افشاگریِ تودیع شدگان

محمد عدلی: روز وداع فرا رسیده است. خداحافظی با صندلی داغ. بزرگترین سالن اجتماعات وزارتخانه برای بدرقه آماده شده است. تعداد مهمانان از تعداد صندلی ها بیشتر است. ازدحام جمعیت در اطراف سالن به حدی است که عکاسان و فیلمبرداران برای ثبت این رخداد با مشکل مواجه شده اند. کارکنان ارشد وزارتخانه آمده اند تا هم رئیس قبلی خود را بدرقه کنند و هم به استقبال وزیر جدید بروند. فضایی احساسی در سالن حکمفرما شده است. صندلی بزرگترین اتاق وزارتخانه در بالاترین طبقه ساختمان، صاحب جدیدی پیدا کرده است. مراسم تودیع و معارفه اما برای وزیری که صندلی و اتاق و ساختمان را ترک می کند، شرایط ویژه تری دارد. وزرایی که در طول دوران مدیریت خود با مسائل مختلفی مواجه بوده اند، حرف های شنیدنی تری نسبت به وارثان خود دارند. انگار رسم نانوشته ای میان تودیع شدگان به راه افتاده تا کمی قواعد دیپلماتیک دوران وزارت خود را کنار بگذارند و رنگ تازه ای به کلام خود بدهند. وسوسه های آخرین تریبون رسمی که برای آقای وزیر مهیا شده است، نمی گذارد تا برخی حرف ها در دل بماند. فضا برای بیان ناگفته ها فراهم است. دیگر دست و پای وزیر سابق بسته نیست. مقام بالادستی اش در دولت دیگر، رئیس نیست. همکاران سابق هم شاید دیگر دور یک میز جمع نشوند و چشمشان در چشم یکدیگر نیفتد. شاید به همین دلیل است که بازار گلایه و طعنه در روز تودیع داغ می شود و وزیر سعی می کند از آخرین تریبونی که در اختیار دارد برای بیان ناگفته ها بهره ببرد. در طول فعالیت دولت های نهم و دهم میزان جابجایی در سطح هیات دولت آنچنان زیاد بود که در هر دو دوره، کابینه در مرز به نیم رسیدن تغییرات و در معرض بررسی مجدد صلاحیت کابینه قرار گرفت. در دوره های مختلف وزارتخانه ها با سرپرست اداره شد تا به واسطه این تغیرات و حابجایی ها  تعداد زیادی مراسم تودیع و معارفه برگزار شود. یکی از داغ ترین این مراسم شاید به تودیع اولین وزیر اقتصاد دولت احمدی نژاد و معارفه حسین صمصامی مزرعه آخوند بازگردد. مراسمی که در آن داود دانش جعفری که به آرامش و صبوری مشهور است، به افشاگری، گلایه و کنایه بپردازد. دانش جعفری پشت تریبون سالن اجتماعات وزارت اقتصاد به سیاست های اقتصادی دولت که در سایر وزارتخانه های اتخاذ می شد انتقاد کرد و با اشاره به طرح بنگاه های زودبازده که با اصرار محمد جهرمی، وزیر کار وقت دولت و حمایت احمدی نژاد، اجرا می شد، گفت: « در طول دوران مسوولیت هرچه سعی کردیم به این برادرمان که به تازگی از حوزه سیاست وارد اقتصاد شده است، بگوییم که باتوزیع پول و اعطای وام، اشتغال ایجاد نمی شود و این کار آثار مخربی دارد، نتوانستیم.»

تریبون های داغ اما در همه این سال ها برپا بود. حتی برخی وزرا مانند تقی پور وزیر اسبق ارتباطات با حاضر نشدن در مراسم تودیع، اعتراض خود را نشان داد.

این بار با تغیر دولت، بازار مراسم تودیع، داغ تر از همیشه بود. در طول 10 روز گذشته همه وزرای دولت دهم تودیع شدند و در این میان 8 وزارتخانه اقتصادی نیز وزرای جدید خود را شناختند. در این میان اما برخی از وزرای پیشین به هنگام تودیع، به بیان ناگفته ها پرداختند.

رازگشایی خلیلیان از یک اختلاف

وزیر جهاد کشاورزی دولت دهم در مراسم تودیع خود که در غیاب مقامات دولتی برگزار می شد سخنان خود را با این جمله آغاز کرد: « این آخرین سخنرانی من در مقام وزارت جهاد است» خلیلیان در میان صحبت های خود به جلسه ای اشاره کرد که در پاستور به نزاع انجامیده است: بسیاری از مشکلات کشاورزی مربوط به بخش نیست و به همین دلیل باید چانه زنی های مختلفی برای رفع آنها و اجرای بهینه قوانین صورت گیرد. خرید تضمینی گندم یکی از مشکلاتی است که در این بخش وجود دارد، در جلسه ای برای تعیین نرخ گندم برخی نمی خواستند قیمت بیش از ۴۰۰ تومان باشد و در آن جلسه گفتم با چنین قیمتی هیچ کشاورزی گندم خود را به دولت نمی فروشد و در همان جلسه فشار عجیبی برای مجوز واردات شیر خشک آوردند، با اینکه واردات آن از سال ۹۰ ممنوع شده بود.

وی جزئیاتی از این جلسه دولت بیان داشت: حتی در آن جلسه زمانی که در اعتراض به این صحبت ها بلند شدم و آمدم بیرون رئیس جلسه (احتمالا احمدی نژاد) گفت: اگر بلند شدی، رفتی دیگر برنمی گردی.

خلیلیان چنین دنباله کلامش را گرفت: بعدا متوجه شدم که کسانی که این صحبت ها را مطرح کردند، به دلیل صدای کوبیده شدن درب جلسه بوده که تا به حال در نهاد ریاست جمهوری شاهد چنین کوبیده شدن دری نبوده اند و البته بعدا برخی تبلیغ کردند که وزیر جهاد را از جلسه بیرون کرده اند.

فشار به وزارت ارتباطات

مراسم تودیع وزیر ارتباطات هم بر خلاف پیش بینی ها، داغ از آب در آمد. وزیر سابق ارتباطات که در چند ماه پایانی عمر دولت به دلیل اختلاف احمدی نژاد و تقی پور، به این پست رسید، گلایه های زیادی را از مقامات بالادستی خود داشت.

محمد حسن نامی در این مراسم گفت: روزی که بر مسند این وزارتخانه تکیه زدم خوشحال بودم چراکه معتقد بودم وجودم باعث پایدار ماندن این وزارتخانه می شود اما علاوه براینکه از ما هیچ پشتیبانی نشد بلکه هر روز به ما فشار می آوردند و حتی اجازه ارائه یک گزارش اقتصادی را هم به ما نمی دادند.

او چنین ادامه داد: با اهداف بزرگ به این وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات پا گذاشتم اما ناگاه متوجه شدم حمایتی صورت نمی گیرد و من و این وزارتخانه تنها هستیم. این بی توجهی ها به این وزارتخانه در حالی بود که ما بعد از وزارت نفت و اقتصاد بالاترین واریزی درآمد به خزانه را به خودمان اختصاص داده بودیم.

این مسوول سابق تاکید کرد که «ما خیلی کارها می خواستیم انجام دهیم اما مورد هجوم قرار گرفتیم.»

چه کسی اجازه انتشار آمار را نمی داد؟

تنها وزیر ارتباطات نبود که پس از پایان کار دولت دهم از فشار برای عدم اعلام آمار اقتصادی، پرده برداشت. مسوولان معاونت نظارت راهبردی رئیس جمهور هم نسبت به دستور مقامات بالادستی برای جلوگیری از انتشار آمارف انتقاد کردند.

مشاور معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی با انتقاد از عدم ارائه آمار رشد اقتصادی در سال های اخیر گفت: در برخی موارد آمارها به دلیل برخی ملاحظات اعلام نمی شود. طی چند سال گذشته از سوی مقامات بالا تاکید شده بود که ارقام منفی ذکر نشود و حتی به جای واژه کاهش پیدا کرد از افزایش پیدا نکرد استفاده شود.این در حالی است که بهتر است اطلاعات و آماری که مطلوب نیست داده شود تا بتوان بر اساس آن برنامه ریزی کرد و شرایط را بهبود بخشید، انتشار آمار خوب چه تاثیری در اصلاح فرایندها دارد؟

وزیر در آمپاس

وزیر پیشین صنعت، معدن و تجارت در مراسم تودیع خود سعی کرد مشکلات تحریم را اصلی ترین دلیل ناکامی تولید و تجارت عنوان کند: در دو سال گذشته تقریباً هر روز یک خبر منفی داشتیم و در آمپاس بودیم و مواردی مثل ممنوعیت کشتیرانی، قیمت ارز، قیمت سکه، طلا، پول نفت، سوخت مازوت، مسئله گاز، فولاد و همه این موارد مشکلاتی بودند که هیچ کدام از وزارت صنعت شروع نمی شدند، اما همه شان به وزارت صنعت ختم می شد، در واقع خط مقدم این کارزار ما بودیم و اگر یک کالایی می خواست وارد این کشور شود باید یک سفر ماکوپولویی انجام می داد.

غضنفری گفت: چطور می توان در این شرایط طوری رفتار کرد که به اقتصاد شوک وارد نشود، وقتی فروش نفت ما از 100 میلیارد دلار به 50 میلیارد دلار می رسد و در نقل و انتقال همان 50 میلیارد هم مشکلات فراوانی وجود دارد، چگونه نباید به اقتصاد شوک وارد شود؛ وقتی نفت فروش نمی رود، مطمئناً شوک وارد می شود، فشار تحریم هر روز بیشتر می شد و ما هم متولی کالا بودیم و باید مدلی طراحی می کردیم، تا آن 4 عنصر مدیریتی را بتوانیم در این شرایط اعمال کنیم لذا کالاها را گروه بندی و اولویت بندی کردیم، کالاها به 10 گروه تقسیم شده اند.

وزیرصنعت دولت دهم گفت: موافقم که زخم سنگینی بر دل صنعت وارد شد چون ما در جبهه جنگ بودیم و شرایط عادی نبود.

مناظره آخوندی و نیکزاد

مراسم تودیع و معارفه وزیر راه و شهرسازی هرچند ظاهر آرامی داشت اما اعلام آمارهای راهسازی از سوی نیکزاد با انتقاد آخوندی همراه شد تا تفاوت دیدگاه دو وزیر نمایان شود. نیکاد در بخشی از سخنانش گفت که از اول انقلاب تاکنون هیچ دولتی نتوانسته سالانه بیش از ۳۵۰کیلومتر راه آهن که طی چهار یا هشت سال گذشته ساخته شده افتتاح کند که امیدواریم در دولت یازدهم آقای آخوندی توفیق پیدا کنند و بیش از این میزان راه آهن در کشور احداث کنند. نیکزاد در انتها تصریح کرد که تاسال۱۳۸۴ ۴۵هزارکیلومترراه ساخته شد درحالی که اکنون به عدد ۱۰۱هزارکیلومتر رسیده ایم.

اما آخوندی پس از این اظهارات و زمانی که پشت تریبون قرار گرفت، این چنین پاسخ نیکزاد را داد: نیازی نیست خط آهن احداث کنیم آن هم وقتی که از امکانات بسیار خوبی مانند خط آهنی که بندر شهید رجایی و بندر عباس را به آلماتی وصل می کند تاکنون استفاده نشده است.

وزیر راه، سیاست دولت در زمینه مسکن مهر را هم به باد انتقاد گرفت: استقراض 50 هزار میلیارد تومان از بانک مرکزی و اعطای آن از طریق بانک مسکن، مشکلات اقتصادی زیادی به واسطه این نقدینگی، ایجحاد کرده است که آقای نیکزاد به عنوان عضوی از دولت می توانست، آن را گوشزد کند.

نبش قبر در تامین اجتماعی

وزیر سابق تعاون، کار و رفاه اجتماعی در مراسم تودیع خود نسبت به حواشی ایجاد شده حول سازمان تامین اجتماعی و شایعاتی که مبنی بر اعطای امتیازات خاص به افراد خاص در روزهای پایانی دولت دهم، ایجاد شده، سخن گفت: اظهاراتی که در ارتباط با بخش نامه های تامین اجتماعی مطرح می شود، کذب است. هیچ تغییری در هیات امنای سازمان تامین اجتماعی صورت نگرفته و تمام مصوبات در هیات مدیره و هیات امنای تامین اجتماعی قانونی بوده است.  نباید گذشته سازمان تامین اجتماعی را نبش قبر کرد و از اقدامات صورت گرفته در این سازمان ایراد گرفت.

کنایه در سوراصرافیل

تودیع و معارفه وزیر اقتصاد در ساختمان این وزارتخانه نیز بدون حاشیه نبود. شمس الدین حسین در سخنرانی خود از همکارانش در وزارت اقتصاد تقدیر کرد و موفقیت های این وزارتخانه را حاصل تلاش آن ها دانست اما زمانی که معاون اول رئیس جمهور پشت تریبون رفت، خوانش دیگری از وضعیت اقتصادی انجام شد. اسحاق جهانگیری با ذکر مشکلات اقتصادی به وجود آمده در سال های اخیر به نوعی نسبت به اقدامات وزارت اقتصاد، انتقاد کرد و اصلاح آن را ماموریت سخت طیب نیا نامید.

جهانگیری به مشکلات اقتصادی امروز کشور پرداخت و گفت: کاهش نرخ رشد اقتصادی،بیکاری گسترده بویژه در میان نسل جوان تحصیلکرده به عنوان چالش جدی جمهوری اسلامی ایران،نرخ بالای تورم دو رقمی و فراتر رفتن این رقم برخی برخی کالا،ضعف تجهیز منابع ریالی و ارزی برای فعالان اقتصادی برای سرمایه در گردش و سرمایه گذاری بنگاهها دغدغه های عمده واحد های اقتصادی است.در مورد خصوصی سازی بالاخره 140 هزار میلیارد تومان از بنگاههای تحت مالکیت دولت خارج شده ولی خصوصی سازی واقعی و افزایش بهره وری از سرمایه با خصوصی سازی محقق نشده و بازدهی سرمایه گذاری بالاتر نرفته است.