بازگشت به بالای صفحه
FACEBOOK TWITTER RSS FEED JOIN US NEWSLETTER
print version increase font decrease font
تاریخ انتشار : شنبه 20 آبان 1391      13:2
گزارشی از وضعیت شاخص های اقتصادی امروز ایران

برنامه چهارم و پنجم، زندگی در بستر رویا

رضا قسیمی - اقتصاددان ارشد سابق بانک جهانی
 

 به تازگی، ارزش ریال ایران درمقابل دلار کاهش یافته و به پایین ترین سطح خوددرتاریخ اخیراقتصادایران رسیده است. دراول  اکتبر 2012 نرخ ریال درمقابل دلاراز25000 ریال به  35000 ریال رسید – وحتی در لحضاتی  تا 40000 ریال به دلار هم رسید.


در پاسخ به اعتراضات در بازار قدیمی تهران، دولت برای مدتی اقدام به بستن صرافی ها وجلو گیری از خرید و فروش ارز کرد.

این رویداد ها به اختلال و بی ثباتی در اقتصاد ایران، که هم اکنون از نرخ بالای بیکاری، رشد کم تولید، وافزایش تورم رنج می برد کمک کرده است. همانگونه که درگزارش چشم انداز اقتصادی جهان اکتبر 2012، که توسط صندوق بین المللی پول انتشاریافته، منعکس شده است، اقتصاد ایران با چالش های فراوانی روبرو است. بر پایه این گزارش، در سال آینده، پیش بینی شده است که به رشد منفی 9/. درصد، بیکاری بیش از 14 درصد، و نرخ تورم 25 درصد دست یابد.


ترکیبی از برنامه ریزی نا پسند اقتصادی و روابط بی ثبات میان صاحبان کسب و کار ایران و جهان خارج، به دشواری های اقتصادی کنونی ایران دامن زده  است. نبود بردباری در درون دولت ایران برای انتقاد سازنده، عدم توجه به نظرات کارشناسان، نبود نرمش پذیری دربرخورد با جهان خارج و بی علاقگی در نگاه به تجارب سایر کشورها برای پیدا کردن راهکارهای اقتصادی مشابه موجب مسائل جاری اقتصاد ایران شده است.


پس از پایان جنگ هشت ساله با عراق، جمهوری اسلامی ایران شروع به تمرکز برای تدوین و اجرای برنامه های توسعه پنج ساله نمود. برنامه های توسعه پنج ساله چهارم و پنجم که به ترتیب در 2005 و2011 راه اندازی شدند، بخشی از یک چشم انداز 20 ساله اقتصادی و اجتماعی هستند که برای دستیابی به رتبه بالای بین المللی اقتصاد ایران تدوین یافته است.


متاسفانه برنامه های توسعه پنج ساله چهارم و پنجم ایران شامل بسیاری ازاهداف تا حد زیادی دست نیافتنی است. در حالی که برنامه توسعه پنج ساله چهارم هدف 8 درصد رشد در تولید ناخالص داخلی رادر بر داشت، رشد متوسط ​​واقعی در تولید ناخالص داخلی درطول این برنامه 5 درصد بود. عملکرد رشد تولید ناخالص داخلی درسال های اولیه برنامه توسعه پنج ساله پنجم ایران نیز ناکافی بوده است.


به همین ترتیب اهداف غیر واقعی برای اشتغال، تورم، نقدینگی، بهره وری، سرمایه گذاری داخلی و خارجی، کاهش فقر وتحقیق و توسعه نیز در برنامه های توسعه پنج ساله چهارم و پنجم ایران قابل دستیابی نبوده اند.


برنامه اصلاحات یارانه درایران نمونه دیگری ازنبود موفقیت برنامه ریزی اقتصادی درایران است. اصلاحات با هدف اصلی پرداخت نقدی به خانوارها برای جبران افزایش قیمت انرژی است، لیکن درمدت زمان 20 ماه برای اجرای آن که در اصل یکی از الزامات اقتصادی است ، موفقیت چندانی کسب نشده است. به عنوان مثال، پرداخت نقدی به همه، اعم از غنی و فقیر، و بی اعتنایی به تجارب سایر کشورها نتایج منفی در برداشته است . جبران کسری پول نقد برای پرداخت به خانوارها مو جب تشدید وابستگی دولت به منابع بانک مرکزی شده است. این افزایش وابستگی موجب  شتاب در نقدینگی و این به نوبه خود به افزایش تورم بیشتردامن زده است که در واقع قراربود برنامه اصلاحات یارانه آن را کنترل نماید.


برنامه های توسعه پنج ساله چهارم و پنجم ایران نشان دهنده یک سوم مسیرچشم انداز 20 ساله اقتصادی و اجتماعی است. ولی چون   در تدوین برنامه توسعه پنج ساله پنجم ازعملکرد برنامه  توسعه پنج ساله چهارم استفاده و یادگیری نشده است، چشم انداز 20 ساله اقتصادی و اجتماعی مبتنی  بر دو ستون ضعیف جلو میرود.

 

این برنامه ها به اثرات نامطلوب بین المللی تحریم های اقتصادی ومالی که صدماتی  نامطلوب برعملیات عادی دولت داشته و تأثیرمنفی برروابط کسب و کار ایران با  جهان خارج نشان داده ، بی توجه بوده است. انحلال سازمان برنامه و بودجه که مسئول تهیه بودجه سالانه، برنامه های توسعه و نظارت براجرای آنها بود، و جایگزین کردن آن با واحد برنامه ضمیمه دفتر رئیس جمهور، یک اشتباه بزرگ بود. عدم استفاده از تکنوکرات ها واقتصاددانان با تجربه در فرایند برنامه ریزی  ودر پیگیری اهداف و تحمل کم برای انتقاد سازنده و بی توجهی به تجارب کشورهای دیگر منجر به عدم تجزیه و تحلیل عمیق در تدوین و اجرای برنامه های توسعه پنج ساله بوده و یکی دیگراز ضعف های موجود بشمار میاید.

 
برای تبدیل اقتصاد ایران به یک قدرت منطقه ای، برنامه های توسعه پنج ساله پنجم وچشم انداز 20 ساله اقتصادی و اجتماعی باید تجدید نظرکلی شوند و تجربه چند سال گذشته در نظر گرفته شود. برنامه های تجدید نظرشده باید سازگار با ظرفیت داخلی ایران بوده و از نظرات کارشناسان وتجارب کشورهای دیگربهره مند گردند.


برنامه های تجدید نظرشده باید بر مبنای اولویت های روشنی برای توسعه بخش خصوصی استوار بوده ، به  ایجاد سهولت در ورود و خروج به کسب وکار، و به استراتژی های واقع بینانه برای جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی و تکنولوژی مدرن اولویت

دهند. این برنامه ها باید درمحیطی با حمایت کامل از قوانین و مقررات پایداروچارچوب قضایی و نظارتی قابل اعتماد اجرا شوند.
به عنوان مثال، دولت باید رونداصلاح یارانه هارا ادامه دهد و دور دوم این اصلاحات را اجرا نمایدو یک گروه از اقتصاددانان و مدیران با تجربه را برای بازبینی برعملیات روز به روزاین اصلاحات در نظر گرفته و در صورت لزوم، اصلاحات را با توجه به شرایط روز تغییر دهد.


تجربه برنامه ریزی ایران نیز نشان داده است که رابطه روشنی بین برنامه های پنج ساله، بودجه سالانه، و سیاست های اقتصادی دولت وجود ندارد. تحت این شرایط، توسعه و یکپارچه سازی چارچوب هزینه های میان مدت در برنامه های تجدید نظرشده، و برنامه های آینده با ایجاد یک چارچوب بودجه چند ساله متصل به برنامه های پنج ساله ضروری است.


به تازگی، مقامات ایرانی اشاره به ایجاد " اقتصاد مقاومتی" نموده اند که  ازآن بعنوان حربه دربرابرتحریم های بین المللی از طریق ترکیبی از سیاست ها، از جمله تامین مالی واردات از صادرات غیر نفتی، بهره گیری شود. البته تحریم های بین المللی تا بحال موانع پیچیده ای برای گسترش بخش خصوصی فراهم آورده و دشواری های فراوانی برای صادرات نفت و کالاهای غیر نفتی ایجادکرده است.

 
ایران در شرایط حاضر با دو گزینش چالش برانگیزروبرواست. نخست، در حالی که کشورتحت تحریم های اقتصادی ومالی بین المللی  است، می تواندابعاد مختلف "اقتصاد مقاومتی" را دربرنامه های های تجدید نظرشده توسعه پنج ساله پنجم وچشم انداز 20 ساله اقتصادی واجتماعی جا دهد وازایجاد طرحی جدا و پیچیده دیگرجلوگیری نماید. دوم، اقدام به سیاستهای آشتی جویانه بین المللی نموده تا منجر به کاهش تحریم های کنونی شود و درعین حال اقدام به اجرای برنامه های های تجدید نظرشده توسعه پنج ساله پنجم وچشم انداز 20 ساله اقتصادی و اجتماعی در یک محیط بهبود یافته داخلی و بین المللی نماید. انتخاب دوم احیاناً راهکاری پسندیده ودست یافتنی برای بازگشت به زندگی عادی برای بسیاری ازمردم زحمتکش و مستحق ایران خواهد بود.


مسائل پیش روی اقتصاد ایران در طول یک گزارش خلاصه و یک گزارش جامع قبلا درMuftah.org چاپ شده اند. برای مطالعه نسخه انگلیسی می توانید به لینک زیر مراجعه کنید.

http://muftah.org/?tag=reza-ghasimi


 


آدرس ایمیل فرستنده : آدرس ایمیل گیرنده  :

نظرات کاربران
ارسال نظر
نام کاربر
ایمیل کاربر
شرح نظر
Copyright 2014, all right reserved | Developed by aca.ir