بازگشت به بالای صفحه
FACEBOOK TWITTER RSS FEED JOIN US NEWSLETTER
print version increase font decrease font
تاریخ انتشار : سه شنبه 15 مرداد 1392      12:46
غلامعلی فرجادی وضعیت اشتغال در دولت نهم و دهم را بررسی می کند

بیکاری را چطور حساب می کنند که کم می شود؟

آمار رسمی مرکز آمار ایران نشان می دهد از سال 1385 تا سال 1390 سالانه تنها 14 هزار شغل ایجاد شده است

سایه فتحی: متغیرهای کلان اقتصادی اعم تولید ناخالص ملی و رشد اقتصادی طی دوران  دولت نهم و دهم به ویژه در دو سال گذشته به شکل بی سابقه ای سویه کاهش یافته را نشان می دهد. حتی برخی آمارها حکایت از رشد منفی اقتصاد ایران دارد اما با این حال دولت مدعی است که میزان اشتغال را افزایش داده است. وزارت کار و امور اجتماعی بر ایجاد سالانه یک میلیون شغل تاکید دارد. این درحالیست که کارشناسان اقتصادی اعتقاد دارند اگر دولت سالانه بین 800 هزار و تا یک میلیون شغل ایجاد کرده بود باید به تولید ناخالص ملی و رشد اقتصادی هم افزوده می شد. غلامعلی فرجادی کارشناس بازار کار و تحلیل گر مسایل جمعیت و استاد مؤسسه عالی آموزش، مدیریت و برنامه ریزی در توسعه طی این گفت وگو با تشریح وضعیت بازار کار ایران اثبات می کند آمارهای وزارت کار و امور اجتماعی دولت محمود احمدی نژاد در تضاد  با حقایق بازار کار ایران قرار دارد.

آماری که دولت و وزارت کار و امور اجتماعی منتشر می کند گویای  رشد بی سابقه  اشتغال است و ادعا کرده اند سالانه یک میلیون شغل ایجاد شده است. این درحالیست این آمار با گزارش آمار مرکز آمار ایران در تناقض است. علت چیست؟

متاسفانه اکنون متناقض بودن آمارها باعث اختلاف میان دولت و کارشناسان شده است. از یک طرف مسولان دولتی اعلام می کنند سالانه حدود یک میلیون یا حتی بیشتر شغل  ایجاد شده است اما آمار رسمی مرکز آمار ایران نشان می دهد از سال 1385 تا سال 1390 سالانه تنها 14 هزار شغل ایجاد شده است. جالب است که وزارت کار مدعی شده است که آمار مرکز آمار ایران اشتباه است. در حالیکه نمی توان به همین سادگی آمارهای مرکز آمار ایران را به ویژه  در ارتباط با نفوس و مسکن زیر سوال برد. چراکه این آمارها  مرجع و منبع مورد استناد درخصوص بررسی و مطالعات تحولات جمعیتی و بازار کار ایران است. از طرف دیگر مرکز آمار ایران نهادی وابسته به دولت است. رییس مرکز آمار ایران را رییس جمهور تعیین می کند. بنابراین دلیلی ندارد مرکز آمار ایران بخواهد اطلاعات نادرست در این زمینه ارائه دهد. بنابراین اگر دقت کنیم متوجه خواهیم شد منشا اختلاف در کجا قرار دارد. وزارت کار هیچ گاه ایجاد کننده استغال نبوده است. لذا آماری که ارائه می دهد مربوطه به بنگاههاست. این در حالیست که آمار مرکز امار ایران براساس اطلاعات  اشتغال و بیکاری در سطح کلان بررسی و منتشر می شود.

با این اوصاف آمار وزارت کار و امور اجتماعی با واقعیت های اقتصاد ایران همخوانی ندارد؟

بازار کار شبیه یک استخر است. ورودی و خروجی دارد. اینکه ورودی این استخر چه میزان است تنها برای آمارگیری کفایت نمی کند که ممکن است به همان میزان خروجی داشته باشد. بر فرض مثال ممکن است مسوولان اعلام کنند که 400 هزار نفر در یکی از بخش های اقتصادی استخدام شده اند. این دلیل نمی شود که گفته شود 400 هزار نفر بر جمعیت شاغل کشور افزوده شده است. ممکن است که 200 یا 300 هزار نفر به تناسب از بازار کار به هردلیلی خارج شده باشند. مهم این است که چه میزان اشتغال تغییر کرده است. بر مبنای آن می توان گفت استغال کم یا زیاد شده است. براین اساس می دانیم که اشتغال از جمعیت فعال محاسبه می شود. جمعیت فعال نیز از جمعیت شاغل و بیکار تشکیل می شود. بنابراین اگر برفرض 700 هزار نفر بر جمعیت فعال افزوده شود و به تناسب آن 600 هزار نفر اشتغال ایجاد شود، در نتیجه 100 هزار نفر نیز بر جمعیت بیکار افزوده می شود. یعنی دولتهای می توانند ادعا کنند که اشتغال افزایش یافته است اما همزمان نیز می تواند بیکاری رشد کند. بنابراین اگر اشتغال ایجاد شده متناسب با ورودی و جمعیت فعال نباشد می توان همزمان بیکاری را نیز افزایش دهد.

بنابراین حتی براساس آمار مرکز آمار ایران که اعلام کرده سالانه 14 هزار شغل ایجاد شده است به معنای کاهش بیکاری در دولت نهم و دهم نیست؟

در واقع درست است که آمار مرکز نشان می دهد سالانه 14 هزار شغل ایجاد شده است ممکن است به همان میزان و یا بیشتر شغل از میان رفته باشد. یعنی ایجاد این 14 هزار شغل  به این مفهوم است که تعداد مشاغلی از بین رفته،تخریب شده یا ورشکست شده اند فقط 14 هزار نفر کمتر از تعداد افراد جدید شاغل شده باشد. بنابراین تنها کفایت نمی کند که ورودی را در نظر بگیریم و خروجی از آن کسر نشود. آمار واقعی کاهش بیکاری و رشد اشتغال باید از محاسبه ورودی و کسری خروجی ها حاصل شود.

با این اوصاف می توان گفت دولت نهم و دهم با رقم سازی آمار اشتغال را آنطور که می خواهد نشان می دهد که یک میلیون شغل سالانه در کشور ایجاد شده است؟

بنده اطلاع موثقی در این زمینه ندارم که بگویم آمارسازی و رقم سازی در آمارهای اشتغال وزارت کار انجام گرفته است. اما شاید برداشت های غیرکارشناسی در این زمینه صورت گرفته شده باشد. بطور مثال وزارت کار ادعا می کند یک از ملاک های افزایش اشتغال از ناحیه تسهیلات بوده که پرداخت شده است. این درحالیست که این شائبه وجود دارد آیا لزوما به تمام افرادیکه تسهیلات داده شده است شغل ایجاد کرده اند؟ ایا دولت پی گیری ها لازم و نظارت های لازم را انجام داده است که واقعا بانک این تسهیلات را به متقاضیان مربوطه ارائه کرده است و یا اگر بانک تسهیلات را پرداخت کرده این افراد وام گیرنده ملزم به ایجاد شغل شده اند. اگر این افراد شغل ایجاد کرده اند آیا این شغل ها موفق بوده اند و به کار ادامه می دهند. در این بین دهها و صدها مساله دیگر نیز وجود دارد. لذا از نمی توان مدعی شد صرف اینکه دولت تسهیلات اشتغال زایی پرداخت کرده است به همان میزان شغل ایجاد شده است.

پس باتوجه به رکود بخش های تولیدی و رشد منفی اقتصادی و کاهش تولید ناخالص ملی چگونه دولت می تواند ادعا کند که سالانه یک میلیون شغل ایجاد کرده است؟

دقیقا نکته اصلی در اینجا قرار دارد. ایجاد اشتغال رابطه تنگاتنگی با تولید ناخالص داخلی دارد. اگر وزارت کار مدعی است که سالانه یک میلیون شغل ایجاد کرده است که البته ما حتی فرض براین می گیریم که  800 هزار شغل  سالانه ایجاد کرده است. این در حالیست کل جمعیت فعال کشور در حدود 20 میلیون نفر است. ایجاد 800 هزار شغل به مفهوم رشد 4 درصدی در اشتغال است. اگر در اقتصاد ما اشتغال 4 درصد رشد پیدا کند یعنی تولید ناخالص داخلی به تناسب آن باید در حدود 6 تا 7 درصد رشد داشته باشد. این درحالیست که در حال حاضر امارها نشان می دهد که رشد ناخالص داخلی در حدود 2 درصد است. چگونه می شود که اشتغال رشد کند اما تولید ناخالص ملی رشد نکند. وقتی این ایراد به آمارهای وزارت کار گرفته می شود. انها می گویند آمار اشتغال ربطی به رشد ناخالص ملی ندارد. مگر می شود اشتغال ایجاد شود و آثار خود را در تولید ناخالص ملی نشان ندهد؟  این دیگر اختلاف نظر مرکز آمار و وزارت کار نیست که بگوییم آنها با یکدیگر مشکل دارند و آمارها را درست ارائه نمی دهند. اشتغال یک مقوله کلان در  اقتصاد است که با متغیرهای کلان دیگر اقتصادی قابل سنجش و اندازه گیری است. از طرف دیگر اگر دولتی می گوید 4 درصد رشد اشتغال داشته است باید رشد اقتصادی 6 درصد نیز داشته باشد. حالا بنده به آمارهای غیر رسمی که گفته می شود رشد اقتصادی منفی شده را ملاک قرار نمی دهم. مسوولان دولتی می گویند رشد اقتصادی در حدود 2 درصد است پس با ایجاد 800 هزار شغل چرا رشد اقتصادی به 6 درصد نرسیده است؟ . بنابراین اگر دولتی مدعی است که در زمینه اشتغال موفق عمل کرده است باید نتیجه آن در رشد اقتصادی و تولید ناخالص ملی منعکس شود. متاسفانه شواهد اقتصاد ایران نشان می دهد که این اتفاق رخ نداده است و تنها دولت در آمار و ارقام ادعا می کند که موفق عمل کرده است.

 بر این اساس واقعیت های اقتصادی ایران با توجه به گزارش های مربوط به ورشکستگی نرخ بنگاههای اقتصادی، تعطیلی برخی از شرکت هاو کارخانه ها، تعدیل نیرو در سازمان ها که در دوسال گذشته از منابع موثق اعلام شده است وضعیت اشتغال در پایان عمر دولت نهم و دهم را چگونه ارزیابی می کنید؟

با توجه به اینکه میزان رشد اشتغال از سال 85 تا سال 91 کمتر از میزان رشد جمعیت فعال کشور بوده است باعث شده نرخ بیکاری از حدود 12 به 14 درصد افزایش پیدا کند. این افزایش نرخ بیکاری در آمار مرکز آمار ایران گزارش شده است. درحال حاضر نرخ بیکاری در تمامی گروههای جامعه به ویژه نرخ بیکاری تحصیل کرده ها با رشد چند برابری مواجه شده است. نکته مهم دیگر نیز این است در حال حاضر معضل جدیدی در زمینه بیکاری در برخی گروههای شاهد هستیم که پیش از این در کشورهای پیشرفته سابقه داشته است. باتوجه اینکه در کشورهای پیشرفته به علت پایین بودن رشد جمعیت ورودی ها به بازار کار چندان زیاد نیستند عمدتا رشد بیکاری در صورتی رخ می دهد که بنگاهی ورشکست شود و یا سازمانی تعدیل نیرو کند یا کارمندان خود را اخراج کند. در نتیجه بیکاری در بین گروه سنی 30 سال به بالا بیشتر رخ می دهد. این در حالیست در ایران عمده نرخ  بیکاری در سالهای 70 تا 75 مربوط به جمعیت 20 تا 30 سال بود که این افراد عمدتا به علت نداشتن تجربه کاری ممکن بود شغل خود را از دست بدهند. اما در حال حاضر برای اولین بار در بین سالهای 85 تا 90 افراد بالای 30 که شغل خود را از دست داده اند به نسبت سال 85 در سال 90 به دو برابر رسیده اند. یعنی براساس آمارهای مستند در سال 85 از جمعیت 30 سال ها و بیشتر 650 هزار نفر بیکار وجود داشت اکنون در سال 90 به یک میلیون و 320 هزار نفر می رسد. یعنی در حدود 700 هزار بر اثر تخریب شغل، ورشکستگی یا تعطیلی بنگاهها، اخراج و تعدیل کارکنان در شرکت ها و سازمان ها از بازار کار خارج شده اند.

پس این آمارها نشان می دهد که وضعیت نامناسب اقتصاد ایران در سالهای اخیر بیکاری را تشدید کرده است. پس دولت نهم ودهم با آمارهای ایجاد شغل در وزرات کار تنها  صورت مساله بیکاری را پاک کرده است.

بنده براساس متغیرهای کلان اقتصادی تشریح کردم که وضعیت اشتغال در ایران در سالهای اخیر به چه شکل درآمده است. البته این نکته هم بسیار مهم است که وزارت کار می گوید بر اساس دفترچه بیمه ها نیز می توان اعلام کرد که اشتغال رشد یافته است. اما ایا لزوما افرادیکه براساس تخریب شغل و یا تعدیل نیرو و ورشکستگی بنگاهها بیکار شده اند دفترچه بیمه آنها باطل می شود؟ ممکن است از طرق مختلف بتوانند اعتبار دفترچه بیمه خود تمدید کنند این دلیل نمی شود این افراد حتما شاغل باشند. همچنین مگر پوشش تامین اجتماعی کل جامعه در برمی گیرد که براساس آن بتوان تعداد دفترچه بیمه را ملاک اشتغال قرار داد؟. از طرف دیگر وزارت کار هیچ گاه  روش برآورد ایجاد اشتغال را به شکل شفاف ارائه نکرده است و تنها اعلام می کند که براساس آمارهای وزارت کار اشتغال افزایش یافته است. و از ارائه روشهای آمارگیری خود طفره می رود. بهرشکل تمام شواهد و قرائن نشان می دهد بیکاری در دولت نهم و دهم تشدید شده است و نرخ بیکاری علی رغم وعده های دولت در ریشه کنی معضل بیکاری با رشد همراه شده است.

نباید تنها از دولت توقع ایجاد اشتغال را داشت. دولت باید بستر های لازم برای شکل گیری  شغل را فراهم کند این جامعه است که خود شغل ایجاد  می کند. متاسفانه در دولت نهم و دهم دولت طوری عمل کرد که این توقع را در جامعه ایجاد کرد که متولی ایجاد اشتغال در جامعه دولت است. در حالیکه این تفکر درست نیست. دولت باید بستر ها و حمایت های لازم را ایجاد کند و در نتیجه با بهبود فضای کسب و کار، وضعیت اقتصادی کشور، ایجاد تعامل در سطح بین المللی و ورود سرمایه به کشور، افزایش انگیزه های بخش خصوصی ، ایجاد ثبات پولی و مالی، کنترل تورم ، شفاف سازی اطلاعات و آمارها و ...  زمینه رشد اشتغال ایجاد کند. دولت نباید به ارگانی برای ایجاد اشتغال تبدیل شود این امر اشتباه است و با کوچک سازی دولت و کاهش تصدی گری آن در تضاد است. بلکه دولت باید با ایجاد زمینه رشد اشتغال و حمایت ها از بخش خصوصی اعتماد عمومی را جلب کند و در نهایت با مشارکت اجتماعی به سمت رفع بحران بیکاری و توسعه اشتغال و از میان رفتن بیکاری گام بردارد.


آدرس ایمیل فرستنده : آدرس ایمیل گیرنده  :

کلمات کلیدی : غلامعلی فرجادی
نظرات کاربران
ارسال نظر
نام کاربر
ایمیل کاربر
شرح نظر
Copyright 2014, all right reserved | Developed by aca.ir