وضعیت معیشب مردم بهتر شد یا بدتر؟

علی پاکزاد: براساس تازه ترین گزارش منتشره از سوی مرکز آمار ایران کسری بودجه خانوارهای شهری در سال 90 با حدود 68 درصد کاهش از 752 هزار تومان در سال 89 به 241 هزار تومان در سال 90 رسیده است. در مورد خانوارهای روستایی نیز شاهد کاهش 54 درصدی کسری بودجه هستیم به طوری که کسری 914 هزار تومانی سال 89 در سال 90 به رقمی معادل 424 هزار تومان رسیده است.

مقایسه بعد خانوار روستایی و شهری (بعد خانوار شهری در سال معادل3.48 نفر و روستایی 3.73 اعلام شده است) با میزان افزایش درآمد اتفاق افتاده در سال 90 نشان می دهد که ماهیانه درآمد هر فرد شهرنشین در سال 90 معادل 57800 تومان افزایش یافته و این رقم در مورد هر فرد روستانشین معادل 45923 تومان بوده است، اگر این ارقام را با میزان یارانه نقدی پرداخت شده به خانوارهای ایرانی مقایسه می کنیم می بینیم تنها دلیل رشد درآمد روستانشینان کشور پرداخت یارانه نقدی به آنها بوده است، این در حالی است در یک شرایط مناسب اقتصادی آنچه باید موجب افزایش درآمد خانوارها شود ارزش افزوده حاصل از تولید است به خصوص در مورد خانوارهای روستایی که در واقع مولد ترین خانوارها در اقتصاد هر کشوری محسوب می شوند ولی متاسفانه باید گفت براساس گزارش مرکز آمار ایران هیچ رشدی تولیدی در ازای افزایش درآمدهای خانوارهای روستایی اتفاق نیفتاده است.

در مورد خانوارهای شهری نیز این وضعیت با اندکی اختلاف قابل مشاهده است، 78 درصد از رشد درآمد سرانه هر شهر نشین طی سال 90 از محل یارانه نقدی تامین شده که دولت به حساب این افراد واریز کرده است، این وضعیت نمی تواند نشان از بهبود وضعیت اقتصادی خانوارهای ایرانی باشد.

هرچند به نظر کسری بودجه خانوارها در سال 90 کاهش محسوسی پیدا کرده، ولی در واقع دلیل این کاهش ناشی از رشد بخش پولی اقتصاد و متاسفانه رکود بخش مولد اقتصاد بوده است. 

بررسی وضعیت بودجه خانوارهای ایرانی طی سالهای 88 تا 90
خانوار شهری
سال	1388	1389	1390	تغییر 90 به 89
هزینه	9,919,133	11,367,750	13,271,610	% 17
درآمد	9,360,283	10,615,597	13,030,145	% 23
کسری بودجه	558,850	752,153	241,465	-% 68
خانوار روستایی
هزینه	5,926,358	6,847,723	8,397,309	% 23
درآمد	5,243,760	5,933,688	7,972,695	% 34
کسری بودجه	682,598	914,035	424,614	-% 54
منبع: مرکز آمار ایران    واحد: تومان

یک مقایسه تاریخی

اگر به آمارهای بانک مرکزی را در مورد وضعیت بودجه خانوارهای شهری طی سال 73 تا 89 مراجعه ای داشته باشیم تنها در دو دوره شاهد افت کسری بودجه خانوارها در حد سال 90 هستیم، اول سال 84 که کسری بودجه خانوارها حدود 53 درصد و دوم سال 87 معادل 50 درصد کاهش نشان می دهد.

نکته قابل توجه آنکه در سال 84 شاهد اجرای قانون تثیبت قیمت ها و افزایش شدید بودجه جاری دولت هستیم و در سال 87 هم به رغم افزایش درآمدهای نفتی رشد اقتصادی کشور به زیر یک درصد نزول کرده است، نقطه مشترک این دو سال رشد فضای پولی، مهار دستوری قیمت ها و کاهش فعالیت های اقتصادی است.

حال اگر بخواهیم این مشخصات را با وضعیت بودجه خانوارها در سال 90 تطبیق دهیم، باید گفت آنچه در گزارش مرکز آمار ایران از بودجه خانوارهای ایرانی منعکس شده نشان از افزایش بی تعادلی بین فضای واقعی اقتصاد با فضای پولی است.

البته ذکر این نکته ضروری است که کاهش کسری بودجه خانوار به خودی خود شاخص مثبتی است ولی زمانی می توانیم آنرا واقعی بدانیم که همزمان با رشد اقتصادی کشور و افزایش بهره وری اتفاق افتاده باشد که در این وضعیت هم به طور حتم نمی تواند چنین نوسانات شدیدی در پی داشته باشد، بلکه روندی تدریجی خواهد بود. کاهش و افزایش های شدید در تراز بودجه خانوارها بیشتر می تواند گویای شدت گرفتن بیماری اقتصادی در کشور باشد تا بروز نشانه های بهبودی.