آیا اوپک می‌تواند کسری نفت صادراتی ایران را جبران کند؟

اقتصاد ایرانی: سازمان کشورهای صادر کننده نفت اوپک هیچ ظرفیت مازادی برای جایگزین کردن کاهش تولید نفت به خاطر تحریم های ایران ندارد.

دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا بار دیگر با انتشار پیامی در توئیتر از اوپک به خاطر بالا بودن قیمت جهانی نفت انتقاد کرده است. معمولا در چنین مواقعی اوپک یک سپر بلای خوب است تا افزایش قیمت بنزین در آمریکا را به گردن آن انداخت ولی فشار وارد آوردن به اوپک برای افزایش تولید نفت خام نمی تواند قیمت بنزین را برای مدت زمان طولانی کاهش دهد. تنها راه ترامپ برای پایین آوردن واقعی قیمت بنزین در آمریکا آن است که سیاست خود را در قبال ایران تغییر دهد.

ولی متاسفانه این مساله یعنی تغییر سیاست ترامپ در قبال ایران بعید به نظر می رسد، بنابر این قیمت نفت همچنان به روند صعودی خود ادامه می دهد. قیمت نفت در یک سال اخیر بیش از ۵۰ درصد رشد داشته است و طی هفته گذشته به علت پیش بینی تجار مبنی بر اینکه اوپک هیچ ظرفیت مازادی برای جبران کاهش عرضه و تولید نفت ایران ندارد، به مرز ۸۰ دلار در هر بشکه رسیده است.

تجار و فعالان بازار انرژی چیزی را می دانند که رئیس جمهور آمریکا نمی داند یا نمی تواند درک کند: زمانی که تحریم های ایران در ماه نوامبر عملی و اجرا شود، تولید کنندگان قادر به جبران کاهش تولید و عرضه نفت ایران نیستند. اگر ترامپ بتواند صادرات نفت ایران را به صفر برساند، بازار جهانی انرژی حداقل به ۲.۷ میلیون بشکه نفت در روز نیاز خواهد داشت تا این کمبود عرضه را جبران نماید و اگر سایر تولیدکنندگان نتوانند این شکاف عرضه را پر کنند، طبق پیش بینی بانک مریل لینچ آمریکا قیمت هر بشکه نفت به بیش از ۱۲۰ دلار خواهد رسید. با این حال، در دنیایی که ترامپ در آن سیر می کند، قیمت بنزین باید کاهش پیدا کند.

چهارشنبه گذشته عربستان اعلام کرده است که طی ماه گذشته روزانه تقریبا ۱۰.۵ میلیون بشکه نفت تولید کرده است که این رقم نسبت به ماه می ۵۰۰ هزار بشکه رشد داشته و بالاترین افزایش تولید ماهانه نفت این کشور از ژوئن ۲۰۰۴ میلادی را شامل می شود.

ولی اینجا یک مشکل وجود دارد. جهش تولید نفت عربستان باید در تولید کلی نفت اوپک نمایان شود. ولی این گونه نیست. این افزایش تولید به طور کامل با کاهش تولید از سوی سایر کشورهای تولیدکننده جبران شده است. کاهش ۳۵۰ هزار بشکه ای تولید نفت کانادا موجب شده است تا افزایش تولید عربستان به طور کامل بی اثر شود.

واقعیت ساده این است که ظرفیت مازاد تولید کافی در جهان وجود ندارد تا کاهش صادرات نفت ایران را جبران کند.

محمد بن سلمان ولیعهد سعودی در مصاحبه با بلومبرگ در سال ۲۰۱۶ میلادی گفت: عربستان می تواند تولید نفت خود را فورا به ۱۱.۵ میلیون بشکه در روز افزایش دهد و این رقم را ظرف مدت ۶ تا ۹ ماه به ۱۲.۵ میلیون بشکه در روز برساند. ولی سایرین امیدواری کمتری دارند به طوری که آژانس بین المللی انرژی در همان زمان اعلام کرد که تولید نفت فراتر از ۱۱ میلیون بشکه در روز مستلزم تولید پرهزینه نفت از مناطق فراساحلی عربستان خواهد بود.

آمارهای رسمی که در اختیار اوپک قرار گرفته است نشان می دهد که بیشترین میزان تولید ماهانه نفت عربستان سعودی مربوط به نوامبر ۲۰۱۶ میلادی بوده که این کشور روزانه ۱۰.۷۲ میلیون بشکه نفت تولید کرده است. عبور از این میزان تولید نفت غیرممکن نیست ولی در شرایط کنونی تنها ظرفیت اثبات شده مازاد تولید عربستان که می تواند فورا آن را به بازارهای جهانی عرضه کند، ۲۰۰ هزار بشکه در روز است. شاید امارات متحده عربی و کویت نیز چند صد هزار بشکه نفت بتوانند به ظرفیت فعلی تولید خود اضافه کنند و منطقه نفتی مشترک بین عربستان و کویت نیز شاید بتواند تا سقف ۵۰۰ هزار بشکه در روز به کمبود عرضه نفت در بازار کمک نماید، البته این منطقه نیز از سال ۲۰۱۵ میلادی تاکنون به دلیل نگرانی های زیست محیطی بلا استفاده مانده است. اکنون پیشنهاداتی وجود دارد که شاید این منطقه طی ماه های آینده فعالیت تولید نفت خود را مجددا از سر بگیرد. سایر اعضای اوپک نیز شاید چند صد هزار بشکه مازاد ظرفیت تولید داشته باشند و خارج از اوپک روسیه نیز تولید نفت خود را افزایش داده است. روسیه تاکنون رسما ظرفیت مازاد تولید نفت خود را اعلام نکرده است. البته ظرفیت مازاد تولید نفت روسیه نیز بین ۲۱۵ تا ۵۰۰ هزار بشکه در روز برآورد می شود. به این ترتیب اگر صادرات نفت ایران متوقف شود، در نهایت حدود ۱.۵ میلیون بشکه نفت برای جبران وجود خواهد داشت که به هیچ وجه کافی نیست.

بلومبرگ افزود: آزادسازی ذخایر راهبردی نفتی آمریکا نیز شاید یک واکنش مقطعی و زودگذر باشد ولی در نهایت عملی نخواهد بود. از سوی دیگر ماه ها طول خواهد کشید تا محموله های نفتی مورد نیاز پالایشگاه های آسیایی از طریق آمریکا تامین شود.

بنابر این وقتی ترامپ توئیت می کند: "قیمت بنزین در آمریکا بالا است و اوپک باید همین الان قیمت ها را پایین آورد"، به گفته موسسه انرژی اف جی ئی، یا مشاورانش از بازار نفت چیزی نمی دانند یا او اساسا به حرف آنها گوش نمی دهد. تنها یک راهکار وجود دارد که رئیس جمهور آمریکا بتواند فورا به هدف خود یعنی پایین آوردن قیمت ها دست یابد. او می تواند تحریم ها علیه ایران را به صورت تدریجی تر مجددا اعمال کند به جای آنکه همه تحریم ها را به یکباره در روز ۴ نوامبر وضع کند. قطعا این یک روند زمان بر و طولانی است ولی فشار بر بازارهای نفت را کاهش می دهد و همین طور موجب کاهش فشار بر قیمت بنزین می شود. افزایش عرضه و تولید نفت به بازار شاید موجب کاهش نگرانی ها نسبت به کمبود عرضه نفت ایران با اعمال مجدد تحریم های ترامپ علیه تهران شود ولی این مساله مقطعی و زودگذر خواهد بود و قیمت نفت به آن واکنش نشان می دهد.

منبع: بلومبرگ