رویای یک سقف که برباد رفت

هنگامیکه مسکن مهر بعنوان طرح ملی در اولویت سیاست گذاری در بخش مسکن کشور قرار گرفت به روند اجرای این طرح و آینده آن در جهت پاسخ گویی به بخشی از تقاضای مسکن در کشور مثبت، نگاه کردم.

تصورم بعنوان کارشناس بخش مسکن که سالها در این حوزه فعالیت کرده ام بر این اساس بود که دولت امده است تا با توجه به وظایف خود در قانون اساسی با دراختیار گذاشتن زمین به شکل رایگان یا اجاره 99 ساله آرزوی بسیاری از اقشار کم درامد جامعه را محقق کند. در ان زمان می پنداشتیم دولت نهم قصد دارد با دراختیار گذاشتن زمین و پرداخت تسهیلات بانکی در جهت کمک به ساخت و ساز توسط اقشار کم درآمد در بسته سیاست گذاری خاصی ساختار قدیمی ساخت و ساز در بخش مسکن را اصلاح کند. اما وقتی پروژه مسکن مهر اجرایی شد درست بر خلاف تصورات دولت عمل کرد. درواقع دولت خود به عامل اجرایی در بخش مسکن تبدیل شد و بطور مستقیم در ساخت و ساز دخالت کرد. چهره ای که دولت در ابتدا در جهت اجرای پروژه مسکن مهر به نمایش گذاشت در مدت اندکی دگرگون شد. دولت بجای آنکه از توان و پتانسیل بخش خصوصی در راستای به سرانجام رسیدن پروژه مسکن مهر استفاده کند خود رقیب بخش خصوصی شد. دولت با در اختیار داشتن منابع بانکی توانست از دوره رکود بعنوان فرصت بهره گیرد و بخش سرمایه گذاری مسکن را به حاشیه ببرد. در نتیجه دولت  با ممانعت از ترزیق نقدینگی به بخش مسکن، دوره رکود را طولانی کرد تا تنها مسکن مهر با توجه به برخورداری از امتیاز تسهیلات بانکی بتواند یکه تاز میدان در بخش مسکن کشور شود.

هیچ گاه در دنیا مرسوم نبود تا دولتها در ساخت و ساز دخالت کنند بلکه آنها سیاست ها را تعیین و نظارت می کنند. البته پس از پایان یافتن جنگ جهانی دوم برخی از دولت ها به علت بالا بود افراد بی سرپناه بطور مستقیم وارد ساخت و ساز شدند تا سریعا به نیازهای مردم بی خانمان پاسخ دهند.

این امر مقطعی بود و با گذشت زمان و توسعه کشورها پس از جنگ جهانی، این دولتها به تخریب خانه های ساخته شده اقدام کردند. چراکه متناسب با استانداردها و الگوهای فنی مهندسی این خانه ها ساخته نشده بودند بلکه دولتها بطور مقطعی برای جلوگیری از گسترش بحران بی سرپناهی وارد ساخت و ساز شده بودند. اما در مقابل شاهدیم در کشورما این اتفاق به شکل دیگری رخ داده است.

اکنون گفته می شود دولت بالغ بر 50 میلیارد دلار برای ساخت واحدهای مسکونی مسکن مهر آلبته در زمانی که قیمت دلار در حدود هزار تومان بود از اعتبارات بانکی صرف کرده است و اکنون نیز بالغ بر همین رقم و حتی بیشتر نیاز است تا تاسیسات زیربنایی و رفاهی برای این واحدها تامین شود. دولت چگونه می تواند این چالش اساسی را پاسخ دهد؟ حال این مساله را کنار بگذاریم. برخی از این واحدها در مراحل مختلف ساخت قرار دارند. بازهم دولت باید بخش هنگفتی از اعتبارات بانکی را درقالب تسهیلات پرداخت کند تا این واحدها به مرحله بهره برداری برسند.

از سوی دیگر در کیفیت ساخت و ساز این واحدها هم شک و شبهه وجود دارد. ساختمان هایی که بدون توجه به اصول فنی مهندسی ساخته شده اند چگونه می توان اطمینان داشت که از عمر مفید استاندارد برخوردار هستند. گویا دولت به شکل چکشی تنها قصد داشته پروژه مسکن مهر را اجرا کند و به اهداف کوتاه مدت خاصی که در نظر داشت برسد. غافل از آنکه خانه هایی ساخته شده که نه تنها آثار مخرب بر اقتصاد کشور برجای گذاشته است بلکه از منظر اجتماعی نیز زندگی در خانه هایی که از مکان یابی، امکانات زیربنایی و رفاهی برخوردار نیستند آثار روانی جبران ناپذیری را به بار خواهد آورد.