بازگشت به بالای صفحه
FACEBOOK TWITTER RSS FEED JOIN US NEWSLETTER
print version increase font decrease font
تاریخ انتشار : يکشنبه 10 دى 1396      13:40

سقف امن پول‌های بانکی

اقتصاد ایرانی: صندوق ضمانت سپرده ها، یکی از صندوق های نوپا در کشور است که هدف اصلی آن ایجاد اطمینان در نظام بانکی کشور و سپرده گذاران است. در بحران های اخیر مالی در دنیا وجود این صندوق ها در کاهش صدمات مالی موثر بوده است. در این میان، یکی از مولفه هایی که در بررسی تجربیات کشورهای دیگر جایگزین ورشکستگی بانک ها شده است، عملیات رزولوشن یا به تعبیر فرهنگستان ادب و زبان فارسی عملیات گزیر است.

این عملیات شامل رتبه بندی بانک ها است که قبل از بروز مشکل در بانکی زنگ خطر آن به صدا در می آید و اقدامات پیشگیرانه ای برای جلوگیری از ورشکستگی بانک ها اعمال می کند.

به گزارش دنیای اقتصاد، محمد طالبی رئیس صندوق ضمانت سپرده ها به ابعاد مختلف این عملیات و نقش صندوق ضمانت سپرده در ایجاد آرامش در بازار پول پرداخته است.

مکانیزم صندوق ضمانت سپرده و میزان پوشش سپرده ها چگونه است؟

منبع اصلی تامین منابع صندوق حق عضویتی است که از بانک های عضو دریافت می شود. براساس آیین نامه صندوق که به تصویب هیات وزیران رسیده «سه نوع حق عضویت» برای صندوق در نظر گرفته شده است. نوع اول، حق عضویت اولیه است که بانک ها و موسسات اعتباری عضو برای یک بار آن را می پردازند و به طور کلی ۲ درصد از حداقل سرمایه ای که بانک مرکزی برای آنها در نظر گرفته را تشکیل می دهد. این مبلغ برای بانک ها ۸ میلیارد تومان و برای موسسات اعتباری ۶ میلیارد تومان و برای بانک های قرض الحسنه نیز یک میلیارد تومان در نظر گرفته شده است. حق عضویت دوم متناسب با میزان سپرده های تحت تضمین هر بانک است. صندوق ضمانت سپرده ها، تا حدی از سپرده ها را تضمین می کند که به آن سقف تضمین گفته می شود که در حال حاضر ۱۰۰ میلیون تومان است. به این معنا که همه کسانی که سپرده شان نزد بانک ها حداکثر ۱۰۰ میلیون تومان است تحت ضمانت صندوق هستند. همه آنهایی که بیش از ۱۰۰ میلیون سپرده دارند نیز تا ۱۰۰ میلیون تومان آن ضمانت می شود. بنابراین متناسب با حجم این سپرده هایی که هر بانک دارد، حق عضویتی را باید به صندوق پرداخت کند. در واقع نرخی به نام حق عضویت و عددی به اسم سقف تضمین داریم. نرخ حق عضویت ضریبی است که در سقف تضمین سپرده مربوطه ضرب شده و حق عضویت یک موسسه اعتباری تعیین می شود. نرخ حق عضویت ازسوی هیات امنای صندوق تعیین می شود که در حال حاضر بین ۲۵ هزارم درصد تا یک درصد است. به این ترتیب که جمع سپرده های تحت تضمین یک بانک را در نرخ حق عضویت ضرب کرده و حق عضویت سالانه به دست می آید. از آنجا که هدف اصلی از ضمانت سپرده ها این است که نگرانی در سپرده گذاران کوچک از بین برود، تمرکز صندوق بر این است که چه تعدادی از سپرده گذاران را تحت پوشش قرار دهد. بنابراین هر چقدر دامنه وسیع تری از این سپرده گذاران کوچک پوشش داده شود، نشان دهنده این است که از نظر معیارهای موجود، صندوق وظیفه خود را به درستی انجام داده است. برآورد صورت گرفته براساس جمع اطلاعات از همه بانک های موجود نشان می دهد که بالغ بر ۷/ ۹۹ درصد تعداد سپرده ها مشمول تضمین صندوق هستند. در واقع سهم بسیار زیادی از سپرده های خرد پوشش داده شده است. بنابراین اگر اتفاقی برای بانک یا موسسه اعتباری رخ دهد، سپرده گذاران خرد نباید نگران باشند چراکه تقریبا اکثر سپرده گذاران مشمول تضمین صندوق هستند.

چگونه به سقف تضمین سپرده ها تا ۱۰۰ میلیون تومان رسیده اید؟

بهترین راه آزمون کردن سقف تعیین شده این است که بیشترین تعداد ممکن از سپرده گذاران را پوشش دهد. همان طور که اشاره شد رقم در نظر گرفته شده ۷/ ۹۹ درصد سپرده گذاران را پوشش می دهد که درواقع سهم حداکثری است. سهم پوشش سپرده گذاران خرد بسیار مهم است و از امتیاز های هر صندوق ضمانت سپرده ای محسوب می شود.

ظاهرا تفاوتی در مورد حق عضویت بانک ها وجود ندارد. در حالی که ریسک بانک های موجود در نظام بانکی کشور یکسان نیست؟

اتفاقا نوع سوم حق عضویت در صندوق نیز وجود دارد که به آن حق عضویت خاص گفته می شود. این نوع حق عضویت متناسب با ریسکی است که هر موسسه اعتباری یا بانک دارد. هر مقدار ریسک بیشتری داشته باشد، حق عضویت بیشتری باید پرداخت کند. برخلاف حق عضویت اولیه و حق عضویت سالانه که مبنای محاسباتی آن سرمایه و سپرده ها است که جزو اعداد و ارقام قابل انتشار و مرسوم بانک ها و موسسات اعتباری است، حق عضویت خاص نیازمند ارزیابی ریسک و رتبه بندی بانک ها و موسسات اعتباری است که طبعا نیازمند مراحل و فرآیند های خاص خود است. در حال حاضر این نوع حق عضویت وجود ندارد اما در این راستا اقدامات خوبی در بانک مرکزی انجام شده است تا بتوانند شاخص های مرتبط با اندازه گیری ریسک و رتبه بندی را به دست آورده و محاسبات آن را انجام دهند. مهم ترین عامل برای این رتبه بندی، داده ها و اطلاعاتی است که قرار است مبنای ارزیابی قرار گیرد. به همین دلیل است که بانک مرکزی اقدامات اساسی را برای قابل اعتماد کردن اطلاعات بانک ها، انجام داده است. یکی از این اقدامات بنیادی که در این زمینه انجام شده است، الزامات نوع گزارش دهی بانک ها بود که براساس بخشنامه بانک مرکزی، صورت های مالی بانک ها و موسسات اعتباری بر اساس استاندارد گزارش دهی مالی IFRS تغییر کرد. این اقدامات مقدماتی، زمینه را برای ارزیابی درست ریسک بانک ها و موسسات اعتباری فراهم می کند. به عقیده بنده، اگر پایبندی به سیستم اطلاعاتی که بانک مرکزی اعلام کرده است بیشتر شود و به تدریج کامل شود این نوع حق عضویت نیز وارد دایره محاسباتی ما می شود. شناسایی ریسک بانک ها و موسسات باید به دقت بررسی شود چرا که این موضوع از حساسیت خاصی برخوردار است. می توان گفت رتبه بندی بانک ها از این نظر که بانک های پرریسک شناسایی می شود و حق عضویت بیشتری از آنها دریافت می شود حرکت مثبتی است زیرا این عامل، سبب کنترل رفتار های پرریسک آنها خواهد شد.اما اگر برآورد ها درست نباشد و اطلاعات نادرستی از ریسک موسسه منتشر شود، بی اعتمادی عمومی به آن موسسه شکل گرفته که آن را با مشکلاتی همراه می کند. اما پیش بینی می شود تا پایان سال ۹۷ براساس معیارهای به دست آمده، ریسک موسسات محاسبه شده و براساس آنها حق عضویت خاص مطالبه خواهد شد.

در صحبت ها به حضور بانک مرکزی اشاره کردید، تجربه کشورها نشان می دهد که صندوق های ضمانت سپرده خصوصی و مستقل از بانک مرکزی هستند. در حال حاضر میزان استقلال صندوق از بانک مرکزی به چه صورت است؟

صندوق ضمانت سپرده ها از نظر اساسنامه ارکانی دارد. این صندوق به شکل هیات امنایی اداره می شود که شامل رئیس کل بانک مرکزی، وزیرامور اقتصادی و دارایی و رئیس سازمان برنامه و بودجه، معاون نظارتی بانک مرکزی و دو نفر از مدیران عامل بانک های دولتی و خصوصی است. رئیس کل بانک مرکزی رئیس هیات امنای صندوق نیز است. بنابراین یک ارتباط ارگانیک بین بانک مرکزی و صندوق از نظر عملیاتی وجود دارد. از نظر اساسنامه، صندوق ضمانت سپرده ها یک نهاد عمومی غیردولتی است که دارای استقلال اداری و مالی است. از این ارکان و از عبارت های به کار رفته در اساسنامه این گونه می توان استنباط کرد که صندوق از استقلال کافی برخوردار است، ولی به هر حال فعالیت های صندوق در تعامل با بانک مرکزی می تواند منجر به هدف نهایی که اطمینان بخشی به سپرده گذاران برای محفوظ ماندن سپرده ها نزد موسسات اعتباری است، شود.

یکی دیگر از مسائلی که در مورد بانک ها مطرح است، حد ورشکستگی بانک ها است. چه زمانی صندوق ضمانت سپرده وارد عمل می شود؟

براساس قانون تاسیس صندوق ضمانت سپرده ها، اگر بانک یا موسسه اعتباری ورشکسته شود، صندوق موظف است که نسبت به تامین سپرده های تحت تضمین اقدام کند. عبارت ورشکستگی یک کلمه حقوقی است. این کلمه از لحاظ قانون تجارت کشور زمانی است که قاضی یک دادگاه حکم ورشکستگی موسسه ای را اعلام می کند، بنابراین زمانی که حکم ورشکستگی داده شد، کمیته ای به نام «کمیته اضطرار» وجود دارد که رئیس کل بانک مرکزی، معاون نظارت بانک مرکزی و مدیر عامل صندوق عضو آن هستند. این کمیته اضطرار به استناد آن احکام قضایی که وجود دارد به صندوق اعلام می کند که چه زمانی و به چه صورتی سپرده ها را پرداخت کند. به استناد آیین نامه ای که وجود دارد دستورالعملی تهیه شده و به تصویب هیات امنا رسیده که حدود یک ماه است روی سایت صندوق هم بارگذاری شده است. در دستورالعمل ایفای تعهدات، تکلیف سپرده گذاران، تکلیف موسسات اعتباری و همه فرآیند ها و مراحل و زمان بندی ها برای اجرای کامل تعهدات صندوق، تعریف شده است. از سوی دیگر براساس دستورالعمل، تعهداتی به عهده همه موسسات اعتباری قرار گرفته که سیستم های اطلاعاتی خود را آماده کنند تا اگر احیانا بانک یا موسسه اعتباری با ورشکستگی مواجه شد، وظیفه بازپرداخت سپرده های تحت تضمین صندوق، به نحو شایسته ای انجام شود.

یکی از روش هایی که برای نظارت بر بانک های عضو صندوق های ضمانت سپرده در دنیا استفاده می شود به روش رزولوشن معروف است. به عنوان مثال صندوق ضمانت سپرده در آمریکا هر سه ماه یکبار بر اساس این روش لیستی از بانک های تحت ریسک اعلام می کند و براساس این لیست حق عضویت بانک ها در صندوق تعیین می شود. آیا صندوق ضمانت سپرده ها، برنامه مشابهی برای بانک ها و موسسات مالی در نظر گرفته است؟

مطالعات جامعی در مورد کشورها و تجربه آنها در مورد صندوق های ضمانت سپرده انجام شده است. البته روزنامه «دنیای اقتصاد» نیز به مطالعات در این زمینه کمک کرد. تجربه کشورها در شناسایی همه مولفه های لازم برای ایجاد پدیده ثبات مالی و نهایتا آرامش سپرده گذاران خرد موثر بود و کمک کرد تا این مولفه ها در نظام مالی ایران معرفی شود. البته در مورد این موضوع رئیس کل بانک مرکزی شخصا وارد عمل شد و نظارت مستقیم بر امور داشت. یکی از این مولفه ها اصطلاحا رزولوشن است که براساس پیشنهادی که ما دادیم و به تصویب فرهنگستان زبان و ادب فارسی رسید کلمه «گزیر» را معادل این کلمه قرار دادند زیرا رزولوشن کلمه ای است که معانی متفاوتی نظیر «علاج» می توان برای آن در نظر گرفت. در حالی که علاج کلمه ای است که در دایره تخصصی متفاوتی به کار می رود اما کلمه گزیر کلمه ای است که برای این مفهوم کاملا جا افتاده است. در لایحه ای که دولت به مجلس داده است نیز از کلمه «عملیات گزیر» استفاده شده است. عملیات گزیر در ادبیات بانکداری دنیا فرآیندی است که جایگزین عملیات ورشکستگی شده است. زیرا زمانی که یک بانک یا موسسه مالی ورشکسته می شود تبعات زیادی برای نظام مالی دارد از این رو عملیات گزیر را پیش بینی کرده و با انجام آن از ورشکستگی بانک ها جلوگیری می کنند. به همین دلیل برنامه گزیر تعریف می شود. در همین راستا، مفهومی به نام ارزیابی برنامه رزولوشن (Resolution plan) وجود دارد که این ارزیابی معمولا از سوی بانک های مرکزی یا صندوق ضمانت سپرده ها در دنیا انجام می شود. در قانون ارزیابی برنامه گزیر نیز پیش بینی شده است. علاوه براین، پیش نویس قانون گزیر با توجه به تجربه دنیا نیز تهیه و بانک مرکزی در حال بررسی آن است که به عنوان یک قانون مستقل آن را مطرح کند. بنابراین گزیر (رزولوشن) عملیاتی است که به خصوص پس از بحران های اخیر نظام های مالی در دنیا مطرح شده تا حرکت بانک ها به سمت ورشکستگی را حداقل کند. به علاوه اگر قرار شد بانکی به سمت ورشکستگی حرکت کند به گونه ای مراحل ورشکستگی هدایت شود که صدمات کمتری به ذینفعان و به خصوص نظام مالی کشور وارد شود.

یکی از وظایف صندوق ضمانت سپرده ها در دنیا نظارت آن بر بانک ها و موسسات اعتباری عضو است. آیا این وظیفه برای صندوق ضمانت سپرده کشور نیز تعریف شده است؟

در حال حاضر براساس قانون موجود صندوق وظیفه نظارتی بر بانک ها ندارد. صندوق در حال حاضر سه وظیفه اصلی دارد. اول گرفتن حق عضویت، دوم سرمایه گذاری بخشی از این حق عضویت ها و سوم پرداخت سپرده ها به سپرده گذاران در شرایط خاص و بر اساس تصمیمی که کمیته اضطرار می گیرد. اما به طور طبیعی چون نهادی هستیم که با بانک ها و موسسات اعتباری در ارتباط هستیم، یک نظام اطلاعاتی داریم که در مورد بانک ها تحلیل می کنیم. البته در حال فراهم کردن زیرساخت های لازم برای زمانی هستیم که وظیفه نظارتی نیز بر عهده صندوق قرار داده شود.

برنامه صندوق برای اطلاع رسانی عموم به چه نحوی است؟

در واقع ماهیت اطلاعاتی که صندوق باید به مردم انتقال دهد بهتر است به صورت پایگاه اطلاع رسانی صندوق باشد. چون ظرافت هایی که نوع اطلاعات دارد ممکن است با مصاحبه افراد، برای مخاطب ابهام ایجاد کند. بنابراین توصیه من این است که مردم به پایگاه اطلاع رسانی صندوق که پایگاهی است که همه اطلاعات مورد نیاز به سپرده گذاران در آنجا موجود است، مراجعه کنند. در این پایگاه براساس اطلاعات و تجربیات به این نتیجه رسیدیم که مردم با یک سری سوال مشخص مواجه هستند که تقریبا بین اکثر سپرده گذاران متداول است. مانند اینکه کدام یک از سپرده ها تضمین است؟ ما این گونه سوالات متداول را روی سایت قرار داده و پاسخ آنها را نیز به زبان بسیار ساده درج کرده ایم. علاوه بر این، سند اطلاع رسانی و توسعه دانش تهیه شده است که با هدف رعایت حساسیت های لازم برای کاهش نگرانی مردم تهیه شده است. در این خصوص یکی از سوالاتی که برای بسیاری از مخاطبان ما وجود دارد این است که صندوق تنها سپرده های خرد را تضمین می کند اما برای سپرده گذاران بیشتر از ۱۰۰ میلیون چه اتفاقی می افتد؟ این سوال از نظر تخصصی یک سوال پذیرفته شده نیست. چون اگر سپرده گذاران خرد بانک و موسسه اعتباری تضمین شده باشد سپرده گذاران عمده نباید نگران باشند. چیزی که یک موسسه اعتباری را با مشکل مواجه می کند این است که سپرده گذاران کوچک همزمان به آن مراجعه کنند. اگر سپرده گذاران خرد به آن مراجعه نکنند عملا سپرده گذاران بزرگ نگرانی ندارند. اگر این سوال به خوبی اطلاع رسانی نشود، شبهاتی ایجاد می شود، بنابراین برای اینکه این اطلاع رسانی خوب، به موقع و مناسب انجام شود مهم این است که عامه سپرده گذاران به این اطلاعات دسترسی پیدا کنند و مبتنی بر برداشت و توضیح و تفسیر نباشد. عبارت های روشن و مشخصی در نظر گرفته شود تا عموم مردم دچار سردرگمی نشوند.

تا کنون اطلاع رسانی چندانی در مورد وجود صندوق ضمانت سپرده ها انجام نشده است، این کار دلیل خاصی دارد؟

طی سال های ۹۴ و ۹۵، اوج کار صندوق بود که آیین نامه جدید تصویب و عضوگیری آغاز شد. به دلیل تازه کار بودن صندوق سعی شد که زیاد موضوع رسانه ای نشود. طی سال گذشته، بانک ها حق عضویت خود را داده اند و با نظم مشخصی طی این مدت عضویت سالانه خود را پرداخت کرده اند. یکی از موضوعات مهمی که باید به آن توجه شود، این است که وجود صندوق، آرامش دهنده بانک ها و سپرده گذاران است، در قانون عنوان شده اگر بانک یا موسسه اعتباری ورشکسته شود صندوق از منابعی که از حق عضویت های گرفته شده در اختیار دارد، استفاده کند یا از بانک مرکزی کمک بگیرد.

برخی از بانک های کشورهای دیگر عضو صندوق ضمانت سپرده نیستند اما هر بانکی موظف است که در هنگام افتتاح حساب به مشتریان خود اعلام کند که سپرده مذکور تضمین شده است یا خیر و اینکه برنامه ای مشابه این برای اطلاع رسانی بیشتر در کشور وجود دارد؟

براساس قانون همه بانک ها و موسسات اعتباری ملزم به عضویت در صندوق ضمانت سپرده ها هستند. در سند اطلاع رسانی که وجود دارد پیش بینی کردیم که بانک ها و موسسات اعتباری در قالبی که ما در نظر گرفته ایم به مشتریان خود اطلاع رسانی کنند. این امر باید به صورتی باشد که اطلاعات به صورت دقیق و درست و آنچه که وجود دارد، داده شود.

در صحبت ها به این نکته اشاره کردید که همه بانک های ما ملزم به عضویت در صندوق تضمین سپرده ها هستند. اگر بانکی حق عضویت خود را نپردازد، با چه مشکلی روبه رو خواهد شد؟

در آیین نامه قبلی، با بانکی که حق عضویت سالانه خود را پرداخت نمی کرد برخورد قانونی تندی می شد. در آیین نامه جدید نحوه برخورد کاملا تغییر کرده است. این موضوع باعث شد که بخش مهمی از بانک ها حق عضویت سال ۹۵ خود را پرداخت کنند چون می دانند که اگر پرداخت صورت نگیرد نحوه محاسبه حق عضویت تغییر می کند. اما در قانونی که به مجلس پیشنهاد داده ایم این مورد را لحاظ کرده ایم که در صورت عدم پرداخت حق عضویت بنا به درخواست ما از حساب بانک برداشت می شود و به حساب صندوق واریز می شود در نتیجه مشکلی به نام پرداخت یا عدم پرداخت حق عضویت نخواهیم داشت.

از آنجا که صندوق ضمانت سپرده ها از ابتدای دولت یازدهم شروع به کار کرده است و تقریبا صندوق نوپایی است، منابع لازم برای مقابله با بحران های ممکن را دارد؟

وجود صندوق خود عامل تضمین نظام بانکی است چراکه بانک وقتی دچار مشکل می شود که همه سپرده گذارانش  به آن مراجعه کرده و سپرده های خود را مطالبه کنند. چه زمانی تعداد زیادی از افراد به بانکی مراجعه می کنند؟ زمانی که نگران این موضوع باشند که بانک با مشکل مواجه شده و سپرده های آنها سرگردان است. اگر این افراد از وجود نهادی اطمینان داشته باشند که سپرده های آنها را تضمین کرده است، اصلا به بانک مراجعه نمی کنند، بنابراین نباید در مورد منابع صندوق نگران باشیم. این موضوع در دنیا نیز وجود دارد. اگر بخواهیم عدد منابع صندوق چقدر است این کار را نمی کنند چون معیار قضاوت این نیست. با این وجود، در قانون جدیدی که به مجلس ارائه کردیم، دامنه منابع صندوق افزایش یافته است. البته نیازی نیست که همه این منابع در صندوق باشد بلکه امکان دسترسی صندوق به این منابع اهمیت دارد. از نظر استانداردهای موجود، صندوق ضمانت سپرده از نظر منابع نیز در حد بسیار قابل قبولی است یعنی با توجه به نسبت ها و شاخص هایی که در نظر گرفته می شود و با توجه به اینکه صندوق ضمانت سپرده ها در کشور تازه کار است اما از جایگاه مناسبی برخوردار است.


آدرس ایمیل فرستنده : آدرس ایمیل گیرنده  :

نظرات کاربران
ارسال نظر
نام کاربر
ایمیل کاربر
شرح نظر
Copyright 2014, all right reserved | Developed by aca.ir