بنزین1000 تومانی می آید؟
افزایش قیمت بنزین از ابتدای امسال که شایعه دو هزار تومانی شدن آن مطرح شد، شکل جدی تری به خود گرفت هرچند که دولت هر بار این موضوع را تکذیب کرد و پس از مدتی هم مجلس طرح توقف اجرای فاز دوم هدفمندی یارانه های را به تصویب رساند تا شاید تغییر قیمت سوخت استراتژیک برای مدتی دیگر مسکوت بماند. بار دیگر اما هفته گذشته شایعه تک نرخی شدن بنزین و رسیدن بهای آن به لیتری یک هزار تومان بر سر زبان ها افتاد. موضوع از اظهارنطر قائم مقام شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی آغاز شد. این مسوول نرخ واقعی بنزین بر مبنای دلار مرجع را یک هزار تومان در هر لیتر اعلام کرد تا احتمال تغییر قیمت این فراورده قبل از تصویب نهایی طرح توقف اجرای فاز دوم هدفمندی یارانه ها در مجلس، مطرح شود.
پس از تصویب طرح یک فوریتی توقف اجرای فاز دوم هدفمندی یارانه ها به دلیل شرایط خاص اقتصادی، دولت واکنش تندی نسبت به آن نشان داد. دولتی که خود در شرایط ویژه اقتصادی و رواج گرانی کالاها، فعلا قصدی برای اجرای فاز دوم هدفمندی یارانه ها و ادامه آزادسازی قیمت ها نداشت از تصمیم مجلس برآشفته شد و از اینکه اختیار افزایش مجدد قیمت ها به خصوص حامل های انرژی از آن ها سلب می شود چندان راضی به نظر نمی رسد. در شرایطی که دولت با کسری بودجه ناشی از کاهش درآمدهای نفتی مواجه شده است و در هدفمندی یارانه ها هم شرایط دشوار کمبود منابع را نسبت به مصارف از سر می گذراند، به دنبال فرصتی است تا شاید بتواند با افزایش مجدد قیمت حامل های انرژی بتواند درآمدهای هدفمندی یارانه ها را به هزینه هایش که مهمترین آن پرداخت نقدی یارانه به خانوار است برساند. اینکه چنین فرصتی توسط مجلس از قوه مجریه گرفته شود برای سران دولت خوشایند نبود به همین دلیل وزرای اقتصادی دولت نسبت به این اقدام مجلس واکنش نشان دادند و حتی محمود احمدی نژاد آن را دخالت در امور دولت دانست. خیلی ها همین موضوع را زمینه ای برای علنی شدن اختلافات لاریجانی و احمدی نژاد قلمداد و دلیل اعتراض رئیس قوه مجریه به رئیس قوه مقننه در کنفرانس خبری را در این ماجرا جستجو کردند.
شاید دولت قصد دارد قبل از تصویب نهایی این طرح، شرایط را برای آزادسازی قیمت حامل های انرژی فراهم کند. هرچند که بعد طرح شایعه یک هزار تومانی شدن بنزین، واکنش تندی نسبت به آن نشان داده شد و دولت هم این موضوع را تکذیب کرد.
ماجرا از اعلام سقف سهمیه بنزین آزاد و قیمت تمام شده یک لیتر بنزین توسط قائم مقام شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی آغاز شد: « بر اساس آمار بیش 99 درصد مردم بسیار کمتر از 300 لیتر در ماه بنزین 700 تومانی مصرف می کنند. به همین دلیل سقف بنزین نیمه یارانه ای در کارت های سوخت را 300 لیتر قرار دادیم.»
ناصر سجادی کاهش سقف سهمیه بنزین آزاد در کارت های سوخت را چنین اعلام کرد:« مقرر شد به منظور کنترل بهتر بازار و جلوگیری از قاچاق سوخت به ویژه در مناطق مرزی سقف فروش این فرآورده نفتی کم شود.» این مسوول با اعلام قیمت تمام شده بنزین و تاکید بر نیمه یارانه ای بودن بنزین 700 تومانی شائبه یک هزار تومانی شدن بنزین را تقویت کرد:« قیمت تمام شده یک لیتر بنزین با احتساب ارز مرجع 1226 تومانی یک هزار تومان است. بنزین 700 تومانی یا همان نیمه یارانه ای در کارت های سوخت از 500 لیتر به 300 لیتر کاهش یافته است که البته در صورت نیاز کارت های جایگاه داران مازاد مصرف را تامین می کند.»
در شرایطی که از ابتدای سال گمانه زنی های زیادی بر سر تغییر قیمت بنزین در فاز دوم هدفمندی یارانه ها مطرح شده بود و نزدیکترین سناریو به واقعیت، یک هزار تومانی شدن قیمت بنزین بود، اعلام نرخ واقعی بنزین مانند اسم رمز عمل کرد و ذهن ها را به سناریوهای مطرح شده در ماه های ابتدایی سال سوق داد. هرچند که سجادی تاکید کرد که دولت برنامه ای برای افزایش قیمت بنزین ندارد و کاهش اجازه برداشت بنزین 700 تومانی به معنی افزایش قیمت بنزین، حذف بنزین 400 تومانی یا تک نرخی شدن آن نیست.
از ابتدای امسال با توجه به پیش بینی درآمدی قابل توجه از آزادسازی قیمت ها در قانون بودجه انتظار آن می رفت که تغییرات چشمگیری در قیمت بنزین و دیگر حامل های انرژی اعمال شود. چراکه عمده ترین هدف دولت در کسب درآمد از هدفمندی یارانه ها به این بخش معطوف بود. از ابتدا بر خلاف قانون هدفمندی یارانه ها که آزادسازی تدریجی قیمت ها در ان قید شده بود، آزادسازی قیمت در این بخش قابل توجه بود به گونه ای که قیمت 700 تومانی در سال ابتدایی اجرای هدفمندی یارانه ها حتی فراتر از قیمت فوب خلیج فارس ارزیابی شده بود. در این شرایط با توجه به افزایش درآمدهای هدفمندی یارانه ها در قانون بودجه خیلی ها بنزین را نماد تغییر قیمت ها دانستند و خود را برای جهشی دیگر آماده ساختند. سناریوهای مختلفی در این زمینه روی میز دولت قرار گرفت که تک نرخی شدن بنزین و رسیدن آن به لیتری یک هزار تومان هم در میان آن ها بود هرچند که با گذشت چند ماه از سال شرایط خاص اقتصادی که از آن به عنوان جنگ اقتصادی یاد شده است، در کشور حاکم شد و افزایش قیمت بنزین را از دستور کار دولت خارج کرد. در حالی که در ابتدای سال تصمم بر این بود که در فاز دوم هدفمندی یارانه ها گام مهمی در راه آزادسازی قیمت بنزین برداشته شود تا دیگر در فاز سوم نیازی به تغییر قیمت آن نباشد. آن روزها اعلام شد که با توجه به تغییر قیمت بنزین در فوب خلیج فارس دو سناریو مطرح است که یکی از آن ها بر مبنای در نظر گرفتن سهمیه بنزین به قیمتی کمتر از نرخ نهایی است و دیگری بر مبنای تک نرخی بودن آن استوار است. این گمانه زنی ها در حالی قوت گرفته بود که اواخر آبان ماه سال گذشته محمدرضا فرزین دبیر کارگروه طرح تحول اقتصادی دولت گفته بود عرضه بنزین همزمان با اجرای فاز دوم هدفمندی یارانه ها تک نرخی خواهد شد.
پس از این اظهار نظر و تصویب قانون بودجه در ابتدای سال جاری خیلی ها خردادماه را زمان تغییر قیمت بنزین دانستند اما این اتفاق رخ نداد تا افزایش قیمت بنزین همچنان به طور بالقوه باقی بماند. نرخ بنزین تک نرخی هم شاید دیگر معما نباشد چه بارها در اظهارنظرها و گمانه زنی ها، یک هزار تومان برای این فرآورده اعلام شده است. در همان مقطع اعلام شد که یکی از سناریوهای ارسال شده برای رئیس جمهور، بنزین یک هزار تومانی است.حتی مجلس هم به این نرخ رضایت داده بود.
غلامرضا مصباحی مقدم رئیس کمیسیون ویژه طرح تحول اقتصادی مجلس بهترین قیمت برای بنزین در فاز دوم هدفمندی یارانه ها را 1000 تومان اعلام کرده و گفته بود که بهترین قیمت برای بنزین سهمیه ای700 تومان و برای بنزین آزاد 1000 تومان است.
با وجود این اظهارنظرها و گمانه زنی ها است که تک نرخی شدن بنزین و رسیدن آن به یک هزار تومان این روزها بار دیگر بر سر زبان ها افتاده و در شرایطی که هنوز طرح توقف اجرای فاز دوم هدفمندی یارانه ها در مجلس به تصویب نهایی نرسیده است خیلی ها چنین گمانه زنی کرده اند که دولت قصد دارد با توجه به فضای ایجاد شده در بازار کالاها و افزایش قابل توجه قیمت ها، بنزین را هم با قیمتی جدید عرضه کند تا حداقل حفره موجود در هدفمندی یارانه ها میان درآمد و هزینه آن را بپوشاند. هرچند که واکنش ها به یک هزار تومانی شدن قیمت بنزین با ایجاد تغییرات در سهمیه بنزین و گازوئیل شرایط را برای این اقدام دشوارتر کرد به گونه ای که مسوولان وزارت نفت تکذیب همه جانبه آن را در پیش گرفتند.
معاون وزیر نفت در امور پالایش و پخش فرآورده های نفتی موضوع افزایش قیمت بنزین در مقطع فعلی را به کلی رد کرد: « هر گونه شایعه درباره تک نرخی شدن بنزین و تغییر در میزان سهمیه را به شدت تکذیب می کنم. تا پایان امسال هیچ گونه تغییری در قیمت، سهمیه و نحوه عرضه بنزین اتفاق نمی افتد.»
علیرضا ضیغمی تغییرات ایجاد شده در سهمیه بنزین 700 تومانی را اینگونه توجیه کرده است:« با بررسی های انجام شده مشخص شد که در مناطق مرزی کشور به منظور سوء استفاده یا قاچاق، کارت سوخت خودروها را به این مناطق منتقل و به طور کامل سهمیه 500 لیتری آن را تخلیه می کردند.»
نزاع بنزینی روسای دو قوه
در جریان بررسی لایحه بودجه در مجلس بود که اختلاف نظری جدی میان رئیس مجلس و رئیس جمهور بر سر قیمت گذاری بنزین شکل گرفت. درآمد درخواست شده توسط دولت برای هدفمندی یارانه ها که در لایحه بودجه آمده بود خشم نمایندگان مجلس را برانگیخته بود. دولت در این لایحه درخواست مجوز قانونی برای کسب درآمدی به میزان 2.5 برابر حد فعلی از هدفمندی یارانه ها کرده بود که این موضوع با مخالفت جدی مجلس مواجه شد. در آن مقطع نمایندگان سرشناس مجلس مخالفت جدی خود را با این میزان درآمد در فاز دوم هدفمندی یارانه ها اعلام کردند و حصول چنین درآمدی را مستلزم افزایش 2.5 برابری قیمت ها دانستند. آن ها چنین برآورد کرده بودند که دولت اگر بخواهد درامد پیش بینی شده در لایحه بودجه را از هدفمندی یارانه ها در سال 91 کسب کنند باید آزادسازی قیمت ها را به یک باره چند گام پیش ببرند. در این زمینه علی لاریجانی هم به اظهارنظر پرداخت و برای اولین بار سناریوی بنزین دو هزارتومانی را مطرح کرد: « مسئله یارانه ها فقط مسئله پرداخت پول نیست دولت اگر پول دارد، هر قدر می خواهد بپردازد ما مشکلی نداریم. مشکل این است که می خواهند از طریق تغییر قیمت حامل های انرژی این کار انجام شود یعنی بنزین 2 هزار تومان شود، گاز دو برابر شود و گازوئیل 3 برابر شود. خوب قطعا مجلس روی این موضوع حساس است که تبدیل به اوج گرانی در کشور نشود.»
پس از این اظهار نظر رئیس مجلس بود که محمود احمدی نژاد برآشفته شد. او این بار هم پاسخی تند به علی لاریجانی داد تا اختلافات روسای دو قوه مقننه و مجریه این بار بر سر نرخ بنزین علنی شود:«گفته اند که قیمت بنزین به لیتری 2 هزار تومان می رسد آنها با این سخنان بهانه دست اخلال گران می دهند. این مسائل از اساس دروغ است و در واقع با این سخنان بازار به هم می ریزد اما در پایان برنامه حداکثر قیمت بنزین ممکن است به نصف این مقدار برسد.»
احمدی نژاد در آن مقطع ضمن پاسخ گفتن به لاریجانی به طور تلویحی نرخ یک هزار تومانی را برای بنزین تایید کرد.
پایگاه اطلاع رسانی دولت هم تکذیبیه ای رسمی در این زمینه برای رسانه ها ارسال کرد که نشان از موضع سخت دولت نسبت به سخنان لاریجانی داشت: «در پی انتشار اظهاراتی مبنی بر تصمیم دولت برای فروش بنزین به قیمت لیتری دو هزار تومان، یادآور می شود که این اظهارات کاملا عاری از حقیقت است. دولت هیچ گاه و در هیچ یک از برنامه های خود چنین ارقامی را در نظر نداشته. از همگان انتظار دارد که با درک شرایط کشور از انتشار مطالب غیر واقعی که موجب نگرانی مردم و التهاب کاذب می گردد خودداری نمایند.»
این اطلاعیه رسمی آخرین انتقاد دولت به علی لاریجانی نبود. کنفرانس خبری اخیر رئیس جمهور هم به میدانی برای انتقاد صریح احمدی نژاد علیه لاریجانی تبدیل شد به گونه ای که رئیس مجلس چنین واکنشی به آن نشان داد: « اگر با فحش دادن به بنده مشکلات اقتصادی مردم حل می شود. آماده ام روزی دو جین فحش بشنوم.»
تغییرات قیمت بنزین از ابتدای انقلاب تا امروز
تغییر در قیمت بنزین به عنوان فرآورده ای که عموم مردم با آن سرو کار دارند همچنان حساسیت های ویژه ای را به همراه دارد. هرچند که با گذر زمان و ایجاد تغییرات جدی در سال های اخیر این موضوع کمرنگ تر شده است اما همچنان این موضوع بر حوزه های دیگر اقتصادی و اجتماعی تاثیرگذار است. دولتمردان در طول سال های انقلاب، زمانی را به یاد می آورند که افزایش 20 تومانی قیمت بنزین تبعاتی چشمگیر در بازار کالاهای دیگر ایجاد می کرد. زمانی بنزین شاخص اصلی افزایش قیمت در کالاهای مصرفی به شمار می رفت و دولتمردان باید برای تغییر قیمت این فرآورده نفتی روی بار تورمی آن نیز حساب باز می کردند. هنوز هم این کالای استراتژیک اهمیت خود را حفظ کرده است اما شاید شرایط به مانند گذشته حساس نباشد. در حال حاضر عوامل مهم دیگری نظیر التهابات ارزی بازارهای کشور را تحت تاثیر قرار داده و دیگر جایی برای اثرگذاری بنزین بر روی نرخ کالاها باقی نگذاشته است. ضمن اینکه افزایش چند برابری قیمت بنزین در طول چند سال گذشته که با سهمیه بندی آن و کنار رفتن بنزین 100 تومانی آغاز شد و به بنزین 700 تومانی رسید، کار را برای افزایش مجدد آن مهیا کرده است. شاید در این شرایط که قیمت کالاهای مصرفی با گرانی دلار، رشدی قابل توجه را تجربه کرده اند، گرانی بنزین هم قابل انتظار باشد.
