چگونگی پیشرفت چین در بخش صنعتی

اقتصاد ایرانی: در روزهای اخیر چین رکورد سریع ترین قطار راه دور را ثبت کرد، این قطار با سرعت ۳۵۰ کیلومتر در ساعت بین پکن و شانگهای به حرکت درآمده است. این یک پیروزی بزرگ برای سیاست صنعتی و همین طور مهندسی چین به شمار می رود.

اولین قطارهای سریع السیر چین ۱۰ سال قبل فعالیت خود را آغاز کرد، امروز این کشور ۲۰ هزار کیلومتر مسیر برای این قطارهای سریع السیر دارد که این رقم از مجموع سایر کشورهای جهان نیز بیشتر است. چین نمی توانست در اجرای این پروژه موفق شود اگر یک دولت قوی نداشت. دولت منابع مالی مورد نیاز تحقیقات، زمین و مسیرهای پروژه را تامین کرده است. دولت چین یارانه هایی را برای سازندگان تجهیزات در نظر گرفته است و در یک اقدام جنجال آمیز انگیزه هایی را برای شرکت های خارجی ایجاد کرده است تا اسرار تجاری خود را با پکن به اشتراک بگذارند. قطار سریع السیر یک نمونه بارز از توانایی دولت چین در شناسایی اولویت های صنعتی و استفاده از ابزارهای سیاستی برای پیشبرد اهداف خود است. با این وجود، چین با شکست های بزرگی در سیاست صنعتی نیز روبرو شده است که از آن جمله می توان به ناکامی در توسعه خودروسازان بزرگ و قوی و صنایع نیمه هادی اشاره کرد. چین در حال معرفی نسل جدیدی از سیاست های صنعتی است که بخش های گسترده ای از صنایع پیشرفته را شامل می شود، این مساله نگرانی هایی را به وجود آورده است که چین در همه صنایع از رباتیک گرفته تا هوش مصنوعی به قدرت مسلطی تبدیل گردد.

سیاست صنعتی یک موضوع ملموس است. در اروپا و به خصوص آسیا، بسیاری به توانایی دولت ها برای هدایت شرکت های صنعتی اعتقاد دارند. در آمریکا و بریتانیا این اعتقاد با شک و تردید جدی روبرو شده است. هنوز اکثر کشورها سعی می کنند تا از برخی از صنایع حمایت کنند آن هم از طریق معافیت های مالیاتی و تامین منابع مالی مورد نیاز برای تحقیقات. چین در گستردگی و رشد سیاست صنعتی منحصر بفرد است. سالهاست که دولت چین بر مدرن سازی ۹ صنعت سنتی خود تمرکز کرده است از جمله کشتی سازی، تولید فولاد، و تولید پتروشیمی. در سال ۲۰۱۰ میلادی، ۷ صنعت راهبردی جدید نیز به این اهداف اضافه شدند. ۲ سال قبل چین طرح "ساخته شده در چین ۲۰۲۵ " را معرفی کرد که به طور مشخص بر ۱۰ بخش از جمله هوا فضا و مواد جدید و تجهیزات کشاورزی متمرکز شده است.

این طرح از الگوی "صنعت ۴.۰" آلمان گرفته شده است که متمرکز بر ایجاد یک فضای مفید از طریق آموزش و حمایت سیاسی است ولی تصمیمات تجاری را به شرکت ها واگذار می کند.تا اوایل امسال، مقام های رسمی ۱۰۱۳ صندوق هدایت دولتی را با منابع مالی ۵.۳ تریلیون یوان معادل ۸۰۷ میلیارد دلار تاسیس کردند که بخش عمده این صندوق ها برای صنایع " ساخته شده در چین" بوده است. در ماه اوت وزارت صنعت و فناوری اطلاعات چین برنامه یارانه صنعتی را معرفی کرده که به ۶۲ طرح مجزا تقسیم می شود.

این اهداف همچنین یکی از جنبه های سیاست صنعتی چین را نشان می دهد که موجب خشم شرکت ها و دولت های خارجی شده است: پنهان سازی حمایت دولت. سازمان تجارت جهانی به شدت قوانین محلی و بومی را محدود می کند. ولی اهداف چین در بخش صنعتی در ابتدا در اسناد شبه رسمی منتشر شده و دولت چین می تواند ادعا کند که اینها تنها گزارش های صنعتی است نه اهداف رسمی.

خارجی ها مدتهاست که نسبت به پنهان کاری چین در زمینه کمک های دولتی اعتراض می کنند. از سال ۲۰۱۱ میلادی، آمریکا رسما خواستار اطلاعات مربوط به بیش از ۴۰۰ یارانه پرداختی دولت چین شده است.

یک مقام سابق تجاری آمریکا بر این باور است که چین چگونگی بازی در این سیستم را یاد گرفته است. سازمان تجارت جهانی برای مقابله موثر با چنین اقتصاد بزرگی مثل چین تشکیل و طراحی نشده است.

شرکت های خارجی چین را مانند یک ماشین که خوب کار می کند، می بینند و نگران این هستند که کسب و کار خود را نه تنها در چین بلکه در سراسر جهان از دست بدهند. قدرت های بزرگ صادراتی مثل کره جنوبی و آلمان بیشتر در معرض این خطر هستند. ولی واقعیت این است که دولت چین در توسعه بخش های خاصی از صنایع موفق بوده است. از دهه ۱۹۷۰ چین تلاش زیادی کرده است تا صنایع نیمه هادی را توسعه دهد. ولی از ۱۴۵ میلیارد دلار میکروچیپ هایی که چین در سال ۲۰۱۵ میلادی مصرف کرده تنها یک دهم داخلی بوده است. فناوری خارجی هنوز در چین مسلط است. صنعت خودروسازی نیز ناامید کننده بوده است. برای تولید در چین، شرکت های خارجی باید شرکای داخلی و بومی داشته باشند. دولت چین امیدوار است که این اقدام منجر به انتقال دانش و علم شود.

برخی نگران هستند که صنایع قدیمی مثل فولاد و زغال سنگ در سال های آینده از بین برود آن هم با توجه به سیاست چین برای از بین بردن ظرفیت مازاد تولید.

منبع: اکونومیست