تأثیر نرخ ارز بر تراز تجاری کشور

دفتر مطالعات برنامه و بودجه  مرکز پژوهش های مجلس در گزارشی با عنوان «تحلیل وضعیت اقتصادی کشور» مجموعه ای از مطالعات مهم انجام شده درباره اثرگذاری نرخ ارز بر تراز تجاری را بررسی کرد.
در این گزارش که روز گذشته منتشر شد، بازوی پژوهشی مجلس اعلام کرد: آن چه باید مورد توجه سیاست گذاران در حوزه ارزی  قرار بگیرد آن است که اگر چه افزایش نرخ ارز می تواند انگیزه ای در جهت بهبود صادرات غیرنفتی و تراز تجاری ایجاد کند، ولی این تصور که با افزایش نرخ ارز مشکل صادرات در ایران حل خواهد شد، بسیار خوشبینانه، غیرواقعی و برخلاف شواهد تجربی است.
این گزارش با اشاره به اینکه نتایج حاصله با توجه به بررسی همه مباحث تئوریک و تجربی مطرح شده در گزارش، به دست آمده است، در بخش نتیجه گیری و توصیه های سیاستی، می افزاید: به نظر می رسد، برخی سیاست های غیرقیمتی همچون تغییرات ساختاری در اعطای تسهیلات و اعتبارات، توسعه بیمه ها، سیاست های حمایتی از سرمایه گذاری ها، بهبود فضای کسب و کار، تکیه بر تولیدات با مزیت نسبی بالاتر به دلیل افزایش رقابت پذیری در صحنه بین المللی به اندازه تغییرات نرخ ارز در بهبود تراز تجاری کشور اهمیت دارند.
 این گزارش با بررسی وضعیت اقتصادی کشور و اثرگذاری نرخ ارز بر تراز تجاری ادامه می دهد: نرخ ارز و سیاست گذاری های ارزی در ایران، همواره یکی از چالش های اصلی اقتصاد کشور بوده است. نکته حائز اهمیت آگاهی از آن است که تغییرات در نرخ ارز، مجموعه ای از تغییرات متفاوت و چه بسا متضاد را در بخش های داخلی و خارجی اقتصاد به همراه دارد که برآیند آن می تواند عملکرد اقتصاد کشور را تحت تاثیر قرار دهد.
مرکز پژوهش های مجلس همچنین می افزاید: تعیین نرخ ارز نقش موثری در صادرات و واردات و به تبع آن تنظیم و تعدیل تراز تجاری کشور دارد. این اثرگذاری به خاطر نقشی است که این نرخ در تعیین قدرت رقابتی تولیدکنندگان داخلی در برابر رقبای خارجی در بازارهای داخلی و خارجی ایفا می کند که همه این عوامل در نهایت آثار خود را در میزان تولید و اشتغال بر جای می گذارند. نرخ ارز، همچنین بر سطح عمومی قیمت ها و به تبع آن بر تورم اثرگذار است که این نیز خود از جهتی دیگر می تواند بر قدرت رقابتی تولیدکنندگان و سطح تولید و اشتغال اثرگذار باشد، لذا با توجه به پیامدهای گسترده تغییر نرخ ارز در عملکرد اقتصادی کشور، تعیین نرخ ارز و سیاست گذاری های ارزی از اهمیت بالایی برخوردارند. این امر در شرایط کنونی به خصوص پس از اجرای فاز اول هدفمندی یارانه ها، افزایش تحریم های بین المللی، جهش و نوسانات شدید نرخ ارز غیررسمی در بازار آزاد از اهمیت بیشتری برخوردار است.
 بازوی پژوهشی مجلس، در ادامه این گزارش می افزاید: یکی از مباحثی که همواره در جریان تعیین نرخ ارز ، توجه و تاکید زیادی برآن می شود، آثار افزایش یا کاهش نرخ ارز بر تراز تجاری است. عده ای با استناد به مباحث تئوریک بیان می کنند که برای رشد و توسعه صادرات غیرنفتی و رهایی از اقتصاد تک محصولی لازم است نرخ ارز افزایش یافته و ارزش پول ملی کاهش یابد. در مقابل عده ای دیگر بر این باورند که مشکل صادرات غیرنفتی ایران تنها با افزایش نرخ ارز حل نخواهد شد، بلکه چه بسا این اقدام به تنهایی، مشکلات بیشتری از جمله افزایش تورم و بی ثباتی در فضای کسب و کار را در پی داشته باشد.
به نوشته دنیای اقتصاد، درادامه این گزارش با تشریح دیدگاه های تجربی و تئوریک و همچنین بررسی بیش از 27 مقاله علمی- پژوهشی که در رابطه مستقیم با این موضوع بوده است، اعلام می کند: نتایج به دست آمده از این مقالات نشان داد که هیچ اجماع نظری در خصوص اثرگذاری نرخ ارز بر تراز تجاری در ایران وجود ندارد. به این معنا که کارهای پژوهشی انجام شده ، به نتایج گوناگونی در خصوص آثار افزایش نرخ ارز بر تراز تجاری رسیده اند و در برخی موارد این نتایج متفاوت و حتی متضاد بوده اند.