رمزگشایی از پولهای جدید جهانی
اقتصاد ایرانی: هرچند این پول به گفته اقتصاددانان نسبت به حجم اقتصاد جهانی چندان زیاد نیست، اما سرعت آن توجه سرمایه گذاران را به خود جلب کرده است؛ به طوری که در حال حاضر ۴۶ درصد از معاملات بیت کوین در ژاپن و با ین انجام می شود و بیت کوین در گردش در بازار جهانی به ۷۴ میلیارد دلار رسیده است. این پول الکترونیکی برعکس پول های رایج در دنیا که هر کشوری ناشر آن است، هیچکس مالک شبکه بیت کوین نیست. در واقع این کاربران بیت کوین در سراسر جهان هستند که آنرا کنترل می کنند و توسعه دهندگان بیت کوین تنها نرم افزار آن را بهبود می بخشند.
یت کوین یک اَپ روی گوشی تلفن همراه و یا یک برنامه کامپیوتری که یک کیف پول برای افراد در نظر گرفته و به کاربر اجازه می دهد تا با آن به ارسال یا دریافت بیت کوین ها بپردازد.
آیا می توان به بیت کوین اعتماد کرد و آیا می توان با آن پولدار شد؟ اینها نمونه سئوالاتی است که نیاز به گذشت زمان دارد. اقتصاددانان می گویند، در بیت کوین اصولاً نیازی به اعتماد کردن نیست. یعنی هر کسی می تواند هر زمان که بخواهد به سراسر کد منبع آن، دسترسی داشته باشد. اما اینکه می توان پولدار شد یا نه، شاید بهترین کار این باشد که منتظر رقابت این پول با سایر پول های رایج ماند.
حتما برای کسانی که برایشان بیت کوین جذابیت دارد، می خواهند اول بدانند که این پول در اقتصاد بین المللی چه خطرات و تبعاتی دارد و چقدر بازارهای جهانی را می تواند تحت تاثیر بگذارد. یا اینکه آیا از این پول می تواند در مبادلات بزرگ تجاری یا در بورس های جهانی استفاده کرد؟
دکتر مرتضی ایمانی راد کارشناس اقتصادبین المللی در این رابطه گفت: «بیت کوین یک پول رمزدار الکترونیکی است و در شرایط فعلی نقش مهمی در اقتصاد بین الملل ندارد. دلیل آن این است که بیت کوین هنوز توسط بسیاری از کشورهای جهان به رسمیت شناخته نشده است و ضمنا حجم بیت کوینی که منتشر شده است به اندازه ای نیست که بتواند روی متغیرهای واقعی اقتصاد اثر بگذارد.
در شرایط فعلی چند کار با بیت کوین انجام می شود؛ ابتدا بیت کوین در بعضی از مراکز فروش و رستورانها به عنوان یک ابزار پرداخت رسمیت پیدا کرده است و شما می توانید هزینه های خود را با آن پرداخت کنید. روال این گونه است که شما یک کیف الکترونیکی دارید که در آن بیت کوین نگه داری می کنید. فروشنده هم یک کیف الکترونیکی دارد. وقتی شما خریدتان را انجام می دهید، از کیف پول خود به کیف پول فروشنده مبلغ مورد درخواست را انتقال می دهید و کار تمام می شود. این کار بسیار ساده انجام می شود. نکته جالب توجه این است که شما هر مقدار بیت کوین می خواهید می توانید برای فروشنده و یا فرد دیگری ارسال کنید. به عبارت دیگر این طور نیست که بیت کوین مثل دلار باشد و به صد سنت تقسیم شده باشد. بیت کوین را به صورت کسری هم می توانید انتقال دهید. این یکی از ویژگی های بیت کوین که تمامی پول های جهانی فاقد این ویژگی هستند.»
این اقتصاددان با تشریح دومین مزیت بیت کوین عنوان کرد: «کار دومی که بیت کوین انجام می دهد حفظ ارزش پول است. بسیاری از معامله گران بیت کوین معتقدند که در مواقع بحران های اقتصادی این پول ارزش بیشتری پیدا می کند. یعنی همانند طلا در اقتصاد جهانی عمل می کند. این نقش بیت کوین در ژاپن بیشتر استفاده می شود. مطالعات انجام شده روی این پول نشان می دهد که بعضی از معامله گران از آن برای پوشش ریسک خود استفاده می کنند.
او افزود: «استفاده سوم هم سوداگری speculation است.خیلی ها معتقدند که ارزش بیت کوین رو به افزایش است و با خرید آن در شرایط فعلی و فروش آن موقعی که بالاتر رفت سود کسب می کنند. الان این نقش بیت کوین بسیار بارز شده است، چون ارزش این پول در ابتدای کار از چند سنت به بالای چهار هزار دلار در هفته گذشته رسیده است و بنابراین جای خوبی برای سرمایه گذاری سوداگران بازارهای مالی هستند. گذشته از آن نوسانات بیت کوین در بازار خرید و فروش بیت کوین بسیار زیاد است. اگر شما شاخص نوسان بیت کوین bitcoin volatility index را ببینید از تمام جفت ارزهای رایج در بازار فارکس بیشتر نوسان می کند و همین ویژگی بیت کوین را به ابزاری بسیار قوی برای سوداگری تبدیل کرده است و به همین دلیل روزانه مقدار بسیار زیادی بیت کوین مبادله می شود که معمولا با دلار امریکا مبادله می شود. ضمنا از بیت کوین برای تسویه حسابهای شخصی هم استفاده می شود و شما می توانید بدهی خود را با بیت کوین تسویه کنید.»
این اقتصاددان معتقد است که اگرچه در حال حاضر بیت کوین مورد استفاده در مبادلات قرار می گیرد، اما هنوز رسمیت نیافته است و هم مقدار آن در شرایط فعلی محدود است و لذا نمی تواند در اقتصاد جهانی نقش مهمی داشته باشد.
ایمانی راد می گوید: «یکی از ویژگی های منحصر به فرد بیت کوین این است که کاملا غیر متمرکز است و توسط هیچ سازمان و دولتی کنترل نمی شود و از آن گذشته مشکلات تبدیل یک ارز به ارز دیگر را حذف کرده ست. وقتی شما در جهان با بیت کوین معامله می کنید لازم نیست ارز آن کشور را خریداری کنید.چون بیت کوین را در سراسر جهان می توانید استفاده کنید و دیگر نیازی به تبدیل پول ندارید. ضمنا چون این پول کاغذی و فلزی هم نیست مشکل حمل آن را هم ندارید. بیت کوین روی موبایل شما است و با صرف چند ثانیه می توانید پرداخت خود را انجام دهید. ضمنا چون این پول رمز گذاری شده است، احتمال سرقت الکترونیکی در آن بسیار کم است. همه این ویژگی ها بیت کوین را در جهان بسیار مطلوب کرده است و به همین دلیل روز به روز تقاضا برای آن در حال افزایش است.»
بیت کوین پشتوانه دارد؟
شاید برای شما هم سئوال پیش بیاید که خب،همه پولها پشتوانه دارند، آیا بیت کوین هم پشتوانه دارد؟ مرتضی ایمانی راد در این توضیح می دهد: «البته می دانید که پشتوانه دلار دیگه طلا نیست. ولی می بینید که دلار در سراسر جهان طرفدار دارد و هنوز هم پول پرقدرتی به حساب می آید. در شرایطی که پول کاغذی برای اولین بار انتشار یافت، طبیعی بود که می بایستی برای آن پشتوانه ای در نظر بگیرند. ولی وقتی مردم قدرت اقتصادی کشور را دیدند و ثبات پول را هم تجربه کردند خیلی برایشان مهم نبود که پول پشتوانه دارد یا نه.
الان هم بیشتر پول های جهان بدون پشتوانه اند و اطمینان مردم به پول های ملی بر اساس معیارهای دیگری تعیین می شود. طبیعی است که هر چه اقتصاد یک کشور قدرتمندتر می شود پول آن کشور هم، اگر شرایط دیگر دخالت نکنند، قدرتمندتر می شود.
بنابراین سئوال شما از این نظر مهم است که بیت کوین پولی جدید است و نیاز به پشتوانه دارد. این سئوال به نظرم مهم است. موارد زیر را به عنوان پشتوانه های بیت کوین می توانم ذکر کنم :
اول :در نظر داشته باشیم که یک اقتصاد جهانی شده شکل گرفته است که مردم در یک کشور زندگی میکنند و در کشوری دیگر کار میکنند. ضمنا خرید ها هم عمدتا اینترنتی و در ضمن جهانی شده است و هم در هم تنیدگی اقتصادی الزام به یک پول واحد را بیشتر کرده است . یکی از دلایلی که دلار در بیش از شصت درصد مبادلات جهانی نقش دارد همین الزام وجود دارد. بیت کوین الان به عنوان یک پول واحد میتواند در هر کشوری مورد استفاده قرار گیرد. اگر بیت کوین توسعه یابد و در کشورهای بیشتری مورد استقبال قرار گیرد، شما می توانید بیت کوین را نه در جیبتان بلکه روی موبایلتان بگذارید و در کل کره زمین خرج کنید.
منظورم این است که اقتصاد جهانی شده و توسعه جهانی اینترنت و الزام به پول واحد جهانی بزرگترین پشتوانه بیت کوین است. به همین دلیل به نظر من بیت کوین و سایر پولهای رمز پایه در آینده توسعه بیشتری پیدا می کنند و نقش بیشتری در اقتصاد جهانی ایفاء خواهند کرد. هم اکنون دانمارک سوئد، کره جنوبی، هلند، فنلاند، استرالیا و چندین کشور دیگر بیت کوین را به عنوان یک پول و وسیله پرداخت قبول کرده اند. در گروهی دیگر از کشورها بیت کوین را نه به عنوان یک پول بلکه به عنوان یک کالا پذیرفته اند. ضمنا در نظر داشته باشیم که استونی نه تنها بیت کوین را به عنوان یک پول به رسمیت شناخته است، بلکه در حوزه های دولتی و سلامت و حتی بانکی مورد استفاده قرار داده است.
دوم :یک شبکه اطلاعاتی قدرتمند به نام block chain از امنیت یکتایی معاملات بیت کوین حفاظت میکند که این خود میتواند یک پشتوانه قوی برای بیت کوین باشد.
اینکه blockchain چیست و چگونه کار می کند خود نیاز به زمان بیشتری دارد که الان نمی توان به آن پرداخت. به طور خلاصه اگر شما یک ملیون تومان در حساب خود داشته باشید می توانید یک چک به مبلغ یک ملیون تومان به یک نفر بدهید. ولی خودتان می دانید که چندین چک دیگر هم به طور تقلبی می توانید صادر کنید. این مشکل در معاملات بیت کوین هم وجود دارد.Block هایی که در شبکه ایجاد می شود جلوی این تقلب را میگیرد و بنابراین از نظر امنیت در سطح بالایی قرار دارند .
سوم: شفافیت در شبکه بیت کوین بسیار بالا است . همه چیز قابل وارسی است. هیچ چیز محرمانه ای وجود ندارد. آیا فکر نمی کنید که این سیستم اطمینان ایجاد میکند. خیلی از معامله گران بیت کوین معتقدند که این پول برای آنها اطمینان بیشتری دارد تا پولهای کشورهای دیگر.
چهارم: یک نکته دیگر می ماند که بدون ارتباط با پشتوانه بیت کوین نیست. همان طور که میدانید بیت کوین و مدیریت و گردش آن بدون کنترل و غیر متمرکز decentralized است یعنی هیچ دولتی و قدرتی آن را کنترل نمی کند. به طور طبیعی پروتکل های بیت کوین از طریق اجماع شکل می گیرد ولی نه سازمانی درگیر این اجماع است و نه دولتی و نه قدرتی. به همین دلیل بیت کوین یک سیستم باز و یک open source به حساب می آید که بدون اراده گروهی به طور مستمر در حال قوی تر شدن است.
به نظرم اینها دلایل کافی برای قدرت گیری بیت کوین هست و همین ها می تواند اطمینان به مردم بدهد که ارزش پول آنها محفوظ است. البته هر پولی در دوران شکل گیری به موانع و مشکلاتی بر می خورد، ولی همین ها باعث قدرت گیری بیت کوین خواهد شد.»
تهدیدهای پولشویی
پولشویی تبدیل سود حاصل از خلافکاری و فساد به دارایی های به ظاهر مشروع است یا به عبارتی مبهم کردن منشا منابع مالی. دراین رابطه یک اتحادیه از ۲۹ کشور دنیا بر فعالیت های پولشویی نظارت می کنند و کشورهایی که می خواهند مبادلات تجاری باثباتی در دنیا داشته باشند، لازم است که مقررات پولشویی را در کشور خود اجرایی کنند.The Financial Action Task Force که مخفف FATF است یک مجموعه سیاست گذار پرنفوذ است که نکاتی در قالب توصیه در حوزه مبارزه با پول شویی و تأمین مالی تروریسم ارائه می کند.
ماموریت این گروه مقابله با پولشویی و تامین مالی تروریسم را در نظام مالی جهانی است. اولین تقابلی که در رابطه با بیت کوین مطرح می شود، احتمال دور زدن قوانین رایج پولشویی در دنیاست.
ایمانی راد در پاسخ به این پرسش که این پول رمزگذاری شده و امنیت بالایی دارد؛ چه تضمینی وجود دارد که فراگیر شدنش پروتکل پولشویی را تحت تاثیر قرار ندهد؟ و اصولا می توان تهدیدی برای قوانین پولشویی باشد؟ می گوید: «فکر می کنم تا آن موقع وقت زیادی داریم و تحولات زیادی رخ خواهد داد. در شرایط فعلی حجم بیت کوین رایج در بازارها آنقدر بالا نیست که ارزش پول شویی داشته باشد. ولی اگر توسعه بیشتری پیدا کند این خطر کاملا قابل تشخیص است. هر چند که فعلا حجم بیت کوین بالا نیست، ولی گزارشات متعددی از پول شویی در کشورهای مختلف ارایه شده است. در شرایط فعلی اگر شما بخواهید یک حساب بیت کوین باز کنید و به حسابتان پول واریز کنید بسیار سریع انجام می شود و حساسیت هایی که برای پول شویی وجود دارد در این معاملات نیست.
به نظرم پولشویی پاشنه آشیل بیت کوین و سایر پولهای رمز پایه است. این یکی از همان تهدیدهایی است که قبلا گفتم. ولی از این طرف هم بیکار نمی مانند. در شبکه گسترده مجازی ممکن است همان طور که برای مدیریت متمرکز آن راه حلی عجیب پیدا کردند، برای پول شویی هم بتوانند راه حلی پیدا کنند.»
بیت کوین و ایران
آیا این پول می تواند تاثیری بر اقتصادهایی مثل ایران هم بگذارد؟
ایمانی راد در این رابطه توضیح می دهد: «با توجه به اینکه این پول در ایران قانونی نیست و مبادلات بیت کوین هم قانونی برایش نداریم و به رسمیت هم نشناخته ایم، بنابراین انتظار نداریم که اثری بر اقتصاد ایران داشته باشد. در کشورهای جهان هم همین طور است. در برخی از کشورها بیت کوین توسعه پیدا کرده و دارد به تدریج اثر خود را می گذارد. ولی عمومیت ندارد. اکثریت کشورهای جهان بیت کوین را به رسمیت نمی شناسند و یا سکوت کرده اند. بنابراین خیلی کار دارد که بیت کوین و سایر ارزهای رمز پایه بتوانند روی اقتصاد واقعی اثر گذار باشند.
اگر به ایران برگردیم، اطلاعی که من دارم دولت به طور اجرایی سایت هایی را که بیت کوین معامله می کند را می بندد و یا فیلتر می کند. این نشان می دهد که بیت کوین به سادگی نمی تواند در ایران جا باز کند و لذا نمی تواند اثری بر اقتصاد ایران داشته باشد. ولی در حاشیه عده ای خریدهای خود را با بیت کوین انجام می دهند و فکر می کنم تعدادی هم در حال معامله بیت کوین در فضای بین المللی هستند. یکی از دلایل آن هم این است که شما به راحتی می توانید وارد بازار ارزهای رمز پایه شوید، ولی ورود به بازار معامله ارزهای جهانی (بازار فارکس) به این سادگی نیست. از این رو برای ایرانیان که ورود به بازار فارکس غیر قانونی و بسیار محدود کننده است، بازار بیت کوین، علیرغم غیر قانونی بودن، یک فرصت به حساب می آید. ولی باز تاکید کنم که این فعالیت ها محدودند و بنابراین در شرایط فعلی ارزهای رمز پایه اثری بر اقتصاد ایران ندارند.»
بیت کوین ابزاردور زدن تحریم ها می شود؟
یکی از ابزارهایی که در جریان تحریم های بین المللی علیه ایران تبعات بسیار سنگینی به جای گذاشت، تحریم های بانکی بود. تحریم هایی که هنوز آثار آن باقی مانده است و هر از گاهی می شنویم که برخی بانک های بزرگ هنوز به سختی برای مبادلات پولی با ایران راضی می شوند. اینکه آیا این پول جدید می تواند،در تحریم های احتمالی کاربرد داشته باشد، محور آخرین سئوالی است که از مرتضی ایمانی راد پرسیدم، البته با این شرط که این گفت وگو باز بماند و در ماه های آینده همزمان با تحولات بین المللی ادامه یابد.
این کارشناس اقتصاد بین الملل در پاسخ به این سئوال که :بخشی از معاملات نفتی جهان با بیت کوین در حال انجام است و ممکن است فراگیرتر شود؛اگر این اتفاق بیفتد شاید دولت ناگزیر به استفاده از این پول شود خصوصا که هنوز نقل و انتقال پول از طریق بانک ها برای ایران به دلیل باقی ماندن بخشی از تحریم ها پابرجاست. فکر می کنید معاملات نفتی دنیا تحت تاثیر این پول قرار بگیرد؟ می گوید: «بله، معاملاتی به طور روزانه در بروکرهای قانونی در سطح جهان در حال انجام است و این یک باره و محدود نیست، بلکه به طور مستمر این مبادلات در حال انجام است. فقط نکته این است که بیشتر این مبادلات واقعی نیست و روی Crude Oil CFD معامله انجام می شود که بیشتر معاملات برای کسب سود است نه برای تحویل نفت.
هم در این بروکرها و هم در معامله واقعی خرید نفت با بیت کوین بسیار محدود انجام می شود و دلیل آن هم این است که حجم بیت کوین موجود بسیار محدود است برای اینکه با آن نفت خرید و فروش شود. در واقع با تشکیل هر بلوک در شبکه بین المللی بیت کوین ٥٠ بیت کوین جدید وارد چرخه مبادلات می شود. این مبلغ را کسانی که به شبکه خدمات رسانی می کنند و بلاک ها را تهیه می کنند تعلق می گیرد که به این آدمها در اصطلاحات رایج miner می گویند. درست همانند معدن کاران طلا که از شکافتن دل کوه ها به طلا دست پیدا می کردند، معدن کاران بیت کوین نیز با کند و کاو در شبکه بیت کوین بلاک ها را استخراج می کنند و به همین دلیل است که به آنها miner گفته می شود.
بر اساس پروتکل بیت کوین بعد از هر ٢١٠ هزار بلاک ، این مقدار به ٢٥ کاهش می یابد و همین روند به صورت کاهشی ادامه می یابد. اگر این سری زمانی کاهشی را، که یک فرمول ریاضی است ، محاسبه کنیم عددی بسیار نزدیک به ٢١ ملیون به دست می آید که پس از آن بیت کوین جدیدی ایجاد نمی شود. حال شما فرض کنید که همین ٢١ ملیون در جریان باشد. بر اساس نوع بازار بیت کوین ، قدرت خلق بیت کوین جدیدی به جز توسط miner ها وجود ندارد. در حالی که در سیستم بانکی بانکها خودشان می توانند بیش از چهار برابر پولی که دریافت می کنند خلق کنند. بنابراین حداکثر جمع بیت کوین رایج نهایتا ٢١ میلیون خواهد شد که اگر با قیمت ٤٠٠٠ تومان محاسبه کنیم در کل ٨٤ میلیارد دلار بیت کوین در جریان خواهد بود که هیچ گونه تناسبی با بازار نفت ندارد. خلاصه صحبتم این است که با بیت کوین نمی توان مقدار زیادی نفت واقعی خرید.
به همین خاطر است که وقتی شما CFD نفت را هم می خرید با leverage می خرید. مثلا با یک مقدار معینی پول صد برابر می توانید نفت بخرید. همان طور که گفتم این نفت واقعی نیست و در واقع contract for difference یا به اختصار CFD است . یعنی شما تنها روی تفاوت قیمت نفت معامله میکنید و نه نفت واقعی.اگر این بحث را به ایران تعمیم دهیم، نتیجه می گیریم که ایران نمی تواند از طریق بیت کوین تحریم های احتمالی خرید نفت را دور بزند.»
