بازگشت به بالای صفحه
FACEBOOK TWITTER RSS FEED JOIN US NEWSLETTER
print version increase font decrease font
تاریخ انتشار : دوشنبه 24 مهر 1391      13:16

چرا مجلس هدفمندی یارانه‌ها را به کما برد؟

 

هدفمندی یارانه ها از زمان اجرایش، سروصدای بسیاری برپا کرد، به گونه ای که از آغاز اجرای این طرح، موافقت ها و مخالفت های پرشوری با آن مطرح شد. در زمان اجرا نیز موافقت ها و مخالفت ها همچنان پابرجا بود و هم اکنون طرح مجلس برای توقف اجرای آن، سروصدای بسیاری به پا کرده است؛ اما چه شد که هدفمندی با آن همه سروصدایش متوقف شد؟!

به گزارش «تابناک»، هرچند در نفس هدفمند کردن یارانه ها و حذف سیستم پرداخت یارانه به انرژی و برخی کالا ها مخالفت بسیاری نشد و طرح تثبیت قیمت ها، مشکلات فراوانی را پدید آورد، مهم ترین نکته ای که شاید موجب انتقاد به آن شد، نحوه اجرا و تزریق پول نقد در جامعه به جای حمایت از تولید بود.

یک طرح با کلی انتقاد

بزرگترین زیان دیدگان از اجرای این طرح، تولیدکنندگان و به ویژه بخش خصوصی بود که از ابزار رقابتی خود ـ که دسترسی به انرژی ارزان و حمل و نقل ارزان تر بود ـ محروم شد، ولی به رغم انتقادات تولیدکنندگان از اثرات این طرح بر افزایش هزینه تولید و قیمت تمام شده کالاهای تولید داخل که در سال پیش اوج آن را دیدیم، این طرح متوقف نشد.

دومین اشکال بزرگی که به طرح هدفمندی یارانه ها وارد شد، از سوی اقتصاددانان و کار شناسان حوزه اقتصاد بود که بر این باور بودند، تزریق پول نقد در دست افراد بار تورمی شدیدی ایجاد می کند و در جایی که تولید همزمان با افزایش نقدینگی و همپای آن حرکت نمی کند، افزایش سطح عمومی قیمت ها اجتناب ناپذیر است. برخی حتی از پیامدهای تورمی ۶۰ درصدی اجرای این طرح سخن راندند.

اما به رغم این انتقادات، باز هم طرح هدفمندی یارانه ها متوقف نشد!

مهمترین چالشی که طرح هدفمندی با آن روبه رو شد، در جریان تصویب لایحه بودجه سال ۹۱ بود؛ جایی که دولت درخواست درآمدی ۱۳۵ هزار میلیارد تومانی را داد و در پایان، مجلس با ۵۴ هزار میلیارد تومان موافقت کرد و این امر تا جایی برای دولت سنگین تمام شد که محمود احمدی نژاد، سخن از استحاله بودجه راند.

و چالش تا جایی بالا گرفت که حتی گفته می شد، رئیس جمهور قصد ابلاغ بودجه را برای اجرا ندارد، ولی سرانجام با دیرکردی سه روزه، لایحه بودجه ابلاغ شد. انتقادات دولت و مسئولان دولتی از وضعیت پیش آمده برای بودجه همچنان پابرجا بود.

هفت ماه از بودجه سال ۹۱ گذشت اما دولت گامی در راستای اجرای قانون برنداشت؛ البته نخست نمایندگان مجلس، انتقادات بسیاری برای در فشار گذاشتن دولت در اجرای قانون هدفمندی یارانه ها مطرح کردند اما به یکباره در بحبوحه تحریم و مسائل ارزی، همه چیز به فراموشی رفت.

دو پرسش اساسی از توقف اجرای فاز دوم

سخنان اخیر نمایندگان مجلس دارای نکاتی جالب است؛ نخست اینکه در یک طرح ضربتی دو فوریتی و در عرض کمتر از یک هفته، هدفمندی یارانه ها به کما رفت. مجلس گفت در شرایط کنونی، اجرای فاز دوم به صلاح جامعه و اقتصاد کشور نیست و همچنین گفته شد که دولت اساساً برای اجرا تمایلی نداشت. دو پرسش اساسی در اینجاست که چه چیز در اوضاع کنونی، منجر به توقف فاز دوم شد و چرا دولت تمایلی به اجرا نداشت؟

اما باید گفت که درباره دولت و عدم تمایل برای اجرا تقریباً مسأله مشخص است. بودجه استحاله و منابع درآمدی دولت برای اجرای فاز دوم محدود شد. از سویی، انتقادات به دولت در نحوه اجرا به اندازه ای شدید بوده و هست که حتی افرادی همچون جمشید پژویان که خود هنوز از حامیان بزرگ این طرح است، از نحوه اجرای دولت انتقادات جدی کرد.

اما باید درباره وضعیت شرایط جدید اقتصاد چه گفت؟

کشور با تحریم اقتصادی روبه روست، درآمد ارزی نیازمند مدیریت، بحران ارزی روز به روز جدی تر، مطالبات بانک ها از تولید فزاینده و تولید با مشکلات فراوان برای فعالیت روبه روست. در این شرایط افزایش دوباره بهای حامل های انرژی به شکل تصاعدی، می توانست تورم در جامعه را شدت بخشد و وضعیت ارز را به تلاطم بیشتری بکشد.

این ها پیامدهایی است که مسلماً در فاز نخست هم بود، ولی در شرایط تحریمی، اثری فزاینده بر اقتصاد دارد. مهمترین دلیل این تأثیر فزاینده، شاید یکی نبودن آمادگی روانی جامعه برای آن و دوم ضعف مسئولان دولت و مجلس در کنترل شرایط موجود است. بی گمان، اجرای فاز دوم در شرایطی که تولید ضعیف، نرخ ارز سرسام آور، نقدینگی بالا و درآمد ارزی محدود تر است، پیامدهای سنگینی خواهد داشت.

آیا راهکار توقف اجرا تنها راه موجود بود؟

جمشید پژویان که از وی به عنوان نظریه پرداز طرح هدفمندی یارانه ها یاد می شود، در گفت وگویی با تابناک، توقف اجرای این طرح از سوی مجلس را به چالش کشید.

 

وی در توضیح نظرش درباره اقدام مجلس برای توقف فاز دوم هدفمندی یارانه ها گفت: به گمان من، اشتباه بزرگی است که مجلس مرتکب می شود. در واقع در مرحله نخست هدفمندی یارانه ها، به رغم آنکه در این مرحله تولید نتوانست موفق شود ـ که شاید دلیل آن سردرگمی د راهکارها بود ـ اما درباره سبد مصرفی و حامل های انرژی و همچنین محصولاتی نظیر گندم و نان هدفمندی یارانه ها کارآمد بوده و از نتایج آن کاهش یا حتی توقف واردات محصولاتی نظیر بنزین و گندم بوده است.

پژویان ادامه داد: توقف در هدفمندی به معنای فاصله گرفتن قیمت ها است و برعکس آنچه که تصور می شود اگر کاری صورت نگیرد بهتر است، این امر یک اشتباه است. در شرایط فعلی باید راهکارهایی انتخاب شود که هم تولید و هم سبد کالای مصرفی هم زمان اصلاح شود. واقعاً جای تأسف است که همواره از سوی دولت ها و مجلس های قبل به این امر توجه نمی شده است.

رئیس مرکز ملی رقابت درباره پیشنهادش برای حمایت از تولید در فاز دوم و تغییر رویکرد به حمایت از طریق نرخ استهلاک نزولی و همچنینی این که آیا این امر نیازمند تغییر زیربنایی در واحدهای تولیدی نیست، گفت: قطعاً همین گونه است. نکته مهم این است، هنگامی که فرصت های بسیار خوبی داشتیم، متأسفانه فرصت سوزی کردیم، ولی این به این معنا نیست که باید خود و اقتصادمان را محکوم به فنا بدانیم.

وی ادامه داد: باید پسش از اجرای فاز نخست، تلاش می کردیم تولید را به سمت سرمایه گذاری و بهبود تکنولوژی پیش ببریم و با نرخ استهلاک نزولی از آن حمایت کنیم؛ هنوز هم اگر اولویت را برای تولید بگذاریم، این شدنی است.

پژویان در این باره که گفته می شود دولت خود تمایلی به اجرای هدفمندی نداشت، اذعان کرد: اگر دولت خود تصمیم به این کار گرفته اشتباه بوده اما اگر هم تحت تأثیر گروه های مخالف اصلاح قیمت های نسبی قرار داشته و به اشتباه رفته، جای تأسف است که این گروه ها به جای فشار در راستای مثبت و همراهی، در جهت انحراف از اقدام درست رفتار کرده اند.

چرا فاز دوم هدفمندی متوقف شد؟

نکته پوشیده در سخنان جمشید پژویان این است که در هیچ شرایطی به صلاح نبود که طرح متوقف شود؛ اما نمایندگان مجلس اذعان دارند که دقیقاً صلاح کشور در اوضاع کنونی، ایجاب می کرد که هدفمندی متوقف شود. پژویان به رغم انتقادی که به نحوه اجرا دارد، بر این باور است که اجرای طرح بهتر از توقف آن است.

اکنون پرسش اینجاست که چرا مجلس به جای تغییر در نحوه اجرا، همه طرح را به کما برد؟ پاسخ تنها یک چیز می تواند باشد و آن، جلوگیری از چالش آتی با دولت است. در واقع شاید بتوان گفت، مجلس راه کوتاهتر و کم دردسر تر را برای هدفمندی و چاره مشکل آن برگزید؛ راهی که در پایان، این طرح را با همه خوبی ها و بدی های آن به تعلیق درآورد.

در این باره باید گفت، هر چند توجیهات در راستای صلاح کشور و وضعیت موجود درست است، در واقع این ها مسائلی است که پیش از اجرای فاز نخست، باید به آن ها توجه می شد، زیرا پیامدهای این طرح از پیش مشخص بود. اقدام مجلس در حالی انجام گرفت که اساساً اجرای طرح از سوی دولت و اجرا نشدن آن، تفاوتی برایش نداشت و اجرای فاز دوم قانون، آبی برای دولت گرم نمی کرد.

گویا، توقف هدفمندی یارانه ها به رغم همه آنچه به درست یا نادرست، پیرامون وضعیت اقتصادی کشور گفته می شود، فرار رو به جلوی مجلس برای جلوگیری از چالش با دولت بود؛ اما چه چالشی؟

آیا کسی به این پرسش اندیشیده است، چرا در جایی که اساساً اجرای فاز دوم هدفمندی یارانه ها به فراموشی رفته بود و اساساً کاری در راستای اجرای آن نشده بود، چه لزومی داشت که مجلس با یک طرح دوفوریتی، توقف آن را مطرح کند؛ آن هم در کمتر از یک هفته؟ در جایی که این طرح اجرا نشده بود و هیچ اتفاقی عملاً رخ نداده بود، طرح توقف به چه منظوری صادر شد؛ آن هم تنها برای شش ماه؟

این سناریو را در نظر آورید که دولت می خواستت، شاید در آستانه انتخابات با اجرای یکباره قانون هدفمندی، از اجرای آن به سود خود بهره برداری کند. می توان در جزییات این سناریو دقیق تر شد که در اینجا مجال آن نیست. مجلس شاید برای جلوگیری از یک چنین کاری، همه طرح را تا سال ۹۲ به کما برد.

آیا کسی می داند تا سال ۹۲ شرایط اقتصادی کشور بهبود خواهد یافت و در آن زمان می توان به آسانی فاز دوم را اجرا کرد و چرا تا سال ۹۲، یعنی کمتر از شش ماه؟

خلاصه آن که این هنوز یک سناریوست و البته محتمل ترین سناریو. مجلس و دولت در سال های اخیر، جبهه گیری فراوانی در برابر هم داشته اند و به تازگی این جبهه گیری شدت گرفته و به رویارویی تبدیل شده است. در این میان، اقتصاد ابزاری است که هر کدام می تواند در راستای اهداف خود از آن بهره برداری کند. شاید اقدام مجلس به نوعی خلع سلاح دولت از ابزار مهم اقتصادی اش بوده؛ ابزاری که شاید برای آن برنامه آتی داشته است!


آدرس ایمیل فرستنده : آدرس ایمیل گیرنده  :

نظرات کاربران
ارسال نظر
نام کاربر
ایمیل کاربر
شرح نظر
Copyright 2014, all right reserved | Developed by aca.ir