بازگشت به بالای صفحه
FACEBOOK TWITTER RSS FEED JOIN US NEWSLETTER
print version increase font decrease font
تاریخ انتشار : سه شنبه 12 دى 1396      12:36

شوک بنزینی در عربستان

اقتصاد ایرانی: روز گذشته با افزایش ۸۰ درصدی قیمت بنزین در عربستان، این کشور به جمع کشورهایی که در حال کاهش یارانه بنزینی هستند، پیوست. در سوی دیگر، خبرها حاکی از قحطی بنزین در ونزوئلا است. کشوری که سال ها با تثبیت غیرواقعی بهای سوخت و دادن یارانه های گزاف به حامل های انرژی، دچار فقر شدید اقتصادی شده است. اکنون سایر اقتصادهای نفتی با عبرت از این موضوع، الگوی شوک درمانی را برای نجات اقتصاد خود انتخاب کرده اند.

بالاخره گمانی زنی ها از افزایش نرخ بنزین در عربستان رنگ واقعیت گرفت و از روز گذشته، نرخ سوخت خودروها در این کشور رشد حداقل ۸۰ درصدی را تجربه کرد. به طوری که نرخ بنزین معمولی به ۱۵۷۵ تومان و بنزین سوپر به ۲۲۸۵ تومان رسید. به نظر می رسد عربستان قصد دارد با شوک درمانی اثر به تعویق انداختن چندین ساله اصلاحات قیمتی را جبران کند.

به گزارش دنیای اقتصاد، بررسی ها نشان می دهد که اختصاص یارانه به خصوص برای انرژی از سوی دولت های کشورهای نفت خیز ابزار متداولی به شمار می رود که افزایش وابستگی به درآمدهای نفتی را به دنبال داشته است. با این حال به نظر می رسد در سال های اخیر به خصوص بعد از افت قیمت های جهانی نفت شاهد تغییر رویه در این دسته از کشورها هستیم. غالب کشورهای نفت خیز به دنبال افت شدید قیمت نفت با کسری بودجه مواجه شده اند، از این رو با اصلاح قیمت سوخت سعی کرده اند که یارانه کمتری پرداخت کنند تا علاوه بر کاهش کسری بودجه، وابستگی اقتصاد خود را به نفت کاهش دهند. اما در کنار این کشورها، اقتصاد ونزوئلا را داریم که با بنزین تقریبا رایگان سعی داشته همواره رضایت عمومی را جلب کند. اما این سیاست در کنار مجموعه ای از سیاست های پوپولیستی موجب شده که مردم ونزوئلا این روزها نه تنها نتوانند از بنزین مجانی استفاده کنند، بلکه با قحطی بنزین نیز مواجه شوند.

شروع اصلاح قیمت ها در عربستان

عربستان روز گذشته قیمت بنزین را به شدت افزایش داد. آن طور که خبرگزاری رویترز اعلام کرده است، خبرگزاری دولتی اس پی ای (آژانس خبری سعودی) روز گذشته خبر از افزایش نرخ بنزین در عربستان با ۳ هدف افزایش بهینه سازی مصرف، تنوع بخشی به درآمدهای دولت و قطع وابستگی این کشور به درآمدهای نفتی داده است.

بر این اساس، نرخ بنزین با اکتان ۹۱ از ۷۵/ ۰ریال سعودی با ۸۳ درصد افزایش به ۳۷/ ۱ ریال رسید. بهای بنزین سوپر یا همان اکتان ۹۵ اما با ۱۲۷ درصد رشد قیمت از ۹/ ۰ریال سعودی به ۰۴/ ۲ ریال رسید. بر اساس نرخ برابری دلار به ریال سعودی، می توان گفت نرخ بنزین سوپر در حال حاضر در این کشور ۴/ ۵۴ سنت و بنزین معمولی ۵/ ۳۷ سنت به فروش می رسد. اگر بر اساس نرخ دلار آزاد قیمت ها را به تومان برگردانیم، به نرخ ۱۵۷۵تومان برای هر لیتر بنزین معمولی و ۲۲۸۰ تومان برای هر لیتر بنزین سوپر می رسیم. این رشد قیمت در نرخ بنزین در حالی رخ داده که پیش از این برخی منابع آگاه افزایش قیمت ها را ۸۰ درصد اعلام کرده بودند.

بر اساس یک طرح مالی بلندمدت که ماه گذشته منتشر شد، عربستان قصد دارد تا سال ۲۰۲۳ یارانه پرداختی به انرژی را کاملا متوقف کند و از این سال به بعد انواع سوخت بر اساس قیمت های جهانی و به شکل آزاد قیمت گذاری خواهد شد. این هدف گذاری در حالی انجام شده که قیمت های تعیین شده در حال حاضر نیز با قیمت های جهانی فاصله چندانی ندارد و دولت سعودی با وجود درآمد سرشاری که از تولید روزانه ۱۰ میلیون بشکه نفت در روز به دست می آورد، یارانه چندانی برای سوخت پرداخت نمی کند. در واقع قیمت فوب خلیج فارس بنزین اکتان ۹۱ ماه گذشته حدود ۴۳ سنت برای هر لیتر بود. از این رو دولت سعودی برای هر لیتر بنزین معمولی تنها ۵/ ۵ سنت یارانه پرداخت می کند. این رقم در طول سال بسته به مسیر قیمت های جهانی که ممکن است از ۴۳ سنت بیشتر یا کمتر شوند، تغییر خواهد کرد.

دولت ایران نیز در بودجه سال آینده تبصره ای که به تبصره ۱۸ مشهور شده را گنجانده و بر اساس آن قصد دارد نرخ بنزین را به ۱۵۰۰ تومان برساند. این اقدام دولت موافقان و مخالفانی دارد، برخی با بیان اینکه رفاه قشر کم درآمد جامعه تحت تاثیر قرار می گیرد با افزایش قیمت ها مخالفت کرده اند. در مقابل عده ای بر این باورند که اگر ایران قصد دارد در مسیر اصلاح اقتصادی قرار گیرد و وابستگی خود به نفت را کاهش دهد ناگزیر به کاهش پرداخت یارانه ها است. در حال حاضر دولت ایران بعد از دولت چین، کشوری با جمعیت چندین برابری، بیشترین یارانه انرژی در جهان را پرداخت می کند. علاوه بر هزینه های مالی بسیاری که این اقدام برای دولت داشته، بنزین ارزان به رشد افسار گسیخته مصرف در کشور نیز منجر شده است که آلودگی این روزهای کلان شهرها نتیجه آن است. این اما و اگرها در حالی ادامه دارد که علاوه بر عربستان دیگر کشورهای نفت خیز به کاهش یارانه انرژی در سال های اخیر اقدام کرده اند.

کشورهای نفت خیز چرا یارانه می دهند؟

غالب کشورهای نفت خیز از جمله کشورهای حاشیه خلیج فارس همواره بنزین و گازوئیل یارانه ای به شهروندان خود عرضه می کنند. این اقدام با دو هدف انجام می شود. اول اینکه دولت ها با پرداخت یارانه نقدی و غیرنقدی از درآمدهای نفتی، سعی در حفظ قدرت و افزایش محبوبیت خود دارند؛ در واقع این دولت ها در ازای پرداخت یارانه مشروعیت و محبوبیت سیاسی خریداری می کنند. دوم اینکه در کشورهای نفت خیز همواره این استدلال مطرح می شود که «در شرایطی که ما دارای بزرگ ترین ذخایر نفت و گاز جهان هستیم، چرا شهروندان از این ذخایر و منابع سود نبرند؟» این همان استدلالی است که از دهه ۷۰ میلادی همزمان با ملی شدن صنعت نفت در این کشورها، رواج پیدا کرد. با این حال به اعتقاد اقتصاددانان پرداخت یارانه هرچند با شعار «مبارزه علیه نابرابری های اقتصادی» انجام می شود، اما در نهایت خود به نابرابری ها دامن زده و موجب می شود که دهک های بالایی و قشر متوسط  این یارانه ببرند. چراکه معمولا قشر ضعیف جامعه سرمایه کمتری برای خرید اتومبیل دارند و در نتیجه کمتر از بنزین یارانه ای استفاده می کنند.

اکونومیست نیز در گزارشی از منابع طبیعی به عنوان یکی از بزرگ ترین محرک های قدرت گیری پوپولیسم در کشورهای آمریکای لاتین که غالبا دارای ذخایر عظیم نفتی هستند، یاد می کند. اکونومیست می گوید: «غالب مردم آمریکای لاتین بر این باورند که دارای کشوری ثروتمند هستند، در حالی که این درست نیست. پوپولیست ها معمولا فساد، الیگارشی (حکومت اقلیت) و این اواخر شرکت های بزرگ چند ملیتی نفتی و شرکت های معدنی را به عنوان عاملان فقر معرفی می کنند و به نکوهش آنها می پردازند. اتخاذ چنین مواضعی معمولا در صندوق های رای خوب کار می کند. اما آنها آدرس غلط می دهند و با همین شیوه آمریکای لاتین را به یک کوچه بن بست هدایت کرده اند. چراکه توسعه کشورها جز از کانال قوانین درست و نهادهای حقوقی مناسب محقق نمی شود.»

تغییر مسیر در حاشیه خلیج فارس

اما کشورهای نفت خیز در سال های اخیر به دلیل فشار اقتصادی ناشی از افت قیمت نفت به دنبال راهکارهایی برای کاهش هزینه های خود از جمله کاهش پرداخت یارانه انرژی رفته اند. حداقل ۱۰ کشور نفت خیز خاورمیانه در این مدت اقدام به اصلاح قیمت انرژی کرده اند. با این حال کاهش یارانه انرژی چندان مناسب نبوده و قیمت سوخت در بسیاری از این کشورها همچنان کمتر از نرخ های جهانی است.ایران اما در سال های اخیر روندی خلاف دیگر کشورهای منطقه را طی کرده است. ایران که کاهش یارانه سوخت را از میانه های دهه ۸۰ شمسی آغاز کرده بود، در سال های اخیر به بهانه کاهش قیمت نفت و به دنبال آن کاهش نسبی قیمت بنزین در بازارهای جهانی، روند هدفمندی یارانه ها را متوقف کرده است. از این رو با وجود اینکه جزو سردمداران کاهش یارانه ها محسوب می شود، در حال حاضر نسبت به غالب کشورهای حاشیه خلیج فارس بنزین را با قیمت پایین تری عرضه می کند.به نظر می رسد نگاهی به سرنوشت ونزوئلا، کشوری که به بنزین رایگان معروف است، کشورهای نفت خیز را به اصلاح یارانه انرژی مصمم کند.

ونزوئلا؛ کشوری با بنزین مفت

تصور کنید که برای پر کردن باک خودروی خود با بنزین، هزینه کمتری نسبت به هزینه باد کردن لاستیک های خودرو با هوا بپردازید. این اتفاق در ونزوئلا یعنی غیرمنطقی و عجیب ترین اقتصاد دنیا سال ها در حال وقوع است. نرخ بنزین در ونزوئلا برای هر لیتر کمتر از یک سنت و تقریبا مجانی محسوب می شود.نرخ بنزین در این کشور به مدت ۲۰ سال یعنی از ۱۹۹۶ تا ۲۰۱۶ ثابت باقی مانده بود. اما با وجود ثابت ماندن نرخ بنزین، تورم در این کشور ثابت باقی نماند و در حال حاضر به ارقام عجیبی یعنی نزدیک به ۱۰۰۰ درصد رسیده است. ثبات دستوری قیمت بنزین در ونزوئلا برای سال های متوالی موجب شد که قیمت این سوخت با قیمت های جهانی فاصله بسیار زیادی بگیرد و زمانی که دولت نیکولاس مادورو اوایل سال ۲۰۱۶ تصمیم گرفت قیمت ها را اصلاح کند، مجبور شد نرخ بنزین را ۶ هزار برابر کند و از ۰۹۷/ ۰ بولیوار (واحد پول ونزوئلا) به ۶ بولیوار برساند. اما نتیجه این کار چندان محسوس نبود و نتوانست فاصله قیمت سوخت در ونزوئلا را با قیمت های جهانی کم کند. نتیجه این اقدام این بود که در سال ۲۰۱۶ قیمت بنزین بر اساس دلار از کمتر از یک سنت به حدود دو سنت رسید، اما همین رشد اندک نیز چندان دوام نداشت. در سال جاری با وجود تورم افسار گسیخته که به بی ارزش شدن بیش از پیش هر بولیوار در این کشور منجر شده، نرخ دلاری بنزین مجددا به زیر یک سنت رسید.

در ونزوئلا بنزین رایگان «حق مسلم» دانسته می شود. در واقع گفته می شود مردم در کشوری که روی بزرگترین ذخایر نفتی جهان نشسته است، چرا برای بنزین مبلغی پرداخت کنند؟ این تفکر موجب شد اقدام دولت کارلوس آندرس پرز رودریگز، رئیس جمهوری ونزوئلا در سال های ۱۹۸۹ تا ۱۹۹۳ برای افزایش قیمت بنزین به اعتراضات شدید خیابانی منجر شود. از این رو زمانی که رئیس جمهوری پوپولیست ونزوئلا یعنی هوگو چاوز قدرت را در دست گرفت، ترجیح داد برای کم نشدن محبوبیتش به پرداخت شدید یارانه بنزین ادامه دهد. در واقع دولت به جای روشنگری و شفاف کردن آینده عرضه بنزین رایگان برای عموم مردم، سیاست های غلط اقتصادی را ادامه داد و کار به جایی رسید که در سال ۲۰۱۳ ونزوئلا بیش از ۱۳ میلیارد از درآمدهای نفتی خود را صرف پرداخت یارانه بنزین کرد.

ادامه سیاست های پوپولیستی در دوران نیکولاس مادورو موجب شد که ونزوئلا از کشوری با بنزین مفت به کشوری با قحطی بنزین بدل شود. اویل پرایس در گزارشی از مشکلات مردم این کشور برای مسافرت های تعطیلات سال نو نوشته است. بر اساس این گزارش در حال حاضر اگر در ونزوئلا مجبور باشید سوار تاکسی شوید ممکن است حدود ۶ ساعت کنار خیابان منتظر عبور یک تاکسی بمانید. داستان ونزوئلا در بطن خود درسهای بزرگی برای کشورهای نفت خیز دارد. همانطور که گفته شد بزرگترین مانع در برابر اصلاحات اقتصادی در این کشور، عدم شفافیت برای اجرای اصلاحات اقتصادی بود. بنابراین اگر کشورهای نفت خیز بخواهند اصلاحات اقتصادی را ادامه دهند و از سیاست های پوپولیستی فاصله بگیرند تا مانند ونزوئلا در نهایت در «کوچه بن بست» به دام نیفتند، باید با شفاف کردن هرچه بیشتر فضای کشور از موانع این مسیر عبور کنند. ممکن است اصلاحات اقتصادی در کوتاه مدت برای عموم مردم دردناک باشد، اما رشد اقتصادی بلندمدت این تغییرات را پشتیبانی می کند و هزینه های آن را به خوبی می پردازد.


آدرس ایمیل فرستنده : آدرس ایمیل گیرنده  :

نظرات کاربران
ارسال نظر
نام کاربر
ایمیل کاربر
شرح نظر
Copyright 2014, all right reserved | Developed by aca.ir