بازگشت به بالای صفحه
FACEBOOK TWITTER RSS FEED JOIN US NEWSLETTER
print version increase font decrease font
تاریخ انتشار : چهارشنبه 25 بهمن 1396      13:55

اوپک روی لبه تیغ

اقتصاد ایرانی: ۱۳.۵ ماه از توافق کاهش عرضه اوپک می گذرد و اکنون مهم ترین مساله برای این سازمان و متحدانش زمان مناسب برای خاتمه دادن به این توافق است. قیمت نفت در ماه های گذشته تا حد چشمگیری افزایش یافت و حتی هر بشکه برنت از ۷۰ دلار هم گذشت. با این حال در پی انتشار میزان تولیدات نفتی امریکا که ظرف ۳ ماه نزدیک به ۸۵۰ هزار بشکه در روز افزایش یافته همچنین روند صعودی تعداد دکل های حفاری این کشور، قیمت نفت در هفته گذشته سقوط کرد و به حدود ۶۰ دلار در هر بشکه رسید. پیش از این وزرای نفت ایران و روسیه تاکید کرده بودند که بهترین قیمت نفت برای اوپک ۶۰ دلار در هر بشکه خواهد بود. با این حال بلندپروازی سعودی ها و بودجه یی که براساس نفت ۷۰ دلاری بسته اند، باعث شد تا توافق کاهش عرضه اوپک ادامه یابد و اکنون بازار را با ابهام هایی ناشی از میزان سهم امریکا و امکان ادامه افزایش قیمت نفت مواجه کند. گزارش های ماهانه اوپک و آژانس بین المللی انرژی که طبق روال هر ماه با یک روز فاصله و در روزهای دوشنبه و سه شنبه این هفته انتشار یافت، حکایت از آن دارد که اوپک باید تصمیمی مناسب با شرایط بگیرد. هر چند این گزارش ها که به ترتیب توسط سازمان های نماینده تولیدکنندگان و مصرف کنندگان نفت خام جهان انتشار یافته، تفاوت هایی با یکدیگر دارند هر دو به این نکته اشاره دارند که روند جهشی تولیدات امریکا منجر به تعویق افتادن در موفقیت توافق کاهش عرضه اوپک شده است.

به گزارش تعادل، این گزارش ها در ۳ بخش اصلی تحت عنوان وضعیت تقاضا، وضعیت عرضه جهانی، کاهش ذخایر تجاری جهان و رشد تولیدات امریکا بررسی می شود و در نهایت نیز مقاله یی از آژانس بین المللی انرژی درباره احتمال تکرار تاریخ نفت شیل آورده می شود.

- رشد تقاضای نفت خام در سال ۲۰۱۸ همچنین نسبت به برآوردهای اصلی، یکی از محورهای مشترک گزارش های اوپک و آژانس بین المللی انرژی است. با این حال اوپک نگاه خوش بینانه تری نسبت به تقاضای جهانی دارد و این موضوع در صورتی که محقق نشود، می تواند برای برنامه ریزی های کشورهای عضو آن خطرناک شود.

در گزارش اوپک آورده شده که رشد تقاضای نفت در ۲۰۱۷ برای سومین سال پیاپی از مرز ۱.۴ میلیون بشکه در روز گذشت و به ۱.۶ میلیون بشکه رسید. اکنون افزایش تقاضای جهانی برای نفت نزدیک به مرز ۰.۹۷ میلیون بشکه در روز پرسه می زند و انتظار می رود که به ۱.۵۹ میلیون بشکه در روز برسد؛ رقمی که ۷۰ هزار بشکه بیش از برآورد قبلی اوپک است. در کل به پشتوانه شرایط اقتصادی مطلوب در جهان و ثبات نسبی قیمت محصولات نفتی، تقاضای جهانی برای فرآورده های نفتی بین سال های ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۷ حدود ۵ میلیون بشکه بیشتر شد. شرایط مساعد اقتصادی، مصرف میعانات سبک و نیمه سنگین را تقویت کرد تا جایی که تقاضای نفت در سال ۲۰۱۷ در کشورهایی از قاره امریکا که عضو سازمان توسعه و همکاری های اقتصادی هستند ۲۳۰ هزار بشکه در روز افزایش داشت.

براساس این گزارش پیشرفت اقتصادی، هوای سردتر از انتظار و سلامت صنایع پتروشیمی و بخش حمل و نقل همگی دست به دست هم داد تا مصرف نفت را در ابتدای سال افزایش دهد. در میان کشورهایی که عضوی از سازمان توسعه و همکاری اقتصادی نیستند، تقاضای نفت چین در سال ۲۰۱۷ میلادی ۰.۵ میلیون بشکه در روز رشد کرد که این امر را باید مدیون گسترش بخش حمل و نقل و صنایع پتروشیمی در چین دانست. در سایر کشورهای آسیایی به خصوص در هند تقاضای نفت ۰.۲۳ میلیون بشکه نفت افزایش یافت. در هند این افزایش با وجود تقاضای نسبتا کم نفت در ۳ ماهه اول سال و پس از تغییر در پول ملی محقق شد. در این میان تقاضای نفت در امریکای لاتین و خاورمیانه نیز در سال ۲۰۱۷ افزایش یافت. در این دو منطقه به مدد رونق اقتصاد برزیل و رشد مثبت اقتصادی در برخی از کشورهای خاور میانه، تقاضای نفت ۰.۱۳ میلیون بشکه در روز افزایش یافت.

براساس گزارش آژانس بین المللی انرژی نیز برآورد رشد تقاضای جهانی نفت در سال ۲۰۱۸ با افزایشی اندک به ۱.۴ میلیون بشکه در روز رسیده که دلیل آن خوش بینی صندوق بین المللی پول به رشد اقتصادی جهان در سال جاری است. از طرفی رشد قیمت نفت منجر به آن شد تا الگوهای تقاضای چین در بازار نفت تغییر کرده و برخی دیگر از کشورهای سازمان همکاری و توسعه اقتصادی(OECD)  با تغییر سبد انرژی مصرفی خود منجر به کاهش تقاضای نفت شوند.

براساس گزارش اوپک برای سال ۲۰۱۸ پیش بینی تقاضای نفت در گرو عوامل زیر است:

الف) افزایش قابل توجه فعالیت های اقتصادی (که پیش بینی شده ۳.۲ درصد رشد کند)

ب) افزایش فروش خودرو در ایالات متحده، چین و هند، چنانکه پیش بینی ها گویای این است که سوخت لازم برای حمل و نقل (بنزین، سوخت هواپیما و سوخت دیزل) بخش بزرگی از رشد در سال ۲۰۱۸ را تشکیل خواهند داد.

ج) افزایش ظرفیت و گسترش پروژه های پتروشیمی که طبق پیش بینی ها به افزایش تامین میعانات سبک به خصوص در ایالات متحده و تا حد کمتری در چین خواهد انجامید.

در نتیجه، پیش بینی ها از افزایش تقاضای نفت به مقدار ۱.۵۹ میلیون بشکه در روز خبر می دهند تا جایی که تقاضای جهانی نفت به عدد ۹۸.۶ میلیون بشکه در روز برسد. پیش بینی ها همچنین حاکی از افزایش تقاضای نفت در میان کشورهای عضو سازمان توسعه و همکاری اقتصادی به میزان ۰.۳۲ میلیون بشکه در روز است. با نگاه ریزبینانه تر می توان گفت که در میان کشورهای عضو سازمان پیش بینی ها از رشد تقاضا میان اعضای امریکایی و اروپایی سازمان و کاهش تقاضا میان اعضای اقیانوسیه یی و آسیایی سازمان خبر می دهند. در میان کشورهای غیرعضو پیش بینی ها حاکی از رشد تقاضا به میزان ۱.۲۶ میلیون بشکه نفت در روز است که مطابق انتظار چین سهم اعظمی از رشد را به خود اختصاص داده است. بعد از چین دیگر کشورهای آسیایی مانند هند بیشترین سهم از افزایش تقاضای نفت را دارا هستند.

در مدت اخیر شرایط مساعد اقتصادی در کشورهای اصلی خریدار نفت به افزایش قابل توجه تقاضای نفت انجامیده است. پیش بینی ها از دنیای نفت گویای این مطلب است که رابطه نزدیک میان رشد اقتصادی و تقاضا برای نفت حداقل در کوتاه مدت ادامه خواهد داشت.

- وضعیت عرضه جهانی نفت خام یکی از مسائلی است که به نظر می رسد، اوپک در آن اشتباه کرده است. اوپک که در گزارش ماه گذشته خود برآورد کرده بود که عرضه نفت خام امریکا و سایر تولیدکنندگان خارج از اوپک در سال ۲۰۱۸ به میزان یک میلیون و ۱۵۰ هزار بشکه افزایش یابد اکنون اعتراف می کند که تولید این کشورها دست کم ۱.۴ میلیون بشکه خواهد بود. این افزایش ۲۵۰ هزار بشکه یی برآورد اوپک به همراه تفاوت ۱۳۰ هزار بشکه یی برآورد تقاضا می تواند نشان دهنده آن باشد که فرصت آزمون و خطا برای این سازمان به انتها رسیده و نیاز به تصمیم گیری مناسب درباره ادامه استراتژی نفتی وجود دارد.

در این میان گزارش آژانس بین المللی انرژی نیز مانند گزارش اوپک حاکی از آن است که عرضه جهانی نفت خام در ژانویه سال جاری میلادی با اندکی کاهش به ۹۷.۷ میلیون بشکه نفت در روز رسید. با این حال در پی آنکه احیای تولیدات نفتی امریکا تلاش اوپک برای متوازن کردن بازار را کم اثر کرده این رقم ۱.۵ میلیون بشکه از تولیدات نفتی در دوره مشابه سال گذشته بیشتر است. تولید نفت خام اوپک هم در ماه ژانویه تفاوت چندانی با ماه پیش از آن نداشت و روی ۳۲.۱۶ میلیون بشکه در روز ثابت ماند. افزایش تولیدات نفتی نیجریه در این ماه کاهش تولیداتی را که در چند کشور دیگر اتفاق افتاد، خنثی کرد اما میزان پایبندی اعضای اوپک به توافق کاهش عرضه خود به رکورد جدید ۱۳۷ درصدی رسید.

براساس گزارش آژانس بین المللی انرژی، تولیدات نفتی کشورهای غیراوپکی جهان در ماه ژانویه نسبت به ماه پیش از آن ۱۷۵ هزار بشکه در روز کاهش داشت و به ۵۸.۶ میلیون بشکه در روز رسید. با این حال این رقم نسبت به مدت مشابه سال ۲۰۱۷ میلادی ۱.۳ میلیون بشکه بیشتر است که برابر با افزایش تولیدات نفتی امریکا در این برهه است. با این روند پیش بینی می شود که تولیدات ایالات متحده پیش از پایان سال جاری میلادی از عربستان و روسیه پیش افتاده و خود را به عنوان بزرگ ترین تولیدکننده نفت خام جهان مطرح کند. در شرایطی که اعضای اوپک بیش از همیشه به توافق کاهش عرضه نفت خود پایبند هستند، متحدان غیراوپکی آنها تعهد کمتری به این توافق داشته و میزان پایبندی آنها ۸۵ درصد برآورد می شود.

- کاهش ذخایر تجاری جهان مهم ترین و امیدوارکننده تر بخش گزارش های اوپک و آژانس بین المللی انرژی است. براساس این معیار می توان اوپک را در رسیدن به اهداف توافق کاهش عرضه خود موفق توصیف کرد. با این حال آمارها و داده های بیان شده در ۲ گزارش یاد شده حاکی از آن است که کاهش ذخایر تجاری با سرعت چند ماه اخیر خود ادامه نخواهد یافت.

اوپک در گزارش ماهانه مجبور شد به این موضوع اعتراف کند که به دلیل افزایش تولید نفت امریکا و دیگر تولیدکنندگان غیرعضو اوپک بازگشت توازن به بازار نفت مطابق پیش بینی های گذشته اتفاق نمی افتد و اواخر سال ۲۰۱۸میلادی محقق می شود.

با این حال تلاش های این سازمان تاکنون اثربخش بوده و این موضوع را حتی گزارشی که نماینده کشورهای مصرف کننده نفت خام هم هستند، نشان می دهد. براساس گزارش آژانس بین المللی انرژی مجموع ذخایر تجاری کشورهای OECD در ماه دسامبر به میزان ۵۵.۶ میلیون بشکه سقوط کرد که شدیدترین سقوط آن از فوریه ۲۰۱۱ به شمار می رود (اوپک این سقوط را برابر با ۲۲.۹ میلیون بشکه می داند). با این حساب مجموع ذخایر تجاری این کشورها به ۲۸۵۱ میلیون بشکه رسید که نشان دهنده کاهش ۱۵۴ میلیون بشکه یی آن در سال ۲۰۱۷ است (کاهش ۴۲۰ هزار بشکه در روز).

با این حال، هنوز هم ذخایر تجاری کشورهای عضو سازمان همکاری و توسعه اقتصادی، ۵۲ میلیون بشکه بالاتر از میانگین سطح ۵ ساله آن است. کاهش ذخایر تجاری کشورهای OECD در فصل چهارم سال ۲۰۱۷، به شدیدترین وضعیت خود رسید و میزان این ذخایر در هر روز به میزان ۱.۳ میلیون بشکه سقوط کرد.

براساس این گزارش، این کاهش شدید ذخایر تجاری تا حدی در پی آن بود که ظرفیت تولید پالایشگاهی جهان و به ویژه امریکا به بالاترین رکورد خود در فصل چهارم سال ۲۰۱۷ رسید. تولیدات پالایشگاهی امریکا در پی توفان هاروی تابستان گذشته، کاهش یافته بود اما با انجام تعمیرات، پالایشگاه های آسیب دیده از توفان به مدار بازگشتند. با وجود رکوردی که پالایشگاه های جهان در فصل چهارم ۲۰۱۷ ثبت کردند و میزان تقاضا برای نفت خام جهان را افزایش دادند، انتظار می رود که میزان تولیدات آنها در فصل نخست سال ۲۰۱۸، کاهشی ۴۰۰ هزار بشکه یی در روز داشته باشد و به ۸۱.۱ میلیون بشکه در روز برسد. دلیل این موضوع، شروع فصل نگهداری و تعمیرات در کشورهای مختلف و به ویژه در امریکا و خاورمیانه است. با این حال، انتظار می رود که این کاهش تقاضای پالایشگاه ها موقت بوده و در ماه های آوریل و مه شاهد اوج گیری دوباره تقاضای آنها باشیم. دلیل این اوج گیری دوباره، آن است که فصل تقاضای فصلی فرآورده های نفتی شروع خواهد شد و کشورها به دنبال آن خواهند بود تا ذخایر تجاری فرآورده ها را دوباره پر کنند.

تاریخ برای نفت، تکرار می شود؟

داده های جدید و اصلاح شده مورد استفاده آژانس بین المللی انرژی، حاکی از آن است که بازارهای جهانی نفت در نیمه نخست سال ۲۰۱۸، اندکی به تعادل نزدیک خواهند شد. با این حال، محور هر دو گزارش اخیر این نهاد، آن است که رشد سریع تولید نفت در کشورهای غیراوپکی و در راس آنها امریکا، از رشد تقاضا در سال ۲۰۱۸ پیشی خواهد گرفت. در حال حاضر، روند حرکت رو به رشدی که قیمت هر بشکه نفت خام برنت را به بیش از ۷۰ دلار رساند، متوقف شده است. یکی از دلایل این موضوع، کاهش سفته بازی سرمایه گذاری و برداشت سودهای خود است و بخشی از دلیل آن را باید در اصلاحاتی جست وجو کرد که در بسیاری از بازارها اتفاق افتاده است. مهم تر از همه، اینکه بنیان های بازار نفت در ابتدای سال ۲۰۱۸ به نظر نمی رسد که حامی قدرتمندی برای قیمت ها باشند.

تصویر بسیار مثبتی که صندوق بین المللی پول از اقتصاد جهانی در سال ۲۰۱۸ ترسیم کرد، باعث شد تا برآوردهای هر دو گزارش سازمان کشورهای تولیدکننده نفت و نماینده کشورهای مصرف کننده نفت، برآورد خود را از میزان تقاضای جهانی نفت در سال جاری افزایش دهند. با این حال، آن طور که گزارش آژانس بین المللی انرژی عنوان می کند این احتمال وجود دارد که رشد بیش از حد در قیمت دلاری نفت خام مانند سرعت گیری بر سر راه رشد اقتصاد جهانی باشد. با این حال، برخی کشورهای مصرف کننده نفت خام، این افزایش قیمت را با بهبود ارزش واحد پولی خود، تا حدی خنثی کردند.

از نگاه IEA، مهم ترین دلایل افت شدید ذخایر تجاری کشورهای OECD را باید رشد قابل توجه تقاضای جهانی در سال ۲۰۱۷، به همراه ثبات نسبی تولیدات کشورهای غیراوپکی و کاهش عرضه تولیدکنندگان نفتی بزرگ جهان دانست. یک سال پیش، ذخایر تجاری کشورهای  OECD، به میزان ۲۶۴ میلیون بشکه بالاتر از میانگین ۵ ساله بود اما این رقم اکنون به ۵۲ میلیون بشکه کاهش یافته است. این وضعیت برای ذخایر تجاری فرآورده های نفتی، شدیدتر است و میزان ذخایر تجاری برای فرآورده های نفتی به کمتر از میانگین ۵ ساله رسیده است. هر چند که کشورهای عضو سازمان همکاری و توسعه اقتصادی، همه جهان نیستند و باید به شرایط بازارهای نفتی در کشورهای دیگر هم نگاه کرد، ذخایر تجاری آنها برای اوپک اهمیت بیشتری دارد. در حقیقت، اعضای اوپک در سال گذشته و زمانی که بر سر کاهش عرضه نفت خام خود به بازار توافق کردند، دلیل این اقدام خود را بیش از اندازه بودن ذخایر تجاری نفت خام در کشورهای OECD بیان کردند و معیار تحقق اهداف خود را هم کاهش این ذخایر به شمار می آورند. باتوجه به آنکه مازاد ذخایر تجاری به شدت سقوط کرده است، می توان عنوان کرد که توافق کاهش عرضه اوپک تقریبا به اهداف خود دست یافته و فاصله یی با موفقیت ندارد. با این حال، این سخن به معنای آن نیست که موفقیت اوپک ادامه خواهد یافت؛ چراکه افزایش شدید قیمت نفت باعث تغییر شرایط شده و تعادل عرضه و تقاضا را هم تغییر داده است. در چنین شرایطی، به نظر نمی رسد که دست کم در ۶ ماهه نخست سال ۲۰۱۸، ذخایر تجاری نفت خام جهان به سطح تعیین شده اوپک برسد.

مهم ترین عاملی که تلاش های اوپک را در این برهه زمانی کم اثر کرده است، افزایش چشمگیر نفت خام امریکا است. تنها در عرض ۳ ماه، یعنی از نوامبر تاکنون، تولید روزانه نفت خام امریکا افزایشی ۸۴۶ هزار بشکه یی داشته است. با ادامه این روند باورنکردنی، امریکا به زودی جای عربستان را به عنوان دومین تولیدکننده نفت خام جهان، خواهد گرفت. علاوه بر آن، تا پایان ۲۰۱۸ نیز این احتمال وجود دارد که امریکا جای روسیه را هم گرفته و خود به عنوان پیشگام تولیدکنندگان نفتی جهان مطرح شود. تمام شواهد و عوامل بازار نیز همدست هستند تا این مسیر برای امریکا هموار شود: قیمت ها پس از چند ماه، مسیری نزولی گرفتند، تعداد دکل های حفاری امریکا در حال افزایش است، پروژه های نفتی این کشور یکی پس از دیگری به نتیجه می رسند و تولید آن نیز صعودی جهشی دارد. این شرایط، تاحدی یادآور نخستین موج نفت شیل است که در پی قیمت های بالای نفتی در اوایل دهه جاری میلادی پیش آمد، سهم قابل توجهی از بازار را کسب کرد و درنهایت در سال ۲۰۱۴، تولیدکنندگان بزرگ نفت خام جهان را مجبور کرد تا در سیاست های خود بازنگری کنند. امروزه، تولیدکنندگان نفت شیل امریکا با توجه به آنکه توانسته اند از هزینه های خود هم تا حد زیادی بکاهند، بهره زیادی از موج دوم افزایش تولیدات شیل می برند. موفقیت آنها در تولید نفت و فرآورده های نفتی به حدی است که می تواند با رشد تقاضای جهانی برابری کند. این موضوع، برای تولیدکنندگان دیگری که ظرفیت های تولیدی خود را خاموش کرده و کنار نشسته اند، بسیار آزاردهنده است، چراکه علاوه بر از دست دادن بخشی از نتیجه تلاش های شان، سهم بازار خود را هم از دست می دهند. موضوع نگران کننده دیگر برای اوپک، آن است که اکنون تنها موضوع تولید مطرح نیست؛ الگوهای تجارت نفت و انرژی هم در حال تغییر است. چند روز پیش بود که خبر ارسال یک محموله میعانات گازی از امریکا به امارات متحده عربی، جهان را شوکه کرد. چنین موضوعی به تدریج می تواند عادی شده و تبدیل به شکل جدید مبادلات نفت و انرژی جهان شود.

درنهایت باید به این موضوع اشاره کرد که اجزای مختلف بازارهای نفتی، بسیار پویا هستند و ممکن است در ماه های پیش رو تغییرات زیادی کنند. ونزوئلا یکی از نخستین نامزدهای بر هم زدن پیش بینی هاست و اوضاع وخیم آن می تواند از تولید جهانی نفت بکاهد. از طرف دیگر، رشد اقتصادی جهان ممکن است بیش از پیش بینی ها باشد و تقاضای بیشتری برای نفت خام به ارمغان بیاورد. اگر چنین اتفاقاتی رخ دهد، حتی با وجود افزایش تولیدات نفتی امریکا، سطح کنونی قیمت ها می تواند باقی بماند. اگر چنین اتفاقی بیفتد، بیشتر تولیدکنندگان جهان راضی و خرسند خواهند بود.

در غیر این صورت، تاریخ موج سواری نفت شیل و سقوط قیمت ها یک بار دیگر تکرار خواهد شد.


آدرس ایمیل فرستنده : آدرس ایمیل گیرنده  :

نظرات کاربران
ارسال نظر
نام کاربر
ایمیل کاربر
شرح نظر
Copyright 2014, all right reserved | Developed by aca.ir