قبل از پرون را می خورند.
کشور چین هم تجربه سنگینی از سیاست های پوپولیستی دارد. «مائو تسه تونگ» از مردم کشورش خواست تا در یک بسیج ملی، کمک کنند تا چین در زمینه تولید فولاد، بر کشورهای صنعتی پیشی بگیرد. برهمین اساس در تمام خانه ها کوره هایی ساخته شد تا فلزات دورریختنی مردم را ذوب و تبدیل به شمش فولاد کند. با ادامه این وضع، مردم مجبور شدند ظروف و حتی ادوات کشاورزی خود را در کوره ها بریزند. پس از مدتی بحران سوخت نیز به مشکلات قبلی اضافه شد و فولاد تهیه شده در کوره های خانگی آن قدر بی کیفیت و نازل بود که به درد هیچ کاری نمی خورد.
زمان زیادی لازم نبود تا بی ارزش بودن این ایده بر مائو و حزب کمونیست چین ثابت شود، اما هزینه سنگین آن را مردمی پرداختند در اثر سیاست های مائو حداقل ۲۰ میلیون نفر از همین مردم از گرسنگی مردند. نظیر آنچه مائو در چین بر سر مردم و اقتصاد کشورش آورد، رابرت موگابه در زیمبابوه، فیدل کاسترو در کوبا، هوگو چاوز در ونزوئلا و... بر سر اقتصادشان آوردند.
یونان و بوتسوانا نیز دو تجربه کاملاً متفاوت از نوع سیاست های پوپولیستی و توسعه ای هستند. از منظر اقتصادی، یونان به عنوان «نماد ورشکستگی» و بوتسوانا به عنوان کشوری دارای شتاب به سمت توسعه شناخته می شود. آنچه موجب شد بوتسوانا بر جغرافیا و آب وهوا غلبه کند، بزنگاه های سیاسی بود؛ همان عاملی که یونان را با آن عظمت تاریخی تا مرز فروپاشی اقتصادی و سیاسی پیش برد. بوتسوانا در دوراهی شعار و برنامه، رأی به برنامه داد و به جای حل یکباره مشکلات، ترجیح داد بر مبنای منطق توسعه پایدار آهسته و پیوسته گام بردارد اما در یونان رفاه کوتاه مدت و خوشی های لحظه ای بر پیشرفت پایدار ترجیح داده شد. نتیجه چنین انتخابی «بخت برگشتگی اقتصاد یونان» بود. اقتصاد یونان طی سال های ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۵ در حدود ۴۰ درصد کوچک شده است. درآمد ماهانه هر یونانی نیز در بازه مورد بررسی حدود ۱۰۰۰ یورو کاهش یافته است. این در حالی است که بوتسوانا در همین بازه زمانی توانست با بزرگ ترکردن کیک اقتصادی خود، درآمد سرانه شهروندانش را حدود ۱۰ درصد افزایش دهد. در سال ۱۹۸۱، حزب سوسیالیست «پاسوک» با رویکردی کاملاً دولت سالار و پوپولیست در یونان به قدرت رسید. اعطای یارانه ۵۱۲ هزارتومان به ازای هر فرزند (معادل با بار مالی ۵ میلیارد یورویی بر دوش دولت)، پرداخت سرانه ۱۰ هزار یورویی بابت مزایای اجتماعی (که معادل کسری بودجه ۲۵۰۰ یورویی به ازای هر نفر است)، کاهش سن بازنشستگی به ۵۸ سال، پرداخت یارانه به اقشار و مشاغل آسیب پذیر و ملی کردن صنایع یونان بخشی از شعارهایی بود که زاییده شد و اقتصاد یونان را ورشکسته کرد.

پوپولیست ها چه ویژگی هایی دارند

هرچند دولت های پوپولیست در مقاطع مختلفی از تاریخ در برخی از کشورها به قدرت رسیده اند، ولی عمده رفتارها و شعارهای آنها مانند هم است.
مرتضی ایمانی راد صاحبنظر اقتصادی چند ویژگی برای پوپولیست ها معرفی می کند. به گفته وی، پوپولیسم نظم موجود را زیر سؤال می برد و با اشاره به رکود اقتصادی و نابرابری اجتماعی و اقتصادی، تمام مشکلات را به تشکیلات موجود نسبت می دهد و معتقد است این شرایط نیاز به یک منجی دارد. علاوه براین،  راه جلب آرای عمومی توسط پوپولیست ها ،توضیح مشکلات اقتصادی و ارائه راه حل های مردم پسند است.
همچنین حمایت از اقتصاد داخلی از طریق کاهش ارتباطات بین المللی از سیاست های محوری پوپولیست ها است. چون نظم موجود را قبول ندارند، درگیری با نظم موجود به یک سیاست مهم داخلی تبدیل می شود.
تأکید بر اجرا در کوتاه ترین زمان از ویژگی های دیگر پوپولیسم است. براساس اظهارات ایمانی راد، پروراندن یک رابین هود که می خواهد همه مشکلات اقتصادی را از طریق بهم زدن وضع موجود در سریع ترین زمان حل کند، محور این جنبش است.
به اعتقاد موسی غنی نژاد اقتصاددان نیز ویژگی مهم وعده های اقتصادی پوپولیستی ، انکار مفهوم پایه ای علم اقتصاد یعنی مسأله کمیابی و پیامد ناگزیر آن هزینه فرصت است. به گفته وی به یاد داریم که رئیس دولت های نهم و دهم علاقه وافری به عبارت «شدنی است» داشت و به دنبال هر وعده خیال پردازانه و توخالی آن را تکرار می کرد. این رویکرد که در تضاد آشکار با بدیهیات علم اقتصاد است به مذاق آن دسته از مردمان عادی که گرفتار مشکلات اقتصادی عدیده ای هستند، بسیار خوش می آید و آنها را در مقابل کارشناسان و تکنوکرات هایی که بر کمیابی منابع تأکید دارند قرار می دهد.

تفاوت پوپولیسم و مردم گرایی

در همین زمینه وحید محمودی، استاد دانشگاه تهران می گوید: فهم و تعریف عملیاتی از پوپولیسم نه مردم گرایی و نه حتی عوام گرایی است بلکه نوعی عوام فریبی است. مردمی بودن، درک مسائل و مشکلات آنها، پاسخ مقتضی به درخواست آنها و همدردی با آنها در مواقع لازم نه تنها مثبت است بلکه برای هر دولتمردی ضروری است اما بازی با حقوق و مصالح مردم و ذبح کردن منفعت بلند مدت آنها به پای مصلحت ها و منافع سیاسی طرح شعارهای دروغین و وسوسه انگیز عوام فریبی است. به گفته وی، پوپولیسم مقابل عقلانیت و خردگرایی است. آنها اهل استدلال عقلانی و خردورزی و بررسی ابعاد آثار تصمیم خود بر کشور و منافع ملی و رفاه عمومی مردم نیستند و صرفاً می خواهند به هدف و منفعت کوتاه مدت مورد نظر خود دست یابند. پوپولیست ها بر رفتار عوام آگاه هستند و روانشناسی مردم را خوب می دانند و بر این واقعیت تلخ واقفند که مردم براحتی مصلحت و خیر بلندمدتشان را فدای دستاوردهای کوتاه مدت می کنند. ظاهر پوپولیسم مردم گرایی است اما باطن و خروجی آن به زیان مردم است. پوپولیسم و پوپولیست ها دشمن توسعه هستند.


آدرس ایمیل فرستنده : آدرس ایمیل گیرنده  :

نظرات کاربران
ارسال نظر
نام کاربر
ایمیل کاربر
شرح نظر
Copyright 2014, all right reserved | Developed by aca.ir