۵ بازدارنده کسب‌وکار خانوادگی
اقتصاد ایرانی: نیروی بازدارنده کسب و کارهای خانوادگی در ایران چیست؟ ارزیابی های پژوهشی نشان می دهد چالش ها و نیروهای بازدارنده رونق کسب و کار خانوادگی به پنج دسته «چالش های محیط کلان کسب و کار»، «چالش های مدیریتی»، «چالش های توسعه لیدر»، «چالش های مالکیتی» و «چالش خانوادگی» تقسیم می شوند.
به گزارش دنیای اقتصاد، نقش کسب و کارهای خانوادگی در اقتصاد کشورهای مختلف متغیر است و ارزیابی ها نشان دهنده آن است که سهم تولید ناخالص داخلی (GDP) در برخی کشورها به ۶۵ درصد نیز می رسد که این امر از اهمیت کسب و کارهای خانوادگی حکایت دارد. شرکت های خانوادگی شرکت هایی هستند که کنترل مالکیت آنها در اختیار یک یا چند عضو از یک خانواده قرار دارد و در بین صنایع و کسب و کارهای مختلف جایگاهی قوی و در اقتصاد جهانی سهم بسزایی را به خود اختصاص داده اند. به طوری که اکثر شرکت هایی که در دنیا وارد بورس شده اند شرکت های خانوادگی محسوب می شوند. در کشور ما نیز بخش عمده کسب و کارهای خصوصی، کسب و کارهای خانوادگی هستند که در ابعاد کوچک، متوسط یا بزرگ فعالیت می کنند. اما معمولا مسائل و مشکلاتی در این نوع کسب و کارها به وجود می آید که می تواند ماندگاری و عملکرد آنها را تحت تاثیر قرار دهد. مطالعه مدیریتی این کسب و کارها می تواند علاوه بر بالا بردن بهره وری و رشد این شرکت ها، باعث حفظ و توسعه سرمایه ملی، ایجاد برندهای ملی و بین المللی و توسعه کارآفرینی شود. براین اساس معاونت اقتصادی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران در گزارشی به بررسی ابعاد و ویژگی های مختلف کسب و کارهای خانوادگی پرداخته، سپس مهم ترین چالش های رشد و بقای این کسب و کارها را بررسی کرده است.
چالش ها و نیروهای بازدارنده
در ارزیابی های صورت گرفته از «چالش های کلان محیط کسب و کار» به عنوان یکی از چالش ها و نیروهای بازدارنده کسب و کارهای خانوادگی یاد شده است. این چالش متاثر از بی ثباتی سیاسی، بی ثباتی قوانین و ابهام و پیچیدگی های فراوان است. اما «چالش های مدیریتی» نیز از عوامل نداشتن برنامه ریزی استراتژیک، حساسیت کم نسبت به عملکرد کارکنان و سازمان و عدم تمایل به جذب افراد توانمند خارج از خانواده تاثیر می گیرد. یکی دیگر از چالش های اثرگذار در کسب و کار خانوادگی به «چالش های توسعه لیدر» باز می گردد. چالشی بازدارنده که از نداشتن برنامه جانشینی مشخص، دوره طولانی لیدر شرکت (به طور متوسط ۲۵ سال در مقابل ۴ تا ۶ سال شرکت های غیرخانوادگی)، تمرکز بیش از حد در اتخاذ تصمیم، عدم حفظ روحیه ریسک پذیر و کوشا تاثیر می گیرد. یکی دیگر از چالش ها در کسب و کار خانوادگی به «چالش مالکیتی» بازمی گردد. این چالش از عدم تمایل به شراکت با دیگر افراد، ابهام مالکیتی بین اعضای خانواده، سرمایه گذاری مجدد ناکافی (به خاطر تقسیم اکثر سود سهام و رشد کم سرمایه اولیه) و رشد دارایی های خانواده و مقابله با مصرف بیش از حد این دارایی ها متاثر می شود. پنجمین عامل بازدارنده در کسب و کارهای خانوادگی به خود «چالش های خانوادگی» باز می گردد؛ براساس ارزیابی های صورت گرفته تعارضات خانوادگی (حسادت، رقابت مخرب و...)، عدم تعریف شورای خانوادگی، عدم تفکیک نقش های خانوادگی و کاری و انتظار کارهای غیررسمی از سازمان به دلیل خانوادگی بودن، از جمله چالش های اثرگذار در این بخش است.
سهم کسب و کار خانوادگی در دنیا
براساس ارزیابی های این گزارش به طور کلی شرکت های خانوادگی در کشورهای مختلف با اندکی اختلاف سهم مهمی در اقتصاد جهانی دارند و در برخی کشورها، کسب و کارهای خانوادگی سهم بزرگی در بورس به عهده دارند. براساس آمار اعلام شده از میان ۱۴ کشوری که بیشترین جایگاه کسب و کارهای خانوادگی را در اقتصاد دارند می توان به ایالات متحده آمریکا اشاره کرد. براساس برآورد صورت گرفته، سهم کسب و کار خانوادگی در این کشور ۹۵ درصد است که سهمی ۴۰ درصدی از GDP دارند و سهم نیروی کار کسب و کار خانوادگی در آمریکا نیز ۶۰ درصد است. ایتالیا دومین کشوری است که بیشترین سهم از کسب و کار خانوادگی را دارد؛ سهم کسب و کار خانوادگی در این کشور ۹۳ درصد است. در ارزیابی های صورت گرفته سهم این کشور در GDP مشخص نشده اما ۷۹ درصد از نیروی اشتغال این کشور در کسب و کار خانوادگی حضور دارد. ۸۰ درصد از کسب و کار فنلاند نیز به کسب و کار خانوادگی اختصاص دارد و ۴۰ تا ۴۵ درصد از GDP این کشور از طریق کسب و کارهای خانوادگی به وجود می آید و اشتغال ایجاد شده به واسطه کسب و کارهای خانوادگی در این کشور نیز ۴۰ تا ۶۰ درصد است. یونان به عنوان چهارمین کشور نیز ۸۰ درصد از سهم کسب و کار خود را به کسب و کار خانوادگی اختصاص داده و قبرس نیز به عنوان پنجمین کشور همانند یونان ۸۰ درصد از سهم کسب و کار خود را به کسب و کارهای خانوادگی سپرده است.
