برای شستا برنامه ویژه دارم

علی حق: علی ربیعی، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی آن گونه که از بحث های جلسه رای اعتمادش در مجلس نیز برآمد، با چالش جدی در حوزه تامین اجتماعی مواجه است. چالشی که در بحران های سوددهی صندوق های بازنشستگی ریشه دارد. او خود نیز بحران آتی را بحران تامین اجتماعی می داند و در حال تدوین برنامه ای جامع برای عبور از بحران برای حوزه رفاهی و بیمه ای کشور است. او در گفتگویی که می خوانید ابعاد بیشتری از بحران در تامین اجتماعی و چارچوب های برون رفت از آن را توضیح می دهد:

جنابعالی در جلسه رای اعتمادتان به طور خلاصه به ورشکستگی صندوق های بازنشستگی اشاره کردید، این ادعا مبتنی بر چه مستنداتی است؟

مطابق آماری که من دارم تنها یک صندوق بازنشستگی سودده داشتیم که آن هم اخیرا به زیر افتاده است و بقیه صندوق های بازنشستگی همگی ورشکسته هستند. صندوق بازنشستگی فولاد هم الان چندین ماه است که قادر به پرداخت حقوق نبوده است. در این خصوص، یک شاخص داریم که نسبت نیروهای شاغل و بازنشستگان است و  نشان دهنده واقعیت های موجود صندوق ها در ایران است. سازمان بین المللی کار عدد 6 را برای این شاخص یعنی نسبت بیمه شدگان به مستمری بگیران، عدد خطر اعلام کرده است. این شاخص در سال 1340 حدود 35.5 بوده و در سال 80 به 8.23 و در سال 85 به 6.6 رسیده است که با وجود نبود امار جدید ولی به طور حتم الان در وضعیت خطر قرار گرفته ایم. شاخص دیگری که واقعیت تلخ تامین اجتماعی در ایران را نشان می دهد، نسبت ذخایر به مصارف است. این نسبت در سال های گذشته 3.75 بوده و در سال 80 به 1.36 رسیده است. این بدان معناست که اگر حق بیمه پرداختی قطع شود، کل ذخایر تامین اجتماعی در سال 80 کفاف 1 سال پرداخت مستمری را می داده است. این آمار برای سال 80 است و به نظر من درحال حاضر این توان پرداخت به روز رسیده است. در بحث مراکز درمانی نیز متاسفانه به مراکز درمانی، داروخانه ها و پزشکان بدهکاریم و در این حوزه درآمدهای ما کفاف هزینه ها را نمی دهد. از این نظر بحران آینده ما بحران تامین اجتماعی خواهد بود. ما با این کار داریم من بحث عدالت فرانسلی در حوزه بیمه دارم که با این اوضاع داریم این عدالت فرانسلی را از بین می بریم.

به نظر شما علت اصلی ورشکستگی پیاپی صندوق های بازنشستگی در ایران چیست؟

فکر می کنم مشکل اصلی در ساختار منابع این صندوق ها نهفته است. اتفاقی که افتاده این است که دولت صنایعی را بابت بدهی ها به سازمان واگذار کرده است. در 10 سال پیش این صنایع سودآور بودند ولی طی 8 سال گذشته متاسفانه صنایع زیان ده بابت بدهی های دولت به سازمان واگذار شده است. به عنوان نمونه الان ما بنگاهی را داریم که از طریق واگذاری ها دریافت کرده ایم و باید ماهی یک میلیارد تومان به آن بدهیم تا خودش را اداره کند.

راه برون رفت از این وضعیت را چه می دانید؟

با توجه به این که گرایش تخصصی خودم که مدیریت استراتژیک است در حال تدوین برنامه ای برای شستا هستم. در حال طراحی پرتفوی جدیدی برای شستا هستم که سهم صنایع زیانده در آن به سرعت کاهش یابد. باید به سمت صنایع سوددده حرکت کنیم و به سمت سرمایه گذاری در بروس برویم. این اقدام به رونق بورس هم کمک می کند.

چون بررسی های من نشان می دهد که اگر ما به سمت پس انداز برویم به کارگر زیان زده ایم چون نرخ بهره بانکی حداکثر 20 درصد است و این سپرده بانکی و مجموع سود آن، 20 سال بعد که کارگر بازنشسته شود، کفاف پرداخت حقوق او را نمی دهد. ولی ما باید به سمت سوددهی بیشتر حرکت کنیم و مطابق نتایج به دست آمده از بررسی های اخیرم باید  نرخ سود بالای 35درصد را از فعالیت ها و سرمایه گذاری هایمان کسب کنیم تا کفاف هزینه های فعلی تامین اجتماعی را بدهد.

با وجود بحران های فعلی، برنامه توسعه خدمات تامین اجتماعی و بیمه ای را طرح کرده اید، اجرای آنها با کدام منابع صورت خواهد گرفت؟

اگر زمانی بخواهیم قانون کار را اصلاح کنیم حتما باید نظام تامین اجتماعی هم تغییر کند. باید بیمه بیکاری در ابعاد گسترده توان ایفای نقش داشته باشد.البته بیمه چند لایه و بیمه فراگیر که مطرح کردم بحث هایی است که در مجلس هم در حال بررسی و پیگیری است که در صورت نهایی شدن ما هم که مدافع آن هستیم حتما آن ها را به کار می گیریم. همچنین بیمه زنان و روستاییان هم در دستور کار قرار خواهد گرفت البته باید تاکید کنم که اجرای هر کدام از این طرح ها بار مالی بالای خاص خود را دارد که برنامه ما در وزارت کار این است که متناسب با بودجه و توان مالی دولت و افزایش ظرفیت های اقتصادی خود وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، به مرور این طرح ها را اجرایی کنیم. بیشترین تمرکز ما در توسعه بیمه بر اقشار کم درآمد متمرکز خواهد بود، قشری که فراگیری بیمه شان پایین است و بیشترین فشار هم بر این گروه وارد می آید. برای این امر باید دفترچه و کارت بیمه دارای اعتبار شود و هویت از دست رفته خود را پید ا کند.

من از این قضیه خاطره ای هم دارم و تلخی این مساله را به شخصه تجربه کرده ام و درد اقشار فاقد بیمه را می فهمم. من سال 84 که از دانشگاه بیکار شدم، با وجود وعده های قبلی بیمه ام هم قطع شد و همسرم آن زمان تحت شیمی درمانی بود و من به واسطه تامین داروهای ایشان مشکل گرانی دارو و فاقد بیمه بودن را البته نه به میزانی که این روزها مردم با آن مواجه اند، درک کردم. بدیهی است که تمرکز ما تنها بر اقشار کم درآمد نخواهد بود، معتقدم، قشر متوسط هم باید با پرداخت حداقل هزینه از خدمات درمانی و بهداشتی نیمه دولتی و نیمه خصوصی بهره مند شد.