بازگشت به بالای صفحه
FACEBOOK TWITTER RSS FEED JOIN US NEWSLETTER
print version increase font decrease font
تاریخ انتشار : يکشنبه 20 آبان 1397      13:8

پایان اوپک با طرح سعودی؟

اقتصاد ایرانی: پس از گذشت ۶۰ سال از عمر اوپک، بزرگ ترین عضو این سازمان مشغول بررسی تاثیرات احتمالی از بین رفتن اوپک بر بازار نفت است. عربستان سعودی، وظیفه انجام این تحقیق را به یک اندیشکده که بودجه اش از سوی دولت تامین می شود سپرده است. به گزارش روزنامه وال استریت ژورنال، یکی از دلایل احتمالی انجام این بررسی که دستور آن از سمت محمدبن سلمان، ولیعهد جوان سعودی صادر شده است، احتمالا به افزایش فشار آمریکا به دولت عربستان سعودی بازمی گردد. نشانه های این فشار البته از مدتی قبل از سمت کنگره و رئیس جمهور آمریکا ظاهر شده بود از همین رو به نظر می رسد اقدام اخیر عربستان برای بررسی اثرات حذف اوپک از بازار نفت، تحت تاثیر اوج گرفتن فشارها از سمت آمریکا بوده است.

به گزارش دنیای اقتصاد، تابستان امسال زمانی بود که آثار توافق کشورهای عضو و غیرعضو برای کاهش تولید به شکل افزایش قیمت ها در بازار نفت ظاهر شد و رشد قیمت بنزین در آمریکا را به همراه آورد. از همین رو کنگره آمریکا بار دیگر لایحه نوپک (قانون ضد انحصار در تولید و صادرات نفت) را مطرح کرد و تلاش هایی برای فعال کردن آن به خرج داد. این لایحه از سال ۲۰۰۰ میلادی چند بار از سوی برخی اعضای کنگره مطرح شده است اما پیش از این از سوی جورج دبلیو بوش و باراک اوباما وتو شده بود. با این حال روحیات دونالد ترامپ با روسای جمهور پیشین آمریکا تفاوت هایی دارد و اعتقاد شخصی ترامپ مبنی بر دستکاری قیمت ها از سمت اوپک، احتمال موافقت او با فعال شدن این لایحه را افزایش می دهد. بیژن زنگنه، وزیر نفت کشورمان همزمان با طرح دوباره «نوپک» در کنگره آمریکا، نسبت به تلاش هایی برای منحل کردن اوپک هشدار داده و به شانا گفته بود «تحلیل من اکنون این است که اوپک قربانی جریانی خزنده است که همزمان نتیجه همکاری با آمریکا و ترس از قانون ضد اوپکی مطرح شده در کنگره آمریکا، نوپک (NOPEC) است.»

شخص ترامپ در کنار لایحه نوپک، عامل فشار دیگری بر اوپک بوده و هست. رئیس جمهوری آمریکا از ماه ها قبل، به خصوص پس از قطعی شدن تصمیمش برای خروج از توافق بین المللی برجام، در توییت هایی اوپک را به افزایش مصنوعی قیمت ها متهم کرد و به نوعی به این سازمان و بزرگ ترین عضو آن، دستور افزایش تولید داد؛ دستوری که از سمت عربستان و روسیه (به عنوان متحدی غیرعضو اوپک) اجابت شد.

تمام فشارها به عربستان سعودی حالا با ماجرای قتل مرموز جمال خاشقجی، روزنامه نگار منتقد دولت عربستان در کنسولگری این کشور در استانبول همزمان شده و نیاز عربستان به حمایت آمریکا را بیش از پیش افزایش داده است. از همین رو بعید نیست سعودی ها برای جلب حمایت آمریکا و ترمیم چهره عربستان نزد سرمایه گذاران بین المللی، به صورت خودجوش و پیش از جدی شدن فشارهای آمریکا دست به بررسی اخیر در رابطه با حذف احتمالی اوپک زده باشند. در این میان نشانه هایی از نقش آفرینی روسیه نیز مشاهده می شود که در ادامه به آن اشاره شده است.

عربستان با مطالعه دوران پسا اوپک به دنبال چیست؟

با وجود بالا بودن احتمال فشار آمریکا به دولت عربستان، آدام سمیینسکی، رئیس اندیشکده دولتی عربستان سعودی اعلام کرده که مطالعه اخیر تحت تاثیر اظهارات دونالد ترامپ نبوده است. یافته های وال استریت ژورنال نیز نشان می دهد که نتایج  این مطالعه لزوما در جهت اهداف آمریکا نیست و می تواند امکان انتقاد از واشنگتن را فراهم سازد یا حتی به دفاع از اوپک و نقش عربستان در این سازمان منجر شود. همچنین منابع آگاه اعلام کرده اند که این پروژه تحقیقاتی منعکس کننده یک بحث فعال در داخل دولت عربستان سعودی در مورد ترک اوپک در آینده کوتاه مدت نیست با این حال بررسی ها نشان می دهد که انجام این مطالعه از مهم ترین اولویت های سیاسی-اقتصادی عربستان اعلام شده است. عربستان سعودی، ایران، عراق، کویت و ونزوئلا در سال ۱۹۶۰ با هدف کنترل تولید و جلوگیری از ارزان شدن بیش از اندازه قیمت نفت، اوپک را در بغداد پایه گذاری کردند. ایده شکل گیری اوپک از سمت آلیریو پارا، وزیر نفت وقت ونزوئلا مطرح و بعدا ۱۰ عضو دیگر به این سازمان افزوده شدند.

به گفته سمیینسکی تحقیق اخیر یک پروژه غیرمعمول نیست و محققان موضوعات معمول را در این طرح بررسی می کنند. به گزارش وال استریت ژورنال، این بررسی دو سناریوی احتمالی را پیگیری می کند. نخستین سناریو رقابت کشورهای بزرگ تولیدکننده نفت اوپک از جمله عربستان را بر سر سهم بازار در صورت نبود اوپک بررسی می کند و در سناریوی دیگر نقشی همانند نقش فعلی این کشور در اوپک در نظر گرفته شده و فرض شده است عربستان همچنان با تکیه به تولیدات خود، در ایجاد تعادل بازار نقش آفرینی کند. در هر صورت این بررسی و سناریوهای آن زمانی مطرح شده است که به عقیده برخی کارشناسان، رقابت و رویارویی ایران و عربستان در این سازمان در اوج خود قرار دارد. ایران به عنوان عضوی از اوپک انتظار مقابله این سازمان با تحریم های آمریکا را دارد در حالی که عربستان به عنوان عضو ارشد اوپک عملا سیاست های تولید خود را با خواسته های واشنگتن تنظیم می کند.

نقش لایحه نوپک و پیک تقاضا

اما به گفته منابع آگاه، تحقیق یاد شده بخشی از یک بازاندیشی گسترده تر در میان مقامات دولتی عربستان سعودی در رابطه با اوپک است. بر اساس این گزارش، مقامات سعودی عقیده دارند رشد تقاضای نفت روزی به پایان خواهد رسید. از همین رو مطالعه ای که حالا در دست انجام است، نوعی تمرین برای رسیدن به این موضوع است که اگر روزی تقاضا با افت چشمگیر همراه شد، بازار نفت چه واکنشی خواهد داشت و نقش اوپک در این میان چه خواهد بود.

آمادگی عربستان برای مواجهه با زمانی که احتمالا به علت افت تقاضا کاری از دست اوپک برنیاید در حالی است که این کشور و همراهانش در اوپک، برای دهه ها بر نقش اوپک به عنوان یک نهاد اقتصادی جهانی و سازمانی که اعضایش با کنترل تولید مانع افزایش یا ریزش بیش از اندازه قیمت ها شده اند، تاکید کرده اند. با این حال منتقدان اوپک از جمله رئیس جمهور آمریکا، با نادیده گرفتن نقش متعادل کننده اوپک در بازار نفت، این سازمان را به دستکاری قیمت ها و فشار به مصرف کنندگان نفت متهم می کنند. لایحه نوپک نیز با همین دیدگاه پا گرفته و ممکن است با فعال شدن آن، اوپک به عنوان یک کارتل غیرقانونی شناسایی شود. در صورت بروز این اتفاق، آمریکا می تواند علیه کشورهای تولیدکننده نفت عضو اوپک ارائه دعوی کرده و میلیاردها دلار غرامت از آنها دریافت کند.

لایحه نوپک اگرچه تا کنون در هیچ کدام از دولت های آمریکا فرصت اجرایی شدن پیدا نکرده، اما به نظر می رسد با توجه به مخالفت جدی ترامپ با فعالیت های اوپک، مقامات سعودی احتمال اجرای این لایحه را بعید ندانند و به این فکر کنند که اگر با فعال شدن این قانون امکان تداوم فعالیت اوپک وجود نداشته باشد، دوران پس از اوپک چگونه خواهد بود؟ در عین حال برخی کارشناسان عقیده دارند «حکومت پادشاهی عربستان می داند که تقاضا برای نفت خام تا ابد ادامه ندارد بنابراین باید به دوران پسا اوپک فکر کنند.»

روسیه عامل حذف اوپک؟

یک مشاور ارشد دیگر در عربستان سعودی در این زمینه گفته است: هیچ بحثی در دولت سعودی در رابطه با منحل شدن اوپک در آینده ای نزدیک وجود ندارد، با وجود این مقامات ارشد دولتی اخیرا بحثی را مطرح کرده اند که به همکاری عربستان و روسیه اشاره دارد؛ زیرا این دو کشور به تنهایی می توانند بازار خود را داشته باشند. به نظر می رسد این طرح در پی افزایش همکاری روسیه و عربستان در توافق کاهش تولید مطرح شده است. این دو تولیدکننده بزرگ نفت خام، طی دو سال گذشته با پایبندی به طرح کاهش تولید، موفق به حذف مازاد جهانی نفت خام و رشد قیمت ها شدند و اخیرا نیز با افزایش تولید نسبت به رشد بیش از اندازه قیمت ها بر اثر اختلال عرضه های موجود در بازار جهانی نفت (از جمله کاهش عرضه نفت ایران بر اثر تحریم های آمریکا) اقدام کرده اند. اقدامات اخیر روسیه و عربستان مورد اعتراض برخی اعضای اوپک از جمله ایران قرار گرفته است. وزیر نفت ایران پیش از این با اعلام اینکه کمک مقطعی روسیه به اوپک مشکلی ندارد، بر این نکته تاکید کرده بود که سردمداری دو تولیدکننده بزرگ تر برای رهبری جریان ضد ایرانی در اوپک اقدامی نادرست است. اشاره زنگنه به موافقت روسیه و عربستان برای افزایش تولید روزانه نفت به منظور جبران افت عرضه نفت خام ایران بر اثر بازگشت تحریم های نفتی آمریکا بوده است. با وجود نارضایتی هایی از این دست و همچنین هشدارهایی که نسبت به از بین رفتن اوپک از سمت مقامات نفتی ایران مطرح شده بود، مرکز مطالعات و تحقیقات نفت پادشاه عبدالله در ریاض یا موسسه Kapsarc که خود را موسسه ای مستقل می داند، تحقیقات خود را در رابطه با دوران پسا اوپک آغاز کرده است. به گفته سمیینسکی، مطالعه فعلی بر پایه تحقیقات قبلی در رابطه با نقش ظرفیت مازاد اوپک در ایجاد تعادل در بازار نفت، در حال انجام است. به گفته او نتایج تحقیقات قبلی نشان می دهد که فقدان سازمانی مانند اوپک می تواند به محیطی ناپایدار برای قیمت جهانی نفت منجر شود که می تواند به زیان اقتصاد جهانی باشد اما ظاهرا تمام این نتایج دلیلی بر عدم نگرانی مقامات سعودی نسبت به فرارسیدن دوران پسا اوپک و ترسیم چشم اندازی برای آن زمان نبوده است.


آدرس ایمیل فرستنده : آدرس ایمیل گیرنده  :

نظرات کاربران
ارسال نظر
نام کاربر
ایمیل کاربر
شرح نظر
Copyright 2014, all right reserved | Developed by aca.ir