بازگشت به بالای صفحه
FACEBOOK TWITTER RSS FEED JOIN US NEWSLETTER
print version increase font decrease font
تاریخ انتشار : چهارشنبه 27 ارديبهشت 1396      12:30

حمایت پایدار از کم‌درآمدها

اقتصاد ایرانی: سند نظام تامین اجتماعی چند لایه کشور، با تمرکز بر «توانمند سازی اقشار کم درآمد»، «مصون سازی صندوق های بازنشستگی از افزایش بار مالی» و «اولویت بندی خدمات بهداشتی و درمانی» پس از سه سال کار کارشناسی منتشر شد. 

این سند براساس قانون برنامه پنجم توسعه، به دولت مجوز برقراری استقرار نظام تامین اجتماعی چندلایه را با رعایت حداقل سه لایه «مساعدت های اجتماعی»، «بیمه های پایه» و «بیمه های مکمل» می دهد. از مهم ترین ویژگی های سند جدید نظام تامین اجتماعی می توان به سطح بندی و اولویت بندی خدمات، استاندارد سازی بیمه های تکمیلی و تخصصی کردن حوزه های امدادی، حمایتی و بیمه ای اشاره کرد.

به گزارش دنیای اقتصاد، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، سند نظام تامین اجتماعی چندلایه کشور را با هدف پایدارسازی قشرکم درآمد، مصون سازی صندوق های بازنشستگی از افزایش بار مالی و اولویت بندی خدمات برای توانمندسازی اقشار مختلف جامعه منتشر کرد. این سند بر اساس ماده 27 قانون برنامه پنجم توسعه به دولت مجوز برقراری و استقرار نظام تامین اجتماعی چند لایه را با رعایت حداقل سه لایه شامل «مساعدت های اجتماعی»، «بیمه های پایه» و «بیمه های مکمل» می دهد. از ویژگی های منحصر به فرد این برنامه، متمرکز کردن برنامه های حمایتی به خصوص برای اقشار آسیب پذیر است. در این الگوی جدید افراد به تناسب وضع شغلی، درآمدی و توانایی های فردی از طریق دو راهبرد اساسی «بیمه ای» و «حمایتی» تحت حمایت قرار می گیرند، ضمن آنکه کمک و حمایت های مالی دولت به نفع نیازمندترین خانوارها و به صورت متمرکز خواهد بود. در این خصوص، احمد میدری معاون رفاه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، معتقد است استقرار نظام تامین اجتماعی چندلایه 11 مزیت به دنبال دارد. 6 مورد از مهم ترین مزایای مورد اشاره «تخصصی کردن حوزه های امدادی، حمایتی و بیمه ای مبتنی بر تفکیک و تمایز امور تقسیم کار»؛ «سطح بندی و اولویت بندی خدمات و پوشش»؛ «تمرکز حمایت ها و کمک های مالی دولت»؛ «ممانعت از سرریز بار مالی مضاعف بر دوش دولت»؛ «استانداردسازی بیمه های تکمیلی»؛ «ساماندهی لایه بیمه ای در حداقل دو سطح بیمه های فراگیر و بیمه های اجباری» است. این گزارش، به بررسی نظام نوین تامین اجتماعی پرداخته است.

سه لایه نظام تامین اجتماعی جدید

بررسی ها حاکی از آن است که سه لایه نظام تامین اجتماعی جدید از سطح بندی متفاوت برخوردار است. لایه اول به عنوان سطح مساعدت اجتماعی شامل دو دسته حمایتی کامل و حمایتی نسبی می شود. حمایت کامل شامل افرادی مانند معلولان ذهنی و سالمندان است که نمی توانند وارد فرآیند توانمندسازی کامل شوند. در لایه حمایت نسبی، افرادی که امکان توانمندشدن در قالب برنامه های توانمندسازی داشته باشند به صورت موقت تحت حمایت و پوشش قرار می گیرند.

لایه دوم بخشی از جامعه را شامل می شود که شغل و درآمد مستمر دارند و می توانند حق بیمه بپردازند. در این سطح، منابع مالی بیمه های اجتماعی از طریق حق بیمه تامین می شود و سعی بر این است که دولت کمترین مشارکت مالی را داشته باشد. طرح بیمه اجتماعی پایه در دو سطح «بیمه های اجتماعی فراگیر» و «بیمه های اجتماعی اجباری» طراحی شده است. از مهم ترین ویژگی های این طرح این است که علاوه بر پوشش جمعیت شاغل، خویش فرمایان را نیز شامل می شود.

لایه سوم، لایه بیمه تکمیلی است و کسانی را پوشش می دهد که بدون کمک دولت می توانند حق بیمه بالاتری را برای خدمات تکمیلی بپردازند. اصل بر این است که همه خدماتی که در محدوده نیازهای اساسی و ضروری است در تعهد بیمه های اجتماعی و حمایت های اجتماعی قرار گیرند و فقط خدماتی که جنبه های انتخابی، رفاهی و غیرضروری دارند به وسیله بیمه های تکمیلی ارائه شوند. در واقع در این الگو افراد به تناسب وضع شغلی، درآمدی و توانایی های فردی از طریق دو راهبرد اساسی بیمه ای و حمایتی مساعدت تحت حمایت قرار می گیرند، ضمن آنکه کمک و حمایت های مالی دولت به نفع نیازمندترین خانوارها خواهد بود.

حوزه بیمه ای و حمایتی

براساس قانون ساختار نظام جامع رفاه تامین اجتماعی نظام تامین اجتماعی چند لایه دارای دو حوزه بیمه ای و حمایتی است. حوزه بیمه ای شامل بیمه های اجتماعی و بیمه های درمانی است که از طریق سازمان ها و صندوق های بیمه ای ارائه می شود. بیمه های اجتماعی شامل بازنشستگی، از کار افتادگی، فوت، بیکاری و... است. نظام تامین اجتماعی چند لایه یکی از رویکرد های رایج در اصلاح نظام های تامین اجتماعی است که مدل های مختلفی برای آن ارائه شده است.

با توسعه و تکامل مدل های بیسمارکی و بوریجی، به تدریج نظام های بیمه اجتماعی و مساعدت اجتماعی به وجود آمد که اولی متکی به منابع حق بیمه و دومی متکی بر درآمدهای دولتی است. نظام های بیمه اجتماعی عموما افراد شاغل و خانواده های آنان را پوشش می دهد و نظام مساعدت اجتماعی از نیازمندان و افراد آسیب دیده حمایت می کند. علاوه بر این دو، طرح هایی هم به صورت تکمیلی، با مدیریت بخش خصوصی به وجود آمدند که خدمات و امکانات گسترده تری را ارائه می کنند و از طریق حق بیمه های پرداختی مردم تامین می شوند. مجموعه این نظام که می توانند کل افراد جامعه را بر اساس میزان مشارکت و نیازمندی پوشش دهند، چارچوب اصلی نظام تامین اجتماعی چند لایه را تشکیل می دهند. این دیدگاه از اوایل دهه 1990 مورد تاکید بانک جهانی قرار گرفت و پس از آن سازمان بین المللی کار و اتحادیه اروپا نیز مدل های خاص خود را از این نظام ارائه دادند.

توانمندسازی اقشار کم درآمد

اصول حاکم بر طرح لایه «مساعدت اجتماعی» برگرفته از قانون ساختار نظام جامع رفاه و تامین اجتماعی است و حمایت های اجتماعی ارائه خدمات تخصصی و پرداخت مستمری به افراد تحت پوشش دستگاه های حمایتی در راستای توانمندسازی آنان را شامل می شود. مطالعات نشان می دهد ارتقای کمی و کیفی حمایت های اجتماعی سبب بهبود وضعیت افراد تحت پوشش دستگاه های حمایتی کاهش یا قطع وابستگی آنان به دستگاه های حمایتی خواهد شد. از سوی دیگر، بهبود وضعیت حدود 3/ 4 میلیون نفر مشمول حمایت اجتماعی نیز در کاهش آسیب های اجتماعی و مشکلات اجتماعی در سطح کلان بسیار موثر خواهد بود. با درک این ضرورت لایه مساعدت برای ارائه خدمات حمایتی به عنوان لایه اول در نظام تامین اجتماعی چند لایه معرفی شده است. در این طرح سعی شده تا علاوه بر بیان مساله فقر در کشور و تحلیل آن از جنبه های مختلف، مهم ترین چالش های پیش روی خدمات اجتماعی نیز در نظر گرفته شود و راهبردهای برگرفته به عنوان گزینه های سیاستی تدوین شود.

در این طرح برای پوشش هزینه های مالی مانند مستمری معیشت و امنیت تغذیه، خدمات حمایتی سلامت، برنامه های توانمندسازی مراقبت های ویژه و پیشگیری مداخله و مدیریت مخاطرات برآورد مالی شده است. با توجه به این محاسبات، با لحاظ منابع موجود در قانون بودجه سال 1395 و یارانه های پرداختی توسط دولت کسری منابع در این حوزه حدود 3490 میلیارد تومان است.

در طرح حاضر، برای مدیریت منابع مالی، ایجاد پوشش موثر، اطمینان از دسترسی افراد مشمول و جلوگیری از موارد سوءاستفاده، پرونده الکترونیک رفاه و تامین اجتماعی با شناسه واحد مانند شماره ملی برای تمامی افراد در قالب خانوارها، شبه خانوارها و مشمولین دریافت خدمات رفاه و تامین اجتماعی تشکیل می شود. همچنین تمام دستگاه های اجرایی صندوق ها و نهادهای عمومی و مراکز غیردولتی که در حوزه حمایتی و بیمه های اجتماعی و درمانی فعالیت دارند برای فعالیت و ارائه خدمات و به هر میزانی که از منابع عمومی و دولتی استفاده می کنند مجوز فعالیت دریافت خواهند کرد. این مراکز نیز مکلفند نسبت به ثبت و ارسال اطلاعات هویتی و خدمات ارائه شده به خانوارها، شبه خانوارها و افراد تحت پوشش خود در سامانه پنجره واحد رفاه و تامین اجتماعی اقدام کنند.

صندوق های بیمه بازنشستگی

نگاهی اجمالی بر وضعیت صندوق های بیمه بازنشستگی در کشور نشان می دهد که تقریبا همه این صندوق ها با مشکلات مالی روبه رو هستند و در صورت ادامه روند فعلی، ادامه حیات آنها و به طور کل پایداری آنها با ابهام و مخاطره مواجه است. علاوه براین صندوق های بیمه ای کشور با چالش های دیگری نیز مواجه هستند که از آن جمله می توان به نبود نظام بیمه ای مناسب برای شاغلان غیرمزد و حقوق بگیر عدم استمرار در پوشش بیمه های غیراجباری(روستاییان، خویش فرمایان و...) وجود تعدد قوانین و مقررات چندگانگی و ناهماهنگی شرایط و روش ها در صندوق های بیمه و بازنشستگی کشور در صندوق های بیمه و بازنشستگی اشاره کرد. در سند مورد بررسی، جزئیات لایه های بیمه اجتماعی پایه و تکمیلی به عنوان لایه های دوم و سوم نظام تامین اجتماعی چند لایه پیشنهادی طراحی شده است. یکی از نکات مهمی که در این طرح در نظر گرفته شده تفکیک بیمه اجتماعی مزد و حقوق بگیران از غیرمزد و حقوق بگیران است. این تفکیک باید به لحاظ ساختاری و نرخ حق بیمه ها و در نظر گرفتن سطوح مختلف درآمدی با هدف پوشش فراگیر و کاهش بار حمایتی دولت در نظر گرفته شود.

نظام سلامت چند لایه

امروزه رویکرد غالب در نظام های پیشرفته تامین اجتماعی جهان استقرار نظام تامین اجتماعی چند لایه است که همه گروه های جمعیتی را پوشش می دهند. در نتیجه نظام تامین اجتماعی چندلایه در حوزه بیمه اجتماعی سلامت برای پوشش آحاد مختلف جامعه به خصوص قشر کم درآمد جامعه ضروری است. در واقع با لایه بندی بیمه اجتماعی سلامت، امکان ارائه حمایت های اجتماعی در لایه اول، بیمه های اجتماعی و درمان در لایه دوم و بیمه های خصوصی و بازنشستگی و درمان مبتنی بر پس انداز های فردی در لایه سوم فراهم می شود. هر لایه با سطوح حمایتی مشخص و منطبق با سطح توانایی و جایگاه افراد جامعه طراحی می شود. براساس این طرح، کلیه آحاد جامعه حداقل تحت پوشش یکی از لایه های نظام تامین اجتماعی چندلایه قرار می گیرند.

نظام چند لایه بیمه اجتماعی سلامت در سه سطح کلی طبقه بندی می شود. سطح اول، خدمات حمایتی سلامت را در برمی گیرد. این سطح خدمات سلامت موجود در بسته بیمه سلامت پایه را شامل می شود که برای فقرا و دیگر گروه های آسیب پذیر جامعه نظیر معلولان جسمی و ذهنی، کودکان بی سرپرست و بدسرپرست، زنان بی بضاعت، سرپرست خانوار، زنان بیوه بی بضاعت و سالمندان فاقد حمایت های خانوادگی به صورت رایگان ارائه می شود. صددرصد منابع مالی لازم برای خدمات سلامت حمایتی از محل منابع عمومی دولتی و مالیات ها تامین می شود.

سطح دوم با عنوان بیمه سلامت پایه تعریف می شود. در این سطح پوشش اجباری خدمات بیمه پایه سلامت برای کارکنان دولت، کارگران ثابت و سایر گروه های جامعه که توانایی مشارکت مالی در قالب حق بیمه را دارند، مورد توجه قرار گرفته است. سایر منابع مالی برای تامین این سطح از کمک دولت و سهم کارفرما تامین می شود. خدمات سلامت ارائه شده در این لایه همان خدمات موجود در بسته بیمه سلامت پایه است و درصد و نرخ پرداخت بیمه شدگان توسط نظام بیمه ای تعیین می شود.

سطح سوم این نظام سلامت چندگانه، بیمه سلامت تکمیلی را شامل می شود. این سطح بر پوشش اختیاری آن گروه از خدمات سلامت که در شمول تعهدات بیمه سلامت پایه نیست، تمرکز دارد. منابع مالی این نوع بیمه سلامت به طور کامل توسط بیمه شدگان و به صورت پاداش یا امتیاز از سوی کارفرمای غیردولتی تامین می شود. دولت هیچ گونه تعهدی در تامین مالی این نوع پوشش بیمه سلامت ندارد و صرفا موظف به پشتیبانی حقوقی و ایجاد امکان برخورداری از این نوع بیمه سلامت برای اقشار بیشتری ازجامعه است.

شناسایی اقتصادی خانوارها

یکی از ضرورت های اجرایی شدن برنامه تامین اجتماعی چند لایه، تشکیل یک پایگاه اطلاعات منسجم و یکپارچه از وضعیت اقتصادی خانوارها است که از طریق آن توزیع عادلانه منابع حمایتی بین اقشار نیازمند و آسیب پذیر امکان پذیر شود. بر این اساس معاونت رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی از سال 1393 تا کنون با اجرای پروژه هایی در دور بخش اصلی «پنجره رفاه اجتماعی» و «پایگاه جامع اطلاعات اقتصادی ایرانیان»، به ایجاد پایگاه اطلاعات مبادرت کرده است. با ایجاد چنین پایگاهی امکان سطح بندی افراد در نظام تامین اجتماعی چند لایه امکان پذیر می شود. هم اکنون بانک اطلاعات ایرانیان شامل اطلاعات هویتی افراد اصلی و تبعی تحت پوشش 6 سازمان: تامین اجتماعی، سازمان بیمه سلامت، صندوق بیمه اجتماعی کشاورزان، روستاییان و عشایر، سازمان بازنشستگی کشور، کمیته امداد امام خمینی (ره) و سازمان بهزیستی کشور و سامانه ای برای استعلام وضعیت افراد است. با توجه به این پایگاه داده ها، اقشار آسیب پذیر راحت تر شناسایی و به صورت هدفمند تری از سیاست های حمایتی بهره مند می شوند.


آدرس ایمیل فرستنده : آدرس ایمیل گیرنده  :

نظرات کاربران
ارسال نظر
نام کاربر
ایمیل کاربر
شرح نظر
Copyright 2014, all right reserved | Developed by aca.ir