بازگشت به بالای صفحه
FACEBOOK TWITTER RSS FEED JOIN US NEWSLETTER
print version increase font decrease font
تاریخ انتشار : شنبه 25 شهريور 1396      12:13

۲ ناحیه کسری بودجه

ارقام مربوط به وضعیت بودجه کشور در ۴ ماه نخست امسال نشان‌دهنده بروز و عینیت یافتن بیش‌برآوردی‌های آن است.

اقتصاد ایرانی: ارقام مربوط به وضعیت بودجه کشور در ۴ ماه نخست امسال نشان دهنده بروز و عینیت یافتن بیش برآوردی های آن است. با اینکه هزینه های دولت در دو سطح جاری و عمرانی به میزان زیادی تحقق نیافته است، باز بودجه در فاصله همین ۴ ماه ابتدایی با کسری و عدم تحقق ۱۶ هزار میلیاردی (کسری تراز عملیاتی و سرمایه یی) روبه رو شده است؛ رقمی که اگر قرار بود در بودجه عمرانی هم تحقق یابد به ۳۹ هزار میلیارد کسری می رسید اما این وضعیت باعث شده که دولت تنها ۴.۶ درصد بودجه عمرانی خود را تحقق بخشد و از طرف دیگر عملکرد بودجه جاری هم ۱۴ درصد (۱۲ هزار میلیارد تومان) از میزان مصوب کاهش یافته است. در آن سوی جداول بودجه یی یعنی درآمدها نیز اوضاع به شکلی است که نشان می دهد، عملکرد درآمدهای مالیاتی نسبت به مصوب ۷۴ درصد و سایر درآمدها به میزان ۳۹ درصد محقق شده است. درآمدهای نفتی کشور نیز در این ۴ ماه نسبت به میزان مصوب ۳۰ درصد کاهش یافته است. بنابر این محوری ترین عامل کاهش درآمدهای دولت در ۴ ماه ابتدایی سال از ناحیه سایر درآمدها و درآمدهای نفتی بوده است.

کسری ۸۴ درصدی تراز عملیاتی

به گزارش تعادل، بانک مرکزی گزارش عملکرد بودجه در ۴ ماه نخست امسال (منتهی به تیرماه) را منتشر کرد. این گزارش نشان می دهد که طی این زمان کسری تراز عملیاتی ۸۳.۹ درصد نسبت به ۴ ماه اول سال گذشته افزایش یافته است. با اینکه پیش بینی شده بود (مطابق مصوب بودجه ۹۶) تا پایان تیرماه این کسری ۲۷ هزار میلیارد تومان باشد، اما در عمل تراز عملیاتی بودجه به میزان ۵۱ درصد (بیش از ۴۱ هزار میلیارد تومان) افزایش یافته است. این رقم نسبت به عملکرد مدت مشابه سال قبل هم ۸۳.۹ درصد افزایش یافته است. سال گذشته در پایان تیرماه تراز عملیاتی بودجه منفی ۲۲.۳ هزار میلیارد بود. تراز عملیاتی در ادبیات بودجه ریزی شاخصی است که از تفریق هزینه های جاری از درآمدهای غیرنفتی حاصل می شود. در اصل این شاخص نشان می دهد که دولت چقدر توانسته است، هزینه های خود را (غیر از هزینه های سرمایه یی) از طریق درآمدهای واقعی خود یعنی درآمدهایی که از فروش اموال سرمایه یی کسب نشده باشد و شامل مالیات و سایر درآمدها (شامل درآمدهای گمرکی و جریمه و...) می شود، پرداخت کند. کارشناسان این کسری را به دلیل عدم دخالت درآمدهای نفتی مهم تر و قابل اتکاتر از دیگر فرمول ها می دانند.

مطابق جداول منتشر شده افزایش کسری عملیاتی ۸۳.۹ درصدی نسبت به پارسال به دلیل کاهش ۲۲.۵ درصدی درآمدهای غیرمالیاتی (سایر درآمدها) بوده است؛ چراکه میزان درآمدهای مالیاتی نسبت به ۴ ماه اول سال گذشته هیچ تغییری نداشته و در هر دو مورد رقم درآمدها ۲۹ هزار میلیارد تومان است. این موضوع در کنار افت سایر درآمدها، منتج به کاهش ۵.۷ درصدی درآمدهای دولت نسبت به عملکرد سال گذشته شده است.

۱۴ هزار میلیارد تومان عدم تحقق درآمدها

البته در بودجه امسال پیش بینی شده بود که طی ۴ ماه ابتدایی سال ۹۶ درآمدهای مالیاتی به ۳۹ هزار میلیارد تومان برسد اما تاکنون تنها ۷۴ درصد از پیش بینی های مالیاتی کشور تحقق یافته است و با اینکه هزینه های جاری دولت نیز ۱۴ درصد عدم تحقق داشته است، اما باز هم این صرفه جویی بسیار کمتر از کاهش درآمدها بوده برای سربه سر کردن آن (مطابق مصوب بودجه) برای همین مدت ۴ ماه به میزان ۱۴ هزار میلیارد تومان درآمد نیاز است. این ۱۴ هزار میلیارد تومان عدم تحقق به دلیل کاهش ۱۲ هزار میلیارد تومانی درآمدهای مربوط به ردیف سایر درآمدها (گمرکات و جریمه و...) و عدم تحقق ۱۰ هزار میلیاردی مالیات رخ داده که سر جمع ۲۲ هزار میلیارد تومان می شود. از جایی که رقم عدم تحقق هزینه های جاری هم ۱۲ هزار میلیارد تومان است، لذا با احتساب پرداخت ۴ هزار میلیارد تومان تنخواه گردان مربوط به اعتبارات هزینه یی به همان ۱۴ هزار میلیارد تومان عدم تحقق می رسیم.

لازم به ذکر است که عدم تحقق در بودجه با کسری بودجه متفاوت است. کسری بودجه که در ابتدای فرآیند بودجه نویسی مشخص و پیش بینی می شود و از تفریق درآمدها از هزینه ها حاصل می شود، اما عدم تحقق زمانی بروز می کند که این پیش بینی ها محقق نمی شود.

اخیرا یکی از نمایندگان کمیسیون برنامه و بودجه اعلان کرده بود که امسال بودجه کشور با کسری ۳۷ هزار میلیارد تومانی روبه رو خواهد شد. به دلیل اینکه این نماینده مجلس علت اصلی این رقم کسری را کاهش درآمدهای نفتی خوانده بود، بنابراین معلوم می شود که منظور وی کسری تراز عملیاتی و سرمایه یی است؛ شاخصی که درآمدها و هزینه های مربوط به فروش و خرید دارایی های سرمایه یی (نفت و گاز و...) هم در آن منظور می شود. البته باید گفت که این نماینده مجلس نیز از اشتباه مرسوم خلط مبحث کسری و عدم تحقق در امان نبوده است. اکنون روشن می شود که منظور ایشان نیز عدم تحقق بودجه در سطح عملیاتی و سرمایه یی بوده است.

خاستگاه تراز عملیاتی منفی ۴۱ هزار میلیارد تومانی

بودجه در ۴ ماه نخست امسال همان طور که گفته شد، بیش از ۲۲ هزار میلیارد تومان کاهش درآمد (مالیات و سایر) نسبت به میزان مصوب داشته است که با احتساب کاهش ۱۲ هزار میلیاردی هزینه های جاری و ۴ هزار میلیارد تومان پرداخت تنخواه، ۱۴ هزار میلیارد تومان بیشتر از میزان در نظر گرفته شده در بودجه (مصوب ۹۶ برای ۴ ماه اول) عدم تحقق داشته که خود را در تراز عملیاتی با رقم منفی ۴۱ هزار میلیارد تومان نشان داده است. دولت ها ابتدا این کسری و عدم تحقق را از طریق درآمدهای سرمایه یی حاصل از فروش دارایی هایی مانند نفت و گاز و غیره جبران می کنند. بدین معنا که به واسطه مازاد یک ردیف جداگانه در بودجه تحت عنوان واگذاری و تملک دارایی های سرمایه یی قرار بر این بوده درآمدهای سرمایه یی صرف هزینه های سرمایه یی (بودجه عمرانی) شود و در خدمت پوشش این کسری در آید. لذا خالص یا مازاد درآمدهای سرمایه یی را وقتی با رقم تراز عملیاتی جمع می کنیم، رقمی به دست می آید که نشان دهنده میزان مازاد (در صورت مثبت بودن) یا کسری (در صورت منفی بودن) تراز عملیاتی و سرمایه یی بودجه است. این شاخص در واقع همان چیزی است که عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس از آن با کسری ۳۷ هزار میلیارد تومانی بودجه یاد می کند. بنا بر گزارش جدید بانک مرکزی از وضعیت بودجه کشور در ۴ ماه منتهی به تیرماه، این شاخص به منفی ۱۶ هزار میلیارد تومان رسیده است که نسبت به مدت مشابه سال گذشته به میزان ۲۶.۸ درصد و نسبت به میزان مصوب ۴۷.۷ درصد افزایش یافته است. همان طور که گفته شد، این افزایش نسبت به میزان مصوب همان عدم تحقق محسوب می شود که مقدار آن ۵.۲ میلیارد تومان است.

جالب است، بدانیم که رقم ۱۶ هزار میلیارد تومان کسری بودجه یا همان کسری تراز عملیاتی و سرمایه یی در حالی شکل گرفته است که مازاد خالص واگذاری دارایی های سرمایه یی به میزان ۲۴.۹ هزار میلیارد تومان و رقم واگذاری دارایی های سرمایه یی ۲۶.۲ هزار میلیارد تومان شده است. این به معنای آن است که با اینکه در طول این مدت دولت تنها ۱.۳ هزار میلیارد تومان از درآمدهای مربوط به فروش دارایی های سرمایه یی خود را توانسته صرف بودجه عمرانی کند، مابقی آن را صرف پوشش رقم ۴۱ هزار میلیارد کسری عملیاتی کرده است. با این وجود باز اگر این ۱۴ هزار میلیارد تومان کسری عملیاتی به بار نمی آمد و طبق بودجه عمل می شد باز هم ۲ میلیارد تومان کسری بودجه عملیاتی و سرمایه یی حاصل می شد. البته در پیش بینی های بودجه رقم کسری بودجه عملیاتی و سرمایه ۱۰.۹ هزار میلیارد تومان است که این امر به دلیل بیش برآوری حیرت انگیزی در رقم بودجه عمرانی و درآمدهای سرمایه یی بوده است.

طبق بودجه دولت باید در این مدت ۴۰.۴ هزار میلیارد تومان از طریق فروش دارایی های سرمایه یی (نفت، گاز، فروش اموال منقول و غیرمنقول) درآمد کسب می کرد که از این میزان تنها ۲۶.۲ هزار میلیارد تومان (۶۴.۸ درصد) محقق شده است. از طرف دیگر قرار بوده که از این میزان درآمد ۲۴.۲ هزار میلیارد تومان صرف بودجه عمرانی شود که تنها ۱.۲ هزار میلیارد تومان (۴.۶ درصد) آن تحقق یافته است. به بیان دیگر اگر دولت بر اساس مصوب تمام بودجه عمرانی کشور در این ۴ ماه را پرداخت می کرد، در همین ۴ ماه ابتدایی به میزان ۳۹ هزار میلیارد تومان کسری عملیاتی و سرمایه یی به بار می آورد یعنی ۲ هزار میلیارد تومان بیشتر از پیش بینی نماینده مجلس که برای کل سال برآورد کرده بود. حال باید پرسید مقصر اصلی این اوضاع چیست؟ کاملا واضح است که بیش برآوردی و عدم درک صحیح و علمی از وضعیت اقتصادی داخل و خارج که خود موجب پیشگویی های غیرواقعی از قیمت نفت و دیگر درآمدها می شود، این اوضاع را به بار می آورد.

به طور دقیق تر می توان نتیجه گرفت که کسری و عدم تحقق کسری تراز عملیاتی و سرمایه یی با رقم منفی ۱۶.۱ هزار میلیارد تومان به دو دلیل اصلی رخ داده است. افزایش ۵۱ درصدی عدم تحقق تراز عملیاتی که عمدتا به دلیل کاهش درآمدهایی مالیاتی و غیرمالیاتی رخ داده است و دوم عدم تحقق درآمدهای نفتی. درآمدهای نفتی با اینکه نسبت به ۴ ماه ابتدایی سال گذشته ۱۴۷ درصد افزایش داشته است، اما بیش برآوردی آن در بودجه به حدی بوده که تنها ۶۸ درصد آن محقق شده است. طبق بودجه باید از اول فروردین تاکنون ۳۸.۶ هزار میلیارد تومان درآمد از این منبع کسب می شد، اما تنها ۲۶ هزار میلیارد تومان آن محقق شده است.


آدرس ایمیل فرستنده : آدرس ایمیل گیرنده  :

نظرات کاربران
ارسال نظر
نام کاربر
ایمیل کاربر
شرح نظر
Copyright 2014, all right reserved | Developed by aca.ir