بازگشت به بالای صفحه
FACEBOOK TWITTER RSS FEED JOIN US NEWSLETTER
print version increase font decrease font
تاریخ انتشار : يکشنبه 14 آبان 1391      13:25
همه راه هایی که ایران برای فروش نفت به کار می‏گیرد

نفت در برابر طلا و گندم

طلاهای نفتی ایران از ترکیه و از مسیر دوبی به ایران می رسند و شرکت شل نیز قصد دارد بدهی خود به ایران را با گندم بپردازد.

 

اقتصاد ایرانی: دست ایران از دلارهای نفتی کوتاه مانده، چرا که از زمانی که سوئیفت (SWIFT) از مبادلات مالی ایران کنار کشیده، دسترسی ایران به مبادلات بانکی جهانی و بیشتر ارزهای مهم جهان محدود شده است. در واقع همانطور که رئیس جمهور در کنفرانس خبری در مهر ماه بیان کرد: " دشمن خرید نفت از ایران را تحریم کرده و بخش قابل توجهی از درآمد ارزی ایران از ناحیه فروش نفت است. همچنین مبادلات بانکی را نیز تحریم کرده است. یعنی اگر نفتی هم فروخته شده درآمد آن قابل هزینه کردن و جا به جایی نباشد." اما ایران هم تلاش می کند تا درآمد نفتی خود را به هر طریق ممکن حفظ کند و برای این کار از شیوه های تازه ای بهره می گیرد تا جایی که محمود احمدی نژاد در همان کنفرانس مطبوعاتی در بخش دیگری و در پاسخ به انتقادات علی لاریجانی، رئیس مجلس، از دولت می گوید: " بالاخره ایشان می داند وضعیت فروش نفت چگونه است و بانک مرکزی برای جابجایی ارز و تامین نیازهای کشور چه اقداماتی انجام می دهد." به نظر می رسد که یکی از این اقداماتی که رئیس جمهور به آن اشاره می کند، دریافت پول نفت به ارزهایی نه چندان متداول در جهان و تبدیل آن به طلا است. خبرگزاری ها و وبسایت های مختلف از جمله رویترز و بیزنس اینسایدر گزارش داده اند که بازار طلا در ترکیه طی ماه های اخیر نوسانات قابل توجهی را مشاهده کرده است. آن ها می گویند که اگرچه دسترسی ایران به ارزهایی مانند دلار محدود شده اما ایران هنوز می تواند به بازار طلا دسترسی داشته باشد. البته خبر واردات طلا از ترکیه، که به شدت توسط مقامات ترکی تکذیب شد، خبر چندان جدیدی نیست اما هفته گذشته خبرگزاری رویترز گزارش داد که اکنون طلاهای خریداری شده در ترکیه در مسیر خود به سوی ایران از دوبی می گذرند. رویترز می نویسد: "طلاهایی به ارزش میلیون ها دلار از ترکیه و از طریق هوایی راهی دوبی می شوند و سپس از آنجا با کشتی به ایران حمل می شوند." داده های رسمی تجارت ترکیه نشان می دهد که در ماه آگوست (تقریبا اواسط مرداد تا اواسط شهریور)، 2 میلیارد دلار طلای خریداری شده توسط ایرانی ها از ترکیه به دوبی ارسال شده است. اما آیا طلا می تواند جای پول را بگیرد؟ یکی از تاجرانی که در جریان معاملات طلایی میان ترکیه و ایران قرار دارد و البته ترجیح می دهد که ناشناس باقی بماند به رویترز می گوید: "هر واحد پولی در جهان هویتی دارد اما طلا ارزشی بدون هویت است به این معنی که در همه جای جهان ارزشمند است. " مقصد اصلی طلاهای ارسالی به ایران نامشخص است اما رشد ناگهانی آن ها در چند ماه اخیر باعث شده تا بسیاری اعتقاد داشته باشند که دولت ایران در این معاملات نقش دارد.

سهم ترکیه

ایران از همان چیزی برخوردار است که ترکیه به آن نیاز دارد؛ ایران نفت و گاز به ترکیه می فروشد و ترکیه نیز پول آن را به لیر ترکیه می پردازد چرا که تحریم های بانکی آمریکا و اتحادیه اروپا پرداخت دلار و یورو را به نهادهای دولتی ایران هدف قرار داده اند. لیر ترکیه در بازارهای جهانی مقبولیت چندانی ندارد و به همین خاطر ایران ترجیح می دهد تا این لیرها را در خاک ترکیه به طلا تبدیل کند و سپس طلاهای خریداری شده را وارد ایران کند. البته این تنها نفعی نیست که به خاطر شرایط امروز اقتصاد ایران متوجه ترکیه می شود. روزنامه ترکی "زمان امروز" (Today Zaman) که پرتیراژترین روزنامه انگلیسی زبان ترکیه محسوب می شود در 21 اکتبر (30 مهر) از افزایش تعداد شرکت های ایرانی تاسیس شده در ترکیه در ماه سپتامبر خبر داد. طبق این گزارش 17 درصد شرکت های خارجی تاسیس شده در ترکیه در ماه سپتامبر یعنی 44 شرکت از مجموع 253 شرکت، به سرمایه گذاران ایرانی تعلق داشته اند. تعداد شرکت های ایرانی در ترکیه تا پایان سال 2011 میلادی به 2140 شرکت می رسید که افزایشی 40 درصدی را نسبت به سال 2010 نشان می دهد که بیش از نیمی از آن ها نیز در استانبول قرار دارند و این درحالی است که 25 درصد کل شرکت های خارجی حاضر در ترکیه در استانبول قرار دارند. همچنین در 9 ماهه ابتدای سال 2012 میلادی 651 شرکت ایرانی در ترکیه به ثبت رسیده اند. روزنامه "زمان" نوشته که بیشتر شرکت های ایرانی حاضر در ترکیه در بخش هایی مانند نیرو، الکترونیک، مخابرات و ساخت و ساز فعالیت دارند.  به نوشته این روزنامه، افزایش چشمگیر تاسیس شرکت های ایرانی در ترکیه از ابتدای سال جاری میلادی این نگرانی را برای دولت ترکیه ایجاد کرده که شاید فعالیت شرکت های ایرانی در ترکیه به رو در رویی ناخواسته ترکیه و کشورهای غربی حامی تحریم ایران بیانجامد. یکی از مقامات ترکی به این روزنامه گفته که دولت ترکیه "به دقت" فعالیت شرکت های ایرانی حاضر در ترکیه را تحت نظر دارد. یکی از مدیران سابق یک شرکت ترکیه ای که چندین میلیون دلار در ایران سرمایه گذاری کرده به روزنامه "زمان" گفته که: "برخی از این شرکت های ایرانی با هدف رساندن کالای تجاری به ایران در شرایط تحریم های غرب علیه این کشور تاسیس شده اند." او حتی ادعا می کند که این شرکت های ایرانی "از قاچاقچیان برای انتقال کالاها به داخل ایران بهره می برند." اما این تنها شرکت های ایرانی نیستند که راهی ترکیه شده اند بلکه در کنار آن ها نهادهای مالی و بانکی ایرانی نیز توسعه خود در خاک ترکیه را مدنظر قرار داده اند. روزنامه "زمان" در انتهای گزارش خود اشاره می کند که اخباری در مورد باز شدن شعبه هایی از بانک های بزرگ ایران در ترکیه به گوش می رسد.

شرکت ها به جای توریست ها

هر چه قدر که میزان شرکت های ایرانی ثبت شده در ترکیه افزایش می یابد به همان میزان نیز از گردشگران ایرانی که راهی ترکیه می شوند کاسته می شوند. داده های وزارت فرهنگ و گردشگری ترکیه اعلام کرده که در 9 ماهه نخست سال جاری میلادی 981966 ایرانی وارد ترکیه شده اند و این در حالی است که در زمان مشابه سال گذشته بیش از 1.5 میلیون نفر ایرانی راهی ترکیه شده بودند. هرچند وزارت فرهنگ و گردشگری ترکیه قضاوتی در مورد دلیل این کاهش 35 درصدی نکرده است اما می توان حدس زد که کاهش قابل توجه ارزش ریال ایران در مقابل ارزهای خارجی در این تغییر ذائقه سفر ایرانیان بی تاثیر نبوده است.

دوبی وارد می شود

فروش نفت و گاز ایران به ترکیه، دریافت پول آن به لیر، تبدیل لیرها به طلا و سپس وارد کردن طلا به کشور پروسه ای بود که به نظر می رسید هر دو طرف معامله از آن رضایت دارند. روزنامه "زمان" می نویسد که در شش ماهه نخست سال 2012 میلادی ارزش صادرات طلای ترکیه به ایران به 6 میلیارد دلار رسید که معادل ارزش 75 درصد کل کالاهایی بود که ترکیه در این دوره زمانی به ایران فروخته بود که بیشتر آن ها نیز به صورت شمش بوده اند. روند رو به رشد صادرات طلا از ترکیه به ایران از ماه مارس (اواسط اسفند تا اواسط فروردین) یعنی زمان وضع تحریم های بانکی علیه ایران، شدت گرفت. داده های تجاری دولت ترکیه نشان می دهد که صادرات طلای این کشور به ایران در ماه جولای (اواسط تیر تا اواسط مرداد) به میزان قابل توجه 1.8 میلیارد دلار رسیده است. اما از ماه آگوست (اواسط مرداد تا اواسط شهریور) میزان طلایی که به طور مستقیم از ترکیه راهی ایران می شد به شدت کاهش و در همان زمان صادرات طلای ترکیه به دوبی افزایش یافت. کل صادرات طلای ترکیه در ماه آگوست 2.3 میلیارد دلار بوده که 2.1 میلیارد دلار آن به صورت شمش طلا بوده است. همچنین میزان صادرات طلا از ترکیه به دوبی در این ماه به 1.9 میلیارد دلار رسیده و آن هم در شرایطی که یک ماه قبل میزان طلای صادراتی ترکیه به دوبی تنها 7 میلیون دلار بوده است. در همین زمان صادرات طلای ترکیه به ایران که پیش تر به طور متوسط ماهیانه بین 1.2 تا 1.8 میلیارد دلار بوده در ماه آگوست به 180 میلیون دلار کاهش پیدا کرده است. به همین خاطر است که این احتمال مطرح شده که طلاهایی که از ترکیه راهی دوبی می شوند سرانجام سر از ایران در می آورند. سایت بیزنس اینسایدر می نویسد که دلیل اصلی این تغییر مسیر این است که تهران ترجیح می دهد این مبادلات چندان جلوی دید نباشد به خصوص اینکه طی ماه های گذشته گزارش هایی در مورد ارسال طلا از ترکیه به ایران منتشر شده بود. یکی از تاجران طلا نیز به رویترز گفته که "ارسال طلا به طور مستقیم از ترکیه به ایران متوقف شده چرا که تبلیغات زیادی حول آن شکل گرفته بود." در همین حال دلالان طلا، جواهر سازان و تحلیل گران بازار طلای دوبی می گویند که در ماه آگوست متوجه هیچ افزایش عرضه ای در بازار طلای دوبی نشده اند. البته اگر ادعای ارسال این طلاها به ایران صحت داشته باشد بازهم مشخص نیست که طلاها چگونه به ایران حمل می شوند اما با توجه به تبادلات دریایی قابل توجه میان ایران و دوبی و همچنین فاصله دریایی 150 کیلومتری میان آن ها، می توان حدس زد که این طلاها از راه دریا به ایران می رسند. همچنین به نظر می رسد که این تغییر مسیر هم برای مقامات ایرانی و هم برای مقامات ترکی خوشایندتر باشد. یک تاجر در ترکیه به رویترز می گوید که: "کمی قبل جنجال زیادی در رسانه های بین المللی در مورد انتقال مستقیم طلا از ترکیه به ایران منتشر شد اما اکنون روی کاغذ طلاها به دوبی می روند و نه ایران."

طلا فراتر از اختلافات

اما اگر آمریکا از دوبی بخواهد که تجارت طلا با ایران را محدود کند آنوقت چه اتفاقی رخ خواهد داد؟ گزاشگر بیزنس اینسایدر می نویسد که در عمل فرق چندانی نخواهد کرد چرا که احتمالا کشور دیگری مسوولیت انتقال طلاها به ایران را بر عهده خواهد گرفت. در همین گزارش هم آمده که در صورتی که ترکیه نیز در خرید نفت و گاز از ایران تجدید نظر کند، چرا که روابط سیاسی دو کشور به خاطر مواضع متفاوت در مورد ناآرامی های سوریه آسیب دیده، بازهم ایران خواهد توانست کشور دیگری را برای خرید طلا بیابد. با این حال فعلا به نظر نمی رسد که ترکیه چنین قصدی داشته باشد چرا که به رغم اختلافات سیاسی دو کشور، تجارت میان آن ها همچنان برقرار مانده و به همین خاطر است که در گزارش بیزنس اینسایدر آمده: "جای تعجبی نیست، طلا بر همه اختلافات چیره شده است."

چمدان های پر از طلا

داده های تجاری ترکیه نشان می دهد که 1.45 میلیارد دلار از طلای صادراتی این کشور به دوبی از فرودگاه "آتاتورک" و 800 میلیون دلار آن نیز از فرودگاه کوچک دیگری در شهر استانبول ارسال شده است. طلاهایی که توسط مسافران و با چمدان به دوبی حمل می شود. یک مامور بازرسی کمرگ فرودگاه آتاتورک به رویترز گفته که مسافران پروازهای خطوط هوایی ترکیش (Turkish) و امارات (Emirates) کیف هایی پر از طلا را شخصا از ترکیه به دوبی می برند که البته این اقدام آن ها غیرقانونی محسوب نمی شود چرا که هر مسافر اجازه دارد حداکثر 50 کیلوگرم شمش طلا را از طریق هوایی از کشور خارج کند. این مامور گمرک می گوید: "آن ها کاملا قانونی رفتار می کنند و طلاها و برگه های مربوط به پرداخت مالیات آن ها را نشان می دهند." او می گوید که در حال حاضر میزان سفرهای هوایی از ترکیه به دوبی از ماه سپتامبر به میزان قابل توجهی افزایش یافته است." اصلی ترین دلیلی که می توان برای حفظ مبادلات طلایی فعلی در نظر گرفت این است که چنین مبادلاتی هیچ تناقضی با تحریم های بین المللی علیه ایران ندارند. تحریم های سازمان ملل شامل ممنوعیت انتقال تجهیزات مربوط به انرژی هسته ای به ایران و همچنین مسدود کردن دارایی های برخی از افراد و شرکت های ایرانی می شود و هیچ ممنوعیتی برای بسیاری از انواع تجارت در آن به چشم نمی خورد.

بوی گندم

کمی پس از اینکه گزارش هایی در مورد مسیر جدید طلای ترکیه به ایران منتشر شد، رویترز در گزارش دیگری خبر داد که شرکت نفتی رویال داچ شل (Royal Dutch Shell) تصمیم گرفته که بدهی 1.4 میلیارد دلاری خود به ایران را از طریق غلات بپردازد. همچنین در این گزارش آمده که شرکت شل قصد دارد برای این کار از شرکت آمریکایی کارگیل (Cargill) که یکی از بزرگترین شرکت های مربوط به تجارت غلات و حبوبات محسوب می شود، یاری بگیرد. البته در این گزارش برخلاف آنچه بسیاری از سایت های ایرانی ادعا کردند، انگیزه شرکت شل از پرداخت بدهی اش به ایران "عقد قرارداد جدید" عنوان نشده بلکه گفته شده که شرکت شل نگران افزایش بدهی اش به ایران است چرا که به میزان آن نرخ بهره تعلق می گیرد و از آنجا که به دلیل تحریم های بین المللی امکان تسویه این بدهی از طریق پرداخت پول وجود ندارد، تصمیم گرفته تا با جلب نظر آمریکایی، بریتانیایی و هلندی، هزینه ارسال غلات توسط شرکت کارگیل به ایران را پرداخت کند. همچنین یک منبع در صنعت نفت به رویترز گفته که: "شرکت شل قصد دارد روابط دوستانه خود با ایران را تا زمانی که تحریم ها برداشته می شود، حفظ کند." او می گوید که ارسال کالا به جای پول به ایران تنها راه باقیمانده برای شل جهت پرداخت بدهی است و این شرکت گزینه های مختلفی را تحت بررسی دارد که اصلی ترین آن ها شرکت "کارگیل" است. البته شرکت شل برای جلب نظر مقامات کشورهای غربی کار ساده ای پیش رو ندارد به خصوص اینکه به گفته رویترز مقامات آمریکایی و انگلیسی تمایل چندانی به رخ دادن این مبادله نشان نداده اند. در واقع آن ها که در مذاکرات هسته ای گروه پنج به علاوه یک با ایران حضور دارند، با یک دو راهی مواجه شده اند چرا که از سویی نمی خواهند به هرگونه اقدامی که از فشار مالی به ایران می کاهد تن دهند و از سوی دیگر رد این مبادله می تواند به وجهه آن ها ضربه بزند چرا که جلوی تامین مواد خوراکی پایه برای ایرانی ها را گرفته اند. به همین خاطر شرکت شل نیز تلاش می کند با تاکید بر جنبه های انسان دوستانه این مبادله، نظر مساعد مقامات غربی را جلب کند. منبع رویترز می گوید که آمریکا و انگلیس "در نظر دارند که به درخواست شرکت شل پاسخ منفی بدهند چرا که هدف اصلی کاهش درآمد نفتی ایران است اما مساله از این نظر شکلی پیچیده به خود گرفته که در مورد انتقال مواد خوراکی است."

در مورد این مبادله هیچ کدام از مقامات شرکت های شل، کارگیل و همچنین دولت های  آمریکا و هلند، حاضر به حرف زدن با رویترز نشده اند اما یکی از مقامات انگلیسی در حالیکه رویترز گفته که اجازه صحبت کردن در این مورد را ندارد اما اضافه کرده که دولت بریتانیا به طور کامل از تحریم های اتحادیه اروپا علیه ایران پشتیبانی می کند. رویترز می نویسد که با توجه به تحریم ها، این مبادله جنبه های مختلفی گرفته برای انجام آن باید برای تحریم های مربوط به بانکداری، بیمه، کشتیرانی و معامله با شرکت ملی نفت ایران استثنا قائل شد و کشورهای درگیر نگرانند که اگر یکبار اجازه چنین مبادله ای را بدهند پس از آن شرکت های دیگری نیز که به ایران بدهکارند بخواهند از همین روش برای پرداخت بدهی هایشان استفاده کنند. البته فروش غلات به ایران جزو تحریم ها محسوب نمی شود اما ایران به دلیل کنار ماندن از نظام بانکداری بین المللی مجبور به پرداخت مبالغ بیشتری برای واردات غلات است. اگر این مبادله سربگیرد آنگاه تقریبا 80 درصد نیاز وارداتی ایران به غلات که شامل گندم، جو و ذرت می شود برطرف خواهد شد که البته هزینه حمل آن ها نیز در این برآورد گنجانده شده است. همچنین این مبادله کمک قابل توجهی برای حفظ منابع ارزی ایران خواهد بود، منابعی که به گفته رویترز ابتدای سال جدید میلادی حدود 100 میلیارد دلار بوده و تاکنون ده ها میلیارد دلار از آن کاسته شده است.

به خاطر یک مشت دلار

همانطور که گزارش هایی مانند گزارش رویترز و بیزنس اینسایدر نشان می دهند ایران مشغول یافتن راه هایی تازه ای برای فروش نفت است و راه هایی مانند دریافت ارزهای نه چندان معتبر جهانی مانند لیر و همچنین طلا و گندم را مدنظر قرار داده اما به نظر می رسد دسترسی ایران به ارزهای مطرحی مانند دلار و یورو همچون محدود باقی مانده است، همان ارزهایی که ارزش آن ها در بازار تهران طی تنها چند هفته تقریبا دو برابر شد.  


آدرس ایمیل فرستنده : آدرس ایمیل گیرنده  :

نظرات کاربران
ارسال نظر
نام کاربر
ایمیل کاربر
شرح نظر
Copyright 2014, all right reserved | Developed by aca.ir