در ستایش تحلیل گران بی اطلاع
اقتصاد ایرانی: عکس قاب گرفته با کرواتی شیک بر سردر فروشگاه های بزرگ کتاب در امریکا حداقل او را سه ماه ستاره اقتصادی جهان ساخته بود. توماس ال فریدمن، نویسنده جهان مسطح، روزنامه نگاری ساده موفق شد با تحلیل های خود فضای کمپانی های بزرگ ایالات متحده و مدتی بعد جهان را تحت تاثیر قرار دهد. اندیشه های او مدتی کوتاه پس از چاپ در امریکا راهی ایران شد و حداقل سه ناشر با سه ترجمه متفاوت بازهم جهان مسطح او را به چاپ سپردند.
فریدمن کمیاب ترین عنصر اقتصادی ایران چنین خود را در دل و اندیشه مدیران اقتصادی جاکرد. مدیران اقتصادی ایرانی که عادت به مطالعه را آخرین فرض خود برای اداره بنگاه های اقتصادی دانسته اند به توصیه دیگران و با گاهی با اجبار شرکا چند صفحه ای از تحلیل های روزنامه نگار غربی را مرور کردند.
اما صفحات کتاب جهان مسطح است چنان گسترده نیست تا فضای خالی از تحلیل اقتصادی ایران را پرکند. همکاران او در نشریات بین المللی همگی خواصی مشترک دارند. دوره جوانی را در روزنامه ها و دانشگاه ها سپری می کنند. مدتی به عنوان خبرنگاران اقتصادی راهی بازارهای بین المللی می شوند.
یک دهه پس از آغاز فعالیت حرفه ای تجربه اداره سرویس اقتصادی یک رسانه را پیدا می کنند و در سال های پایانی عمر به تحلیل وقایع اقتصادی می پردازند. اما تحلیل گران اقتصادی در ایران راهی دیگر می روند. گروهی تحصیلات آکادمیک را در دانشگاه می آموزند و به عنوان مدیر و کارشناس راهی شرکت های بخش خصوصی و دولتی می شوند. محصلان دانشگاه ها پس از خروج از محل تحصیل از خبرهای پنهان دورمی مانند و پس از مدتی تحلیل های کلان را برای وقایع خرد بهم می دوزند و تحویل صفحات اقتصادی روزنامه ها می دهند. این گروه گزارش های اقتصادی روزنامه ها را مهر «ژورنالیستی» می زنند و اطلاعات اقتصادی مکتوب در ذهنشان را در سطحی بالاتر از تحلیل روزانه قرار می دهند.
تحلیل های برآمدگان از دانشگاه و کلاس درس چندان به کار شرایط روز اقتصاد ایران نمی آید. آنها بی خبر از تجربه مدیریت واحدهای اقتصادی و بی اطلاع از تحولات پنهان اقتصاد ایران گفته هایشان نسخه ای شفاف بخش و در حداقلی ترین شکل رهایی بخش برای مخاطبان نخواهد شد. دیوار به دیوار فضای ذهنی گروه اول، کسانی عنوان تحلیل گر اقتصادی را برخود می گذارند که شباهتی نیمه به گروه اول برده اند.
مدیران دولتی عمدتا با مدارک مهندسی فرصت اداره بنگاه های اقتصادی را یافته اند ولی نظام ذهنی انباشه از اطلاعات اقتصادی را در اختیار ندارند و خبر را به جای تحلیل به خرد مخاطبان می دهند. اجماع گروه اول و دوم نیز طی سه دهه گذشته چندان موفق نبوده تا تحلیل گر اقتصادی شاخصی از نظام دانشگاهی و مدیریتی کشور به عنوان ستاره راهی رسانه ها شود. گرو سوم تحلیل گران ولی نه در فضای بینابینی که فرسنگ ها دور از دو گروه دیگر می ایستند. روزنامه نگاران اقتصادی، عمدتا بدون پشتوانه نظری تنها با اتکا به روابط فردی به بیان خبرها و نظرهای دیگران در غالب تحلیل می پردازند.
حاصل کار روزنامه نگاران اقتصادی به غیر از موارد اندکی چنان درخشان نشده اند تا در خاطره اقتصاد ایران باقی بمانند. روزنامه نگاران اقتصادی به دور از نظام پرورش نیروی متخصص به سبک فرنگی ها نیز راه به جایی نمی برند.
خبرنگاران با تجربه اندک نه شبیه به تحلیل گران رویترز می شوند و نه مانند محققان اکونومیست آینده جهان اقتصاد را یکسال زودتر پیش بینی می کنند. این گروه تفکرات مدیران دولتی را به کلمات برای چاپ در روزنامه ها بدل می کنند. صفحات روزنامه ها و حتی مجلات تخصصی چنین از تحلیل خالی می ماند.
آنهایی که قصدی برای مرور حواشی اقتصاد جهان را دارند نیز یا به ویژه نامه های اکونومیست رجوع می کنند و یا چاپ های متفاوت اندیشه های ال فریدمن را در کشوی میز خود جایی می دهند. تحلیل های اقتصادی روزنامه ها نیز تنها می ماند برای انتقام گیری مدیران از هم.
