آیا ترامپ می‌تواند درآمدهای نفتی ایران را به خطر بیندازد؟

اقتصاد ایرانی: «ریچارد نفیو» معاون سابق هماهنگ کننده سیاست تحریم در وزارت خارجه آمریکا در مطلبی در مرکز سیاست جهانی انرژی دانشگاه کلمبیا می نویسد: اظهارات اخیر رئیس جمهور آمریکا درباره اینکه اوپک باید قیمت نفت خود را کاهش دهد، شاید صرفا تلاشی برای توجیه کردن علت افزایش قیمت بنزین در آمریکا آن هم در اوج فصل سفر است یا حتی یک تلاش سرسختانه است تا پایگاه سیاسی خود را در مخالفت با جهانی سازی تثبیت و تقویت کند. یا شاید این اظهارات تصمیم شخصی رئیس جمهور آمریکا است تا بحران جدیدی را با ایران ایجاد کند.

در حالی که توجه اصلی فعلا متمرکز بر وضعیت قیمت بنزین در آمریکا است، یک قضیه پیچیده تر به زودی در خصوص ایران و اعمال مجدد تحریم های آمریکا که از سوی ترامپ در تاریخ ۸ می دستور آن صادر شده است، نمایان خواهد شد. در واقع، در صورتی که قیمت نفت مهار نشود، نتیجه اولیه اقدام رئیس جمهور آمریکا احتمالا این خواهد بود که مطمئن شود منافع ایران از بازار نفت، تحریم های ایجاد شده را به خطر می اندازد.

در تئوری

نمودار شماره یک سه آمار مهم را نشان می دهد: ایران قادر به صادرات چه میزان نفت خواهد بود، قیمت نفت ایران و درامد روزانه ایران. در روز ۸ می ایران تقریبا ۲.۴ میلیون بشکه نفت در روز صادر کرده است. در آن روز، قیمت نفت حدود ۷۵ دلار در هر بشکه بوده است. در نتیجه می توانیم فرض کنیم که درآمد نفتی ایران در آن روز ۱۸۰ میلیون دلار بوده است.

اگر قیمت نفت در آن روز ۱۳۰ دلار در هر بشکه بود، در آمد نفتی ایران می توانست تا ۳۱۰ میلیون دلار افزایش یابد. اگر قیمت نفت در آن روز ۵۰ دلار بود، درآمد نفتی ایران به ۱۲۰ میلیون دلار می رسید. زمانی که صادرات نفت ایران کاهش یافته و قیمت جهانی نفت با افزایش روبرو شود، مسائل پیچیده تر خواهد شد. طبیعتا اگر قیمت نفت تقریبا تغییری نکند، هر بشکه ای که از صادرات نفت ایران کاهش یابد، به معنای یک خسارت واقعی اقتصادی برای دولت ایران خواهد بود. اگر صادرات نفت ایران از ۲.۴ میلیون بشکه به ۱.۵ میلیون بشکه در روز کاهش یابد، ایران با افت ۶۷ میلیون دلاری درآمد روبرو می شود. این به معنای افت ۲۵ میلیارد دلاری درآمد نفتی ایران در طول یک سال خواهد بود، یک مبلغ هنگفت آن هم برای کشوری که با مشکلات بزرگ اقتصادی و کمبود شدید نقدینگی ارزی روبرو است. البته اگر قیمت نفت با افزایش روبرو شود، تاثیر درآمدی فوری ناشی از تحریم ها علیه ایران ناچیز خواهد بود، اگر قیمت نفت به ۱۳۰ دلار در هر بشکه برسد، ایران تنها نیاز به صادرات ۱.۳۸ میلیون بشکه در روز خواهد داشت تا به درآمد نفتی که با قیمت ۷۵ دلار با صادرات ۲.۴ میلیون بشکه در روز داشت، دست یابد.

اگر قیمت نفت به ۱۰۰ دلار برسد، ایران به حدود ۱.۸ میلیون بشکه صادرات نفت نیاز دارد تا به همان درآمد دست پیدا کند.

در عمل

مقام های آمریکایی به شدت نگران این هستند که حذف نفت ایران از بازارهای جهانی موجب شود تا قیمت نفت مانند سال های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۳ میلادی به شدت افزایش یابد و این نگرانی ها بی دلیل نیست. البته دولت اوباما در اجرای تحریم های نفتی علیه ایران به نوعی یک رویکرد متعادل داشت و خواستار کاهش ۲۰ درصدی صادرات نفت ایران در هر ۱۸۰ روز شده بود.

در ابتدا، باید گفت بخشی از قیمت نفت به واسطه عرضه تعیین می شود و همین طور انتظارات مربوط به عرضه. عرضه و تولید نفت ایران به طور کامل از بازارهای جهانی حذف نمی شود. بنابر این تاثیر متعادلی بر قیمت نفت خواهد داشت، پس ایران می تواند فشارهای تحریم را تحمل کند. اگر سایر تولیدکنندگان نیز عرضه و تولید نفت را افزایش دهند چنین سناریویی خواهیم داشت، البته باید توجه داشت که تامین ۲.۴ میلیون بشکه نفت بازار از سوی سایر تولید کنندگان از روز ۴ نوامبر امکان پذیر نخواهد بود. اگر آمریکا بتواند مانع از کل صادرات نفت ایران شود، آنگاه افزایش شدید قیمت نفت نفعی برای ایران نخواهد داشت. بی شک اثرات افزایش قیمت نفت در سراسر اقتصاد جهانی از جمله داخل آمریکا احساس خواهد شد.

علاوه بر این، درآمد نفتی یک جایگزین کامل برای فشارهای تحریم ها علیه ایران نیست. یکی از اجزاء تحریم های آمریکا، مانع شدن ایران برای دسترسی به درآمدهایی است که در بانکهای خارجی دارد. هر بانک خارجی که حاضر به تبعیت از تحریم های آمریکا علیه ایران نشود، از دسترسی به سیستم مالی و بانکی ایالات متحده محروم خواهد شد.

منبع: مرکز سیاست جهانی انرژی دانشگاه کلمبیا