تمرد پولی از اردوغان

اقتصاد ایرانی: سیاست گذاران پولی در بانک مرکزی ترکیه پس از کشمکش های طولانی با رئیس جمهور این کشور، حکم وی مبنی بر پایین نگه داشتن نرخ بهره را مردود اعلام کردند. پیش از این، اردوغان توفانی از انتقادات نسبت به بانک مرکزی و نرخ بهره بالا به راه انداخته بود. او دیدگاه عجیب و غیرعلمی خود را بارها این گونه توصیف کرده: «نرخ بهره بالا دلیل گرانی و تورم ۲ رقمی در ترکیه است.» بانک سرزمین آناتولی با افزایش نرخ بهره شبانه (استقراض نقدینگی بین بانکی) از ۱۲.۷۵ درصد به ۱۳.۵ درصد، درس استقلال نهاد پولی را به اردوغان آموزش داد.

به گزارش دنیای اقتصاد، بانک مرکزی ترکیه برای اولین بار در سال جاری میلادی یک گام انقباضی برداشت. نرخ بهره شبانه (بین بانکی) از ۱۲.۷۵ درصد به ۱۳.۵ درصد افزایش یافت. با اینکه اردوغان سیاست گذاران پولی را از رشد نرخ بهره منع کرده بود، اما بانک مرکزی ترکیه تصمیم خود را برای کنترل تورم و نجات لیر به اجرا درآورد. به این ترتیب، راند جدید مبارزه اردوغان و بانک مرکزی با غلبه سیاست گذاران پولی به پایان رسید. البته یک پرسش مهم در این رابطه وجود دارد؛ اجبار یا رضایت منجر به سکوت اردوغان در برابر عملیات انقباضی بانک مرکزی شد؟ یک رویکرد به اعلام انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری و پارلمانی تاکید دارد. اردوغان در این حالت نرمش بیشتری برای پیروزی در انتخابات از خود بروز می دهد. رویکرد دیگر، بحران ارزی با سقوط لیر به کف تاریخی، تداوم وجود تورم ۲ رقمی، رشد بدهی ها و افزایش کسری حساب جاری را عوامل سکوت اردوغان معرفی می کند.

اردوغان دشمن رشد نرخ بهره!

هشدارها و توصیه های نهادهای پولی بانکی بین المللی خطاب به ترکیه با واکنش های تند مقامات ترک همراه می شد. «جمیل ارتم»، مشاور ارشد اقتصادی اردوغان، رویکرد رایجی را که از کاهش تورم، افزایش نرخ بهره و کنترل مخارج حمایت می کند، یک «تئوری شکست خورده» خطاب کرد که فقط پیرمردها از آن استفاده می کنند. ارتم برنامه اقتصادی ترکیه را با یک جمله عیان کرده بود: «ما دقیقا عکس این رویکرد را دنبال خواهیم کرد.» رجب طیب اردوغان که به دخالت غیرمنطقی در امور بانک مرکزی مشهور شده است، ظرف چند هفته گذشته باز هم فرمان پایین نگه داشتن نرخ بهره را خطاب به سیاست گذاران پولی تکرار کرد. اردوغان به یک قاعده عجیب و متضاد با علم اقتصاد اعتقاد دارد: «تورم دورقمی محصول رشد نرخ بهره از سوی بانک مرکزی است!». تداوم رشد اقتصادی به هر قیمتی که شده، استراتژی اردوغان تا زمان انتخابات نوامبر سال ۲۰۱۹ میلادی محسوب می شد. دلیل تقاضای او برای نرخ بهره پایین نیز به همین مساله مربوط می شود؛ در حالی که تورم ۲ رقمی و کسری حساب جاری ۷.۱ میلیارد دلاری در ماه ژانویه که در ۱۲ ماه سال ۲۰۱۸ با بیش از ۶ درصد تولید ناخالص داخلی برابری خواهد کرد، وضعیت نامتعادلی را برای ترکیه ایجاد کرده اند.

تلاش اردوغان برای شنا کردن برخلاف جریان رودخانه منجر به رشد کسری حساب جاری آناتولی شده است. لیر نیز ظرف یک ماه گذشته به کرات رکورد های تاریخی ضعیف خود را ارتقا بخشیده، تا آنجا که نرخ برابری دلار به لیر کم ارزش ترین نرخ تاریخی خود را در لبه مرز ۴.۲ تجربه کرد. لیر در سال ۲۰۱۸ میلادی بیش از ۷ درصد از ارزش خود را در مقابل دلار آمریکا از دست داد. ریسک های اقتصادی در ترکیه زمانی که اردوغان، دست بانک مرکزی را از رشد نرخ بهره برای کنترل تضعیف لیر و تورم کوتاه کرده بود، تشدید می شد. در طول مدت دخالت مستقیم اردوغان، کسری حساب جاری ترکیه از ۲.۷ میلیارد دلار در ژانویه سال گذشته به ۷.۱ میلیارد دلار رسید، تورم اواخر سال گذشته سقف ۱۴ ساله را لمس کرد، لیر ظرف یک سال اخیر نزدیک به ۱۰ درصد تضعیف شده و تکیه بر تامین اعتبارات کوتاه مدت و کم تنوع ادامه دارد. تمام این شرایط نگرانی از بروز یک دوره رکود را افزایش داده بود تا اینکه زمان برگزاری انتخابات تغییر کرد. انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری و پارلمانی در ماه ژوئن، به سود رئیس جمهوری این کشور تمام شد؛ چراکه بروز بحران اقتصادی یا دوره رکود از سال ۲۰۱۹ میلادی محتمل بود و در حالت جدید، خطر اقتصادی برای تمدید دوره ریاست جمهوری اردوغان تا آخر بهار وجود نخواهد داشت. شاید خیال راحت شده اردوغان باعث شد بانک مرکزی ترکیه جسارت افزایش نرخ بهره را پیدا کند. نرخ بهره شبانه بین بانکی که مدت ها در نرخ ۱۲.۷۵ درصدی باقی مانده بود، به ۱۳.۵ درصد صعود کرد.