بازگشت به بالای صفحه
FACEBOOK TWITTER RSS FEED JOIN US NEWSLETTER
print version increase font decrease font
تاریخ انتشار : دوشنبه 8 آبان 1396      13:39

ترفند سودسازی غول‌های نفتی

اقتصاد ایرانی: کابوس «نفت ارزان برای دوره ای طولانی» (Lower for Longer) با رسیدن قیمت هر بشکه نفت برنت به بالای ۶۰ دلار در روز جمعه، اندکی از شرکت های بزرگ نفت در دنیا فاصله گرفت و این گمانه را تقویت کرد که دوران نفت ارزان چندان طولانی نخواهد بود و رو به پایان است. این کابوس اگرچه سود شرکت های بزرگ نفتی را در سال های گذشته کاهش داد اما آنها را در مقابل قیمت ارزان واکسینه کرد، تا آنجا که می توان گفت «مقاومت در برابر قیمت های ارزان» بزرگترین دستاورد این شرکت ها در طول حدود ۲ سال ریزش قیمت نفت بوده است.

به گزارش دنیای اقتصاد، تغییر استراتژی متناسب با تغییر قیمت نفت، از درس های بزرگی بود که ریزش حدود سه سال قیمت نفت به شرکت های بین المللی نفتی آموخت. اما نگاهی به عملکرد شرکت های ملی نفت در کشورهای تولیدکننده طلای سیاه نشان می دهد دوران «نفت ارزان» در عملکرد آنها تغییر چشم گیری ایجاد نکرده است و ظاهرا آنها بدون آنکه درس چندانی از این دوران سخت گرفته باشند، خود را برای تداوم این دوره نیز به اندازه کافی آماده نکرده اند. در حالی که ایجاد تغییرات ساختاری در نحوه مدیریت شرکت های مطرح نفتی از جمله راه های برون رفت آنها از شرایط دشوار «نفت ارزان» بود، به نظر می رسد ساختار خشک و دولتی در شرکت های نفتی که ملی هستند، مانع بزرگی بر سر راه آنها برای ایجاد تغییر بوده اند. عملکرد شرکت توتال و شرکت ملی نفت ایران در این زمینه می تواند مثال خوبی باشد.

سود توتال در دوران افول قیمت نفت

شرکت توتال که اخیرا اعلام کرده توانسته است بالاترین درآمد را در بیش از دو سال گذشته داشته باشد، این رشد چشمگیر را مدیون ترکیبی از بهبود قیمت نفت خام و کاهش هزینه های عمیقی است که در دوران ریزش قیمت نفت تجربه کرده است. توتال اگرچه انتظار دارد «عدم تعادل بین عرضه و تقاضا که برای سه سال بر قیمت نفت فشار آورده است، در نهایت از بین برود» اما در عین حال در نتیجه تحولات ساختاری که داشته است این آمادگی را نیز دارد که با نفت ۵۰ دلاری نیز سود کسب کند. پاتریک پویان، مدیر عامل توتال که به «پادشاه کاهش هزینه ها» نیز مشهور است، اخیرا به بلومبرگ گفته است: در حالی که وضعیت در حال بهبود است اما موجودی نفت خام در دنیا هنوز بالا است و بازار شکننده باقی خواهد ماند، بنابراین استراتژی توتال همچنان با تصور ادامه کاهش قیمت نفت تداوم خواهد داشت.

توتال اخیرا طی گزارشی، درآمد خالص سه ماه سوم سال جاری میلادی این شرکت را ۶۷/ ۲میلیارد دلار اعلام کرده که نسبت به همین بازه زمانی در سال گذشته ۲۹ درصد رشد داشته است. در این میان درآمد خالص واحد اکتشاف و تولید این غول نفتی رشدی ۸۴ درصدی داشته و به ۴۴/ ۱ میلیارد دلار رسیده که بالاترین سطح از سه ماه دوم سال ۲۰۱۵ است.   شرکت های اکسون موبیل و شورون نیز به عنوان غول هایی بین المللی در حال تلاش برای برقراری انضباط داخلی بیشتری هستند. تولیدکنندگان نفت شیل در حالی در دوران افت قیمت ها، تلاش بیشتری برای توسعه تکنولوژی، کاهش هزینه ها و تولید ارزان کردند که در حال حاضر این دوران گذار، توسط اگزون موبیل و شیل در قالب افزایش تولید دنبال می شود.

کاهش هزینه ها؛ اولویت نخست

اما شرکت های بزرگ نفتی چگونه توانستند دوران سخت کاهش مداوم قیمت نفت را پشت سر بگذارند؟ از سال ۲۰۱۴ (آغاز ریزش قیمت نفت) شرکت های بزرگ نفتی یک اولویت را در صدر اولویت ها قرار دادند و آن چیزی نبود جز «کاهش هزینه ها» این کاهش هزینه ها در تعدیل هزاران کارگر، تعطیلی واحدهای زیان ده، تعطیلی بسیاری از پروژه ها و فشار بر پیمانکاران برای کاهش قیمت ها بروز پیدا کرد.در این میان شرکت شل، به عنوان یکی از بزرگ ترین غول های بین المللی نفتی، فقط از سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۶ حدود ۱۲ هزار و ۵۰۰ کاهش شغل داشته است. اتخاذ چنین تصمیمی اگرچه به گفته مدیران این شرکت برای آنها بسیار دشوار بوده است، اما این شرکت برای حفظ شرایط رقابتی در دوران رکود دست به اتخاذ تصمیماتی دردناک زد. کاهش هزینه ها از سوی شل که در ماه پنجم سال ۲۰۱۶ منجر به کاهش ۲۲۰۰ شغل دیگر شد، با وجود بهبود چشمگیر قیمت نفت از ژانویه ۲۰۱۶، همچنان با شدت ادامه دارد.

اما اتفاقی که در شرکت ملی نفت ایران در دوران کاهش قیمت نفت که از اوایل سال ۹۳ رخ داد، تحمل هزینه های سربار بی شمار در کنار نفت ارزان بود. به گفته کارشناسان، نیروی انسانی مازاد یکی از مهم ترین مشکلات شرکت ملی نفت ایران در کنار دیگر مشکلات است. این مشکل که یادگار دولت های نهم و دهم از دوران اوج قیمت نفت است، در حالی با افت قیمت نفت فشار زیادی بر شرکت ملی نفت وارد آورد که در عین حال شرکت ملی نفت عملا قادر به انجام اصلاحی در این زمینه نبود.در نبود فرصتی برای اصلاح ساختار، اقدامی که برای جایگزین کردن کاهش درآمدهای نفتی از سوی دولت انجام می شود، عموما شامل کاهش هزینه های جاری در بودجه کشور و کاهش سهم صندوق توسعه ملی از درآمدهای نفتی برای جبران کمبودها بوده است. اقداماتی از این دست، فقدان نگاه درست به شرکت ملی نفت و مشکلات آن را بیش از پیش نمایان می کند، حال آنکه مدیران نفتی کشور همواره از این موضوع که نمی توانند در زمینه تعدیل هزینه ها به خصوص در بخش نیروی انسانی کاری انجام دهند، شکایت داشته اند.

شرکت ملی نفت ایران سهمی ۵/ ۱۴ درصدی از فروش نفت و میعانات گازی دارد و بقیه آن را به خزانه دولت واریز می کند. سهم یاد شده در حالی به گفته مسوولان نفتی در بسیاری از مواقع کفاف هزینه های جاری شرکت ملی نفت را نیز نمی دهد که باید از آن برای انجام ماموریت هایی چون حفظ و گسترش تولید نیز استفاده شود. به این ماموریت ها بازپرداخت بدهی حدودا ۵۰ میلیارد دلاری شرکت ملی نفت را نیز باید اضافه کرد.مشکلاتی که در شرکت ملی نفت ایران وجود دارد، در دیگر کشورهای تولیدکننده نفت نیز وجود دارد چراکه در اکثر کشورهایی که نفت را با نگاهی تماما دولتی کنترل می کنند، برای جبران خسارات ناشی از کاهش قیمت نفت، به جای در پیش گرفتن اقدامات ساختاری، تنها به رشد قیمت نفت چشم دوخته می شود.

اما این نگاه در حالی است که رشد قیمت نفت نیز به اصلاح ساختاراین شرکت ها کمک نمی کند آنچنان که تجربه نشان می دهد نفت گران چندان به نفع سیستم دولتی صنعت نفت ایران نبوده و تنها منجر به افزایش ریخت و پاش ها شده است. در عین حال نفت ارزان نیز دستاورد چندانی برای صنعت نفت ایران و اصلاح ایرادهای آن نداشته است. بر این اساس افزایش تعداد کارکنان صنعت نفت از ۷۰ هزار نفر به ۲۰۰ هزار نفر در دوران رشد قیمت نفت و یکه تازی سیاست های پوپولیستی بر پایه این رشد، در حالی دستاوردی برای صنعت نفت کشور نداشته که با مشخص شدن نادرست بودن این اقدام، سیستم دولتی انجام هر گونه اصلاح در این زمینه را ناممکن می کند.پیش از این بیژن زنگنه، وزیر نفت کشورمان اعلام کرده بود «نمی توان با نفت ۳۰ تا ۴۰دلاری شرکت ملی نفت را اداره کرد، شرکت ملی نفت ایران با درآمدی که هم اکنون دارد حتی نمی تواند مسائل جاری خود را اداره کند.»

دوران گذار صنعت نفت ایران چه زمانی آغاز می شود؟

ابراز نگرانی وزیر نفت نسبت به عدم توانایی تحمل قیمت های ۳۰ تا ۴۰ دلاری از سوی شرکت ملی نفت در حالی است که این شرکت با یک بدهی حدودا ۵۰ میلیارد دلاری همراه است و در کنار تامین هزینه خانواده بزرگی که حالا دارد، باید برای توسعه میادین نفت و گاز و حفظ تولید نیز هزینه کند.همزمان شدن تمام این مشکلات، در حالی است که به نظر می رسد مسوولان نفتی کشور باید به این نکته توجه داشته باشند که شواهد بی شماری نشان دهنده این موضوع است که انتظار زیادی برای رشد چشمگیر قیمت نفت وجود ندارد. در حال حاضر رشد تولید از سوی کشورهای عضو و غیرعضو اوپک، افزایش توانایی شیل در رشد بهر ه وری در تولید و همچنین رشد روزافزون تولید انرژی از منابع تجدیدپذیر این انتظار را بیش از پیش تقویت می کند که در طولانی مدت، رشد قیمت نفت رقم نخواهد خورد. هرچند قیمت نفت حالا در محدوده ای امیدوارکننده قرار دارد، اما از نگاه کارشناسان این نوسانات در بلندمدت تعیین کننده نخواهند بود.

بنابراین به نظر می رسد «صنعت نفت ایران باید از مدیریتی سنتی و به شدت دولتی به سمت مدیریتی حرکت کند که توانایی ارزش آفرینی در دوران نفت ارزان را داشته باشد.» در این زمینه الگوهای موفقی در دنیا وجود دارند. برای مثال در شرکت انی ایتالیا، تلاش سه ساله مدیرعامل این شرکت منجر به تغییر فرهنگ این شرکت در دوران نفت ارزان شد. به گزارش مکینزی، بهینه سازی ساختار این شرکت و تغییر شیوه در توزیع منابع، در نهایت نه تنها یک صرفه جویی ۸۰۰ میلیون یورویی در سال را برای این شرکت به همراه داشت بلکه در کنار کاهش هزینه ها، در فناوری، کاربردها و خروجی نهایی نیز تاثیرگذار بوده است.

در واقع از آنجایی که قیمت نفت خام برنت با وجود رشدی که داشته است هنوز در میانه های قیمت سه سال قبل قرار دارد و هنوز نشانه های کمی وجود دارد که نشان دهنده تغییر مسیر جدی در آینده قیمت نفت باشد؛ بسیاری از شرکت های نفتی مسیری را که در راه تغییر ساختار و کاهش هزینه ها آغاز کرده بودند، همچنان ادامه خواهند داد. این استراتژی در حالی همچنان در میان غول های نفتی ادامه خواهد داشت که ناگفته روشن است چنانچه در این میان قیمت نفت با رشد همراه شود، سود این شرکت ها نیز دو چندان خواهد شد.

هدف گذاری بر اساس نفت ۵۰ دلاری

بر همین اساس است که توتال انتظار دارد هزینه های سالانه اش در سال جاری را در مقایسه با سال ۲۰۱۴ نزدیک به ۶/ ۳ میلیارد دلار کاهش دهد. به گفته پویان «هدف این شرکت این است که بتواند سود سهام و هزینه سرمایه گذاری اش را تا سال ۲۰۱۹ بر اساس نفت ۵۰ دلاری مدیریت کند.»هرچند نفت ۶۰ دلاری نقطه عطفی برای بسیاری از شرکت های نفتی و از جمله شرکت ملی نفت ایران به شمار می رود، اما به نظر می رسد تا زمانی که تحولی اساسی در ساختار شرکت ملی نفت ایران ایجاد نشود، حتی چنین قیمتی نیز کمک چندانی به افزایش بهره وری و مدیریت هزینه ها نخواهد کرد. در واقع آنچه اکنون شرکت ملی نفت ایران نیاز دارد، تغییر نگاه به این شرکت و نحوه عملکرد آن است.

اگرچه در دوران کاهش درآمدهای نفتی، دولت راه هایی را برای جبران این کاهش در بودجه سالانه جایگزین می کند، اما به نظر می رسد تا زمانی که لزوم «گذار از شرایط سنتی فعلی» در میان بخش های تصمیم گیرنده احساس نشود؛ نمی توان به کمتر شدن مشکلات شرکت ملی نفت ایران امیدوار بود. تامین هزینه های جاری، پرداخت بدهی های ناشی از سرمایه گذاری های قبلی، نوسازی تاسیسات فرسوده نفتی، توسعه میادین نفتی و افزایش تولید، بهبود فضای کسب و کار در صنعت نفت، جذب سرمایه خارجی و... درحالی شرکت ملی نفت ایران را درگیر کرده اند که نگاهی به تجربه شرکت های نفت بین المللی نشان می دهد، ایران نیز باید در مسیر گذاری قدم بگذارد که فرصت کسب سود در قیمت های ارزان را در اختیار آن قرار می دهد. هرچند تفاوت بزرگی که میان شرکت ملی نفت ایران و غول های بین المللی وجود دارد در نوع اداره آنها توسط دولت و بخش خصوصی است، اما نمونه های دولتی مانند آرامکو، به عنوان یک الگوی قابل قبول دولتی در دسترس است. در عین حال کارشناسان عقیده دارند با ورود شرکت های بین المللی مطرح به پروژه های نفت و گاز کشور، می توان به انتقال الگوهای مدیریتی مدرن و بهینه به صنعت نفت کشور امیدوار بود. با تمام این تفاسیر باید دید شرکت ملی نفت ایران خود را برای عبور از دوران پرچالش «نفت ارزان» که ظاهرا دورانی کوتاه مدت نیز نخواهد بود، چگونه آماده خواهد کرد.


آدرس ایمیل فرستنده : آدرس ایمیل گیرنده  :

نظرات کاربران
ارسال نظر
نام کاربر
ایمیل کاربر
شرح نظر
Copyright 2014, all right reserved | Developed by aca.ir