انشعاب در خانواده دوم/ طرخانی‌ها و مصادره اموال

انقلاب هرچند برای خاموشی ها دوران تازه و متفاوت از گذشته را به همراه آورده بود ولی از سوی دیگر خانواده بزرگ آنان را هم گرفتار می ساخت. همسر میرزاعبدالله خاموشی ، خواهر حاج کاظم طرخانی از بزرگان بازار بود. حاج کاظم دو برادر دیگر هم داشت. از میان این دو برادر، علی در ساختار حکومت پس از انقلاب احترام بسیاری یافت و اخوی کوچک تر در همان روزهای ابتدای انقلاب به تیر تروری کور از دنیا رفت. حاج طرخانی بزرگ، دایی برادران خاموشی ها مدت ها پیش از این از فعالیت های سیاسی کنار کشیده بود ولی دیگران همچنان در میدان حاضر بودند.

ابتدایی ترین روزهای انقلاب ولی برای اولین اقوام درجه اول خانواده خاموشی ها با گرفتاری های بسیاری همراه بود. سومین فرزند خانواده حاج طرخانی به وسیله گروه فرقان ترور می شود. درباره دلیل ترور او اظهارنظرهای بسیاری صورت گرفت ولی علینقی و ابوالحسن هر دو یک روایت را نقل می کنند: «ایشان پیش از انقلاب به گروه های مبارز کمک های مالی می کردند. برادر کوچک خانواده حاج طرخانی در بازار بسیار فعال بود و با توجه به اصول اعتقادی که داشت همیشه در اندیشه کمک به نهضت بود. پس از پیروزی انقلاب، گروه فرقان به ایشان مراجعه می کند و تقاضای کمک مالی را مطرح می کنند. ایشان به دلیل اینکه از اهداف گروه فرقان اطلاع داشتند به صراحت می گویند که کمک مالی نخواهند کرد. چند روز بعد گروه فرقان ایشان را ترور می کند». اما فامیل نزدیک خاموشی ها پیش از آنکه به سرنوشتی چنین تلخ پیدا کند، به ازدواجی سیاسی اقدام کرده بود. او با خانواده ای پیوند ازدواج می بندد که پیش تر یکی از دخترانش را به عقد هاشم صباغیان در آورده بود. هاشم صباغیان چندی بعد وزیر کشور دولت موقت شد و همزمان به عنوان باجناق یکی از برادران حاج طرخانی معرفی شد. ازدواج این گونه شرایط را برای گسترش ارتباط های سیاسی میان طرخانی ها و همراهان بازرگان مهیا ساخت. ابوالحسن نقل می کند: «این ازدواج ارتباط ها را خیلی بیشتر کرده بود. در ابتدای انقلاب ولی اتفاقات دیگری رخ می دهد که شرایط را دگرگون می سازد». کاظم حاج طرخانی بزرگ ترین برادر خانواده طرخانی ها کسب و کاری گسترده در بازار داشت. او صنعت را هم به جحره داری افزوده بود و به اصلی ترین چهره اقتصادی خانواده بدل شده بود. کاظم حاج طرخانی اما شهرتی دیگر هم داشت. او میان مبارزان پیش از انقلاب از موتلفه اسلامی تا نهضت آزادی احترام یافته بود. موتلفه کاظم را به صفت بازار می شناختند و نهضت آزادی هم ازدواج اخوی او با خواهر صباغیان را دلیل آشنایی گرفته بودند: «آقای کاظم حاج طرخانی خیلی معتمد بودند. اما ایشان در همان روزها و هفته های اول انقلاب از امور اجرایی کنار کشیدند. آقاکاظم مشکل بیماری قلبی داشتند. به همین دلیل تصمیم گرفتند که از کارهای این گونه کنار بکشند. حاج آقاکاظم حاج طرخانی در یکی دو جلسه شورای انقلاب هم حضور یافتند ولی بعد از آن کنار کشیدند. ایشان در پایان عمر تمامی ثروت خودشان را هم صرف امور خیریه و مذهبی کردند». ابوالحسن از حاج کاظم حاج طرخانی چنین روایتی ارائه می دهد. اما داستان تلخ حاج طرخانی ها به کناره گیری کاظم به پایان نمی رسد. علی فرزند دوم خانواده بیش از دو برادر، فعالیت های انقلابی کرده بود. او از سال های پیش از انقلاب با مردان مبارز پیوند برقرار می سازد و در سال های بعدی مورد اعتماد حضرت امام(ره) قرار می گیرد. رهبر انقلاب در ابتدایی ترین روزهای حضور خود در ایران دو حکم را به نام حاج طرخانی امضاء می کند. در حکم اول به او مسؤولیت رسیدگی به اموال هژبریزدانی را می دهد و در حکم دوم او را در هیأت اتاق بازرگانی قرار می دهد. اما برای علی حاج طرخانی اتفاقی عجیب در راه بود. دولت موقت مصادره اموال سرمایه داران وابسته به حکومت قبلی را کلید زده بود. علی حاج طرخانی به دلیل حکمی که از حضرت امام(ره) دریافت کرده بود به مخالفت با مصادره ها اموال یزدانی اقدام می کند. دولت موقت او را از همراهی برادر دیگرش با صباغیان می شناخت ولی چنین جریانی دلیل چندان استوار برای همراهی با حاج طرخانی ها نبود. این گونه اتفاقی تلخ برای خانواده حاج طرخانی رخ می دهد: «دولت به دلیل مقاومت علی در برابر مصادره اموال یزدانی رای به مصادره اموال علی حاج طرخانی می دهد. این اتفاق در شرایطی رخ می دهد که علی اصلا اموال زیادی نداشت. او تنها در یک کارخانه سه درصد سهام را در اختیار داشت». اما حاج طرخانی ها در شرایطی مورد غضب دولت قرار گرفتند که پیش از انقلاب ارتباطی گسترده با همراهان مهندس بازرگان داشتند: «حاج طرخانی ها به دلیل حضور صباغیان در خانواده با سران جامعه اسلامی مهندسین آن دوران ارتباط یافته بودند. آنها در راه اندازی شرکت سهامی انتشار هم نقش داشتند. خاطره ای از اقدام های مذهبی و انقلابی حاج کاظم به یاد دارم. ایشان پیش از انقلاب نمایندگی شرکت روغن نباتی «گل» را داشتند. همان زمان مسابقه ای تحت عنوان جایزه به  بهترین کتاب در مورد حضرت علی(ع) می گذارند. نوشته های مختلفی می آید ولی بهترین اثر و برنده کتابی به عنوان «علی مرد نامتناهی» نوشته حسن صدر انتخاب می شود. شبی که قصد اهدای جایزه را داشتند، مهندس بازرگان مجری جلسه بودند و مجلس را اداره می کردند». سابقه حاج طرخانی ها سرانجام خوشی را برای آنان رقم نزد. آنها گرفتار مصادره های انقلابی شده بودند. ابوالحسن خاموشی روایت می کند که در دوران مبارزه حاج طرخانی ها در کنار نهضت حضوری فعال داشتند: «من سن و سال زیادی نداشتم که در جمع آنها حضور داشته باشم ولی علینقی در بسیاری از این مراسم ها شرکت داشت. پیوندی هم میان ما و جامعه اسلامی مهندسین وجود داشت». البته اتفاقاتی در سال های بعدی رخ داد که رشته های این پیوند را گسست. تقی سیدخاموشی به نرم خویی و آرامش در رفتار شهرت بسیار داشت. هم او خود سخنرانی تند علیه بازرگان ترتیب داد تا خط انفصال میان خاندان خاموشی ها، طرخانی ها و یاران بازرگان پررنگ تر از گذشته شود: «همان زمان آقای بازرگان سخنرانی در مجلس داشتند. ایشان در مجلس حرف های زده بودند که از نظر مذهبی برای بازار و سیدتقی جالب نبود. تصور می کنم ایشان در مورد ولایت فقیه حرفی زده بودند. ماجرا که به گوش آقاتقی می رسد. ایشان بازار را تعطیل می کند و به همراه جمعی زیاد از بازاریان مقابل مجلس می روند و علیه آقای بازرگان سخنرانی می کنند». روزهای آینده برای حداقل یکی از اعضاء خاندان خاموشی ها رنگی دیگر داشت. علینقی در اتاق بازرگانی در برابر دولت موقت و مصادره ها قرار گرفت. علینقی از مصادره ها هم خاطرات بسیاری در ذهن دارد: «اگر به شعارهای که درزمان انقلاب برروی دیوارها نوشته می شد، نگاه کنید میزان نفوذ آنها کاملا مشخص می شود. این شعارها بیشتر متعلق به کمونیست ها بود. مثلا برروی دیوارها می نوشتند که «تجارت خارجی ملی باید گردد». این شعار بیش از دیگر دیوار نوشته ها در چشم بود خیلی هم مورد استفاده قرار می گرفت. دوماه قبل و بعد از انقلاب شرایط عجیبی بر کشور حاکم بود. دو ماه پیش از انقلاب همه چیز به هم ریخته بود. دیگر مشخص شده بود که کار حکومت به پایان رسیده ولی هنوز دستگاه های امنیتی مانند ساواک فعال بودند با این وجود موجی از حضور نیروهای خارجی مانند چپ ها، سوسیالیست ها و نیروهای ایدئولوگ از اروپایی شرقی و مرکزی به سمت ایران هجوم آوردند. آنها همین طور به ایران می آمدند. شما به این نکته توجه داشته باشید که همان اعمالی که در عراق پس از صدام رخ داد در ایران هم به وقوع پیوسته بود. به طور مثال می ریختند در اسلحه خانه ها و شروع به خارج کردن سلاح ها می کردند. اگر رهبر انقلاب طرح کمیته ها را نمی ریخت واسلحه ها را به صورت مردمی جمع نمی کرد ما با همین صحنه ای که اکنون در عراق رخ داده مواجه بودیم. همان موقع هم کارهای اشتباهی اتفاق افتاد مثلا با عجله اعلام کردند که تمام قراردادهای خرید اسلحه از آمریکا ملغا شود که پس از آن پول های ما در آمریکا گیر کرد. اگر همان زمان اسلحه ها را گرفته بودیم انقلاب از آن استفاده می کرد ولی خب عجله صورت گرفت و چنین اشتباهی رخ داد. یا در موردی دیگر گروه های چپ شعار می دادند که ارتش باید منحل گردد. البته برخی نیروهای ملی هم از این حرف ها می زدند. در اینجا هم امام(ره)دخالت کردند و جلوی انحلال ارتش را رفتند. شما توجیه کنید تمام اتفاقاتی که در عراق رخ داد در زمان انقلاب هم تمام آنها را ما داشتیم ولی به لطف رهبری از بحران گذر کردیم. ریشه فساد پس از انقلاب کنده شده بود و پاکسازی ها هم آغاز شده بود. ادبیات غالب این بود که انقلاب شده و باید اصلاح انجام شود. در حوزها اقتصاد هم انتقاد می شد که چرا باید به طور مثال این کارخانه دارها و سرمایه دارها نباید حضورداشته باشند. آنها به شدت انتقاد می کردند و می گفتند پس از انقلاب فلان تاجر یا کارخانه دار که در زمان قبل از انقلاب هم فعالیت داشته دیگر نباید باشد.

90 درصد از طرف آنها چنین شعارهای داده می شد.ده درصد هم نیروهای ملی بودند. در همین زمان شورای انقلاب تاسیس شد. به هر صورت هدف این بود که مملکت داره شود. اگر می خواستند تمام اینها را در آن مقطع نفی کنند حتما انقلاب صدمه می دید. آن قدرها هجمه زیاد بود که واقعا در مقابل آنها کاری نمی شد انجام داد. بنابراین یکی از سیاست ها این قرار گرفت که بیاییم و شعارهای را بدهیم که بشود از شدت شعارهای گروه دیگر کم کند. یعنی تیزی شعارهای که داده می شد را به گونه ای با شعارهای جدید که در مقابل آنها بود، بگیریم».