ضربه سوء مدیریت به کشور بیشتر است یا تحریم‌ها
اقتصاد ایرانی: با توجه به سابقه تاریخی کدورت در روابط بین آمریکا و ایران به نظر می رسد به جای خوش بینی صِرف به توافقاتی چون برجام یا امید بستن به روی کار آمدن یک جبهه یا دولت خاص در آمریکا، باید از تجربه های گوناگون و تکراری تحریم های آمریکا درس بگیریم و به جای گره زدن آینده کشور به تصمیم بیگانگان و چنین توافقاتی، به فکر انجام وظیفه خود و اصلاح رویه ها و اشتباهات مدیریتی در داخل باشیم.
**تحریم را نمی توان حذف کرد، آثارش را حداقل کنیم
البته هیچ کس منکر اثرات تحریم بر اقتصاد کشور نیست و امروز دیگر کسی آن ها را کاغذپاره نمی نامد، اما توجه به این نکته ضروری است که در صورت تحریم شدن اقتصاد کشور، آیا باید دست از کار کشید و منتظر گشایش در احوال جهان یا انتظار برای تغییر در رویه دولت آمریکا شد؟
**اصلاح مدیریت داخلی، اولین گام برای کاهش اثر تحریم ها
به گزارش ایرنا، با نگاهی به آمار صادرات و واردات گمرک متوجه می شویم کشور با سوء مدیریت جدی در استفاده از منابع مواجه است. به آمار واردات توجه کنید: برای نمونه در سال ۱۳۹۵ برای واردات ذرت دامی ۱ میلیارد و ۴۱۳ میلیون دلار ارز تخصیص داده ایم و یا واردات خودروهای خارجی به ارزش کلی ۸۹۳ میلیون دلار چیزی معادل ۲ درصد حجم واردات ایران را دارد. حتی واردات کالایی چون برنج، ۶۹۰ میلیون دلار ارز از کشور خارج کرده است. نگاهی به این آمار به ما نشان می دهد در شرایط فعلی، عاملی که باعث بحران در منابع ارزی کشور شده سوء مدیریت است و کشور با محدودیت در منابع ارزی مواجه نیست و تخصیص اشتباه منابع ارزی برای کشور دردسر ایجاد کرده است.
**پالایش نفت خام برای کاهش فشار تحریم ها
اکنون به گفته وزیر نفت، ظرفیت پالایش کشور ۱ میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه در روز است که پس از طرح های توسعه ای قرار است به ۳ میلیون بشکه در روز برسد. این آمار را مقایسه کنید با کشور ترکیه که ۵۶۰ هزار بشکه در روز با توجه به وابستگی به واردات نفت، تولید می کند و ۱۳۰ هزار بشکه آن را صادر می کند. در شرایط فعلی و شرایط تحریم فروش نفت، پالایش نفت خام از اهمیت بالایی برخوردار است. حتی در صورت سخت ترین تحریم ها نیز می توانیم نفت استخراج شده را به پالایشگاه ها تحویل داده و پالایش کنیم. صادرات محصولات پتروشیمی حتی در بدترین شرایط هم صورت می گیرد و فرآورده های آن، چنان گسترده است که نمی توان جلوی صادرات همه را گرفت و تابه حال چنین چیزی سابقه نداشته است. در دوره سابق تحریم ها هم پالایشگاه ها به فعالیت خود ادامه دادند.
**ترکیه چگونه به هاب انرژی منطقه تبدیل می شود؟
ترکیه با واردکردن بخش عظیمی از نفت کشورهای منطقه و پالایش و صادرات فرآورده های حاصل از آن، در حال تبدیل شدن به هاب انرژی در منطقه است؛ امتیازی که ایران با داشتن ۴۹۰۰ کیلومتر ساحل در جنوب کشور و هم مرز بودن با ۱۲ کشور از آن غافل بوده است. کشورهای همسایه به ویژه کشورهایی چون عراق که دسترسی مناسبی به آب های آزاد ندارند، از طریق خط لوله در حال صادرات نفت به کشورهای آسیای میانه و یا اروپا هستند، فرآیندی که به شدت هزینه بر بوده و برای مسافت های طولانی به صرفه نیست. مثلاً می توانیم همچون گذشته نفت را برای تأمین نیاز شهرهای شمالی وارد پالایشگاه های تبریز کنیم و با فرآوری آن محصولات پتروشیمی را به کشورهای همان منطقه صادر کنیم؛ اقدامی که ایران از سال ۱۳۸۹ از آن غافل مانده که به آن سوآپ نفت می گویند.
به جای نفت وارداتی به شمال کشور، در بندرهای جنوبی ما به ازای این مقدار نفت را در خلیج فارس یا دریای خزر به کشور مربوطه تحویل دهیم که هم هزینه حمل ونقل را کاهش دهیم هم نفت را ارزان تر خریده و کارمزد سوآپ دریافت کنیم. درگذشته با کشورهای قزاقستان و آذربایجان سو آپ انجام می شد و هر بشکه را حدوداً ۲ دلار ارزان تر می خریدیم.
**با این تفاسیر چرا خام فروشی می کنیم؟
اما باوجود چنین مزایایی و بالاتر بودن ارزش افزوده صادرات فرآورده ها، چرا همچنان خام فروشی می کنیم؟ دلایل مختلفی وجود دارد؛ اول ضعف مدیریت و برنامه ریزی است، چراکه احداث پالایشگاه های نفت نیاز به برنامه ریزی و هدف گذاری دقیق برای فراهم کردن تکنولوژی به روز و سرمایه گذاری عظیمی دارد که در شرایط کمبود ثبات مدیریتی دشوار است. همواره خام فروشی سریع ترین و راحت ترین راه فروش و دست یابی به درآمد ارزی است که در طول این سال ها در پیش گرفته شده، اما همیشه با ریسک تحریم هم مواجه است.
**ثبات رویه و برنامه مشخص در مدیریت نداریم
سال هاست که از پیمان پولی دوجانبه بین ایران با شرکایی چون روسیه، چین و ترکیه سخن گفته می شود، اما تاکنون توفیقی حاصل نشده و پس از سال ها به پیشنهاد دولت ترکیه پس از تحریم شدن این کشور توسط آمریکا دوباره پرونده این توافق باز شده است. یا برای نمونه در مورد سوآپ نفت تا کنون مشخص نیست چرا از سال ۱۳۸۹ با کشورهای شمالی مثل قزاقستان و آذربایجان سوآپ نفتی نداریم و یک باره پس از ۱۳ سال، این رویه متوقف شد و چرا دیگر از این دست توافقات استقبال نمی شود و آذربایجان به سمت قراردادهای مختلف با ترکیه تمایل پیدا می کند.
یا در شرایط فعلی که بزرگ ترین واردکننده نفت ایران کشور چین است، از زمان انتصاب سفیر ایران در چین (دکتر همتی) به عنوان ریاست جدید بانک مرکزی قریب دو ماه است در چین سفیر نداریم. یا در شرایطی که در آستانه تحریم های آبان ماه هستیم، وزرای اقتصاد و تعاون استیضاح می شوند و با سرپرست به کار خود ادامه می دهند و زمزمه استیضاح وزیر صمت نیز به گوش می رسد. گویا کشور در شرایط عادی است و هیچ مشکلی ندارد.
پیش از هر اقدامی باید یک نقشه راه جامع برای کشور تهیه شود، به صورتی که تغییر یک فرد یا دولت تأثیر چندانی در مسیر کشور نداشته باشد؛ عاملی که بارها در سال های گذشته شاهد آن بوده ایم و با تغییر در دولت یا یک وزیر، رویه دستگاه مربوطه و حتی در نوع قراردادها و شرکای تجاری هم متفاوت می شود.
