بازگشت به بالای صفحه
FACEBOOK TWITTER RSS FEED JOIN US NEWSLETTER
print version increase font decrease font
تاریخ انتشار : دوشنبه 22 آبان 1391      12:27
بررسی روابط تجاری ایران با 4 شریک سیاسی

رقابت هند و ونزوئلا برسر ایران

روسیه با احتیاط همچنان با ایران تجارت می کند، ونزوئلا نیازهایش را تامین می کند، چین کالا می فرستد و هند هم گندم های باقی مانده در انبارهایش را روانه ایران می کند

 

اقتصاد ایرانی، سعید ارکان زاده یزدی: هرچند دامنه فشارهای اقتصادی برایران افزایش داشته است ولی همچنان تجارت ایران با برخی شرکای سیاسی ادامه دارد. چین، هند، ونزوئلا و روسیه به عنوان متحدان سیاسی ایران اجازه نداده اند تا حرکت کشتی ها در بنادر کشور متوقف شود. بخش خصوصی و دولت طی یکسال گذشته عمده ترین مبادلات خود را روی این کشورها متمرکز کرده اند. بررسی روند مبادلات تجاری هم نشان می دهد، همچنان تجارت ایران با این کشورها افزایش می یابد.

 

چین: اولین شریک تجاری ایران

ایران از هزاران سال پیش با چین روابط تجاری گسترده داشته است؛ اولین روابط ایران و چین به دوران اشکانیان باز می­گردد و در طول تاریخ با هم مناسبات اقتصادی، سیاسی و فرهنگی داشته­اند. با این حال، در دوران پس از جنگ ایران وعراق، روابط تجاری ایران و چین چندان بالا نبود اما به تدریج روابط دو کشور گسترش یافت. در سال گذشته، مبادلات تجاری ایران و چین 45 میلیارد دلار بوده که این رقم بسیار بالایی برای ایران محسوب می­شود. می­توان بر این اساس گفت که چین به اولین شریک تجاری ایران تبدیل شده است. روابط تجاری ایران با چین در سالهای اخیر سالانه بین 30 تا 50 درصد رشد داشته است.

صادرات غیرنفتی ایران به چین طی یک دهه گذشته دچار تحول اساسی و رشد چشمگیری شده است؛ طی این مدت، صادرات ایران به چین حدود 32 برابر شده و صادرات از 177 میلیون دلار در سال 1380 به 5.652 میلیارد دلار در سال 1390 افزایش یافته است. میزان واردات ایران از چین نیز طی یک دهه گذشته با رشد همراه بوده تا جایی که طی این مدت، بیش از 8 برابر شده و از 886 میلیون دلار در سال 1380 به 7.393 میلیارد دلار در سال 1390 افزایش یافته است.

نمودار روابط تجاری ایران با چین از سال 1370 تا کنون با شیب بسیار زیادی بالا رفته است. مجموع حجم مبادلات نفتی و غیر نفتی دو کشور از 200 میلیون دلار در سال 1991 به 30 میلیارد دلار در سال 2008 رسیده است. با توجه به بحران جهانی و کاهش تقاضا، این رقم در سال 2009 کاهش داشت و به حدود 22 میلیارد دلار رسید و با بهبود وضعیت اقتصاد جهانی این رقم در سال 2010، به مرز 30 میلیارد دلار بازگشت و در سال 2011 با رشد 50 درصدی به بیش از 45  میلیارد دلار بالغ شد. پیش­بینی می­شود که حجم مبادلات دو کشور ایران و چین در سال 2012 به 55 میلیارد دلار برسد.

نفت خام، محصولات پتروشیمی، مواد کانی و معدنی، فرش و همچنین محصولات غذایی بالاترین رقم در صادرات ایران به چین را به خود اختصاص داده­اند. مهمترین اقلام وارداتی ایران از چین را ماشینها و دستگاههای مکانیکی، موتورهای پیستونی تناوبی، وسایط نقلیه حمل ونقل کالا، دانه ذرت، واگن مسافری، لوله آهنی یا فولادی، دستگاههای گیرنده و فرستنده، اجزاء و قطعات توربینها، ماشینهای مغناطیسی و ماشینهای راهسازی و بسیاری از لوازم مصرفی روزمره تشکیل می دهد. چین در سال گذشته 12 میلیارد دلار از ایران نفت خام وارده کرده است و یکی از خریداران مهم نفت ایران در جهان است. در سالهای گذشته بحثهای زیادی درباره پرداخت پول نفت ایران با یوان، واحد پول چین، یا پرداخت کالا به جای طلبهای ایران بین دو کشور به وجود آمده است اما با این وجود، چنین مباحثی روی مناسبات دو کشور تاثیر چندانی نگذاشته است. چین با بسیاری از تحریمهای ایران توسط کشورهای غربی نیز مخالفت کرده است و یکی از متحدان تجاری ایران در اوج این تحریمها شناخته می­شود.

روسیه: شریک سیاسی محتاط

سابقه روابط تجاری دو کشور ایران و روسیه به قدمت تاریخ همسایگی دو کشور است. در دوره اتحاد جماهیر شوروی، تجارت متقابل در کنترل دولت های دو کشور بود و خرید و فروش کالاها از طریق حساب تهاتر (مبادله پایاپای کالا) انجام می­گرفت. دوره نوین روابط تجاری ایران و روسیه، پس از یک دهه رکود شدید حاکم بر تجارت میان دو کشور، از سال 2000 میلادی آغاز شد. روسیه با این که در سالهای اخیر شریک سیاسی بسیار مهمی برای ایران بوده است، اما از نظر روابط اقتصادی شریک بسیار محتاط و دوراندیشی محسوب می­شود. به طور کلی، می­توان گفت که روابط تجاری ایران و روسیه به گرمی روابط سیاسی دو کشور گرم نیست؛ ایران و روسیه در سال تنها 3.5 میلیارد دلار واردات و صاردات دارند. روسیه کشوری است که بسیاری از اقلام مورد نیاز خود را وارت می­کند و در بازارهای این کشور جنسهایی از همه کشورهای دنیا یافت می­شود اما سهم ایران از این بازار بسیاری ناچیز است و مهمتر این که تراز تجاری روابط ایران و روسیه کاملا به نفع روسیه است. روسیه خود دارای منابع عظیم و نفت و گاز است و به همین دلیل، ایران نمی­تواند نفت خام، مهمترین محصول صادراتی خود، را به این کشور روانه کند. با این حال، محصولات کشاورزی ایران می­تواند به راحتی در بازار روسیه به فروش برسد اما مشکلات سنتی کشاورزی ایران از جمله بازاریابی و بسته­بندی، باعث شده است که ایران سهم چندانی در بازار غذایی روسیه نداشته باشد.

در سالهای اخیر دو کشور روسیه و ایران تلاش کرده­اند که از نظر تجاری به هم نزدیک شوند؛ ایران و روسیه در زمینه استخراج و انتقال ذخایر هیدروکربنی، توسعه مسیرهای بین المللی حمل و نقل برای انتقال و ترانزیت بارهای دو کشور و همچنین کشورهای خارجی در مسیر شمال - جنوب و نیز حفظ و استفاده منطقی از ذخایر بیولوژیکی دریای خزر، منافع مشترک دارند. در سال 2007 در جریان دیدار رؤسای جمهور روسیه و ایران، طرفین بر عزم خود مبنی بر افزایش سطح همکار ی های تجاری و اقتصادی تأکید کردند و توافقنامه­هایی در این زمینه نیز امضا شد. همچنین در هفتمین نشست کمیسیون دائم همکاری های تجاری و اقتصادی روسیه و ایران، یادداشت تفاهمی برای توسعه همکاری های بلندمدت تجاری، اقتصادی، صنعتی، علمی و فنی میان دو کشور به امضا رسید. در جریان برگزاری نشست سازمان همکاری های شانگهای نیز دیداری بین نخست وزیر روسیه و معاون اول رئیس جمهور ایران درباره روابط تجاری در زمینه برق، نفت و گاز و امور بانکی برگزار شد. سالهای بعد نیز این دیدارها ادامه داشت. به تدریج، میزان روابط تجاری دو کشور از 0.938 میلیارد دلار در سال 2001 میلادی به 3.5 در سال 2011 رسیده است که همچنان، در مقایسه با تراز تجاری سایر دوستان سیاسی ایران، رقم زیادی نیست. حتی در دو سال اخیر روابط تجاری ایران و روسیه کمی کاهش نیز داشته است که مقامات اقتصادی هر دو کشور از این کاهش روابط ابراز ناخرسندی کرده و اعلام کرده­اند که روابط ایران و روسیه باید از نظر اقتصادی بسیار فراتر از این میزان باشد. پیش­بینی می­شود که با وجود تحریمها و مشکلات اقتصادی در تبادل ارز، روابط ایران و روسیه در همین حد باقی بماند و پیشرفت چندانی نکند. محدودیتها در تبادل ارز باعث شده است که در سالهای اخیر، روسیه اعلام کند پول اجناس صادراتی ایران به روسیه را به روبل، واحد پولی روسیه، پرداخت کند.

 

هند: دارای روابط تاریخی

در میان نژادها و ملتهای بسیاری که با هندوستان رابطه داشته و در تمدن و فرهنگ هند نفوذ داشته اند، قدیمی تر و مداوم ترین آنها ایرانی ها بوده اند. روابط، تعاملات و اشتراکات فرهنگی ایران و هند، به بیش از سه هزار سال قبل و مهاجرت آریایی ها باز می گردد. روابط ایران و شبه قاره هند در قبل از اسلام، بر اساس نژاد مشترک، زبان مشترک و آداب و رسوم مشترک بوده است. از آن پس، از دوره روی کار آمدن سلسله گورکانیان در هند تا هنگام تسلط انگلیسی ها در قرن 19 میلادی در این کشور، زبان و ادبیات فارسی و فرهنگ ایرانی نقش برتر را در شبه قاره ایفا می کرده است. در دوره پس از استقلال هند ۱۹۴۷ تا انقلاب اسلامی نیز، روابط دو کشور در سطح نسبتا مطلوبی قرار داشته است.

روابط اقتصادی و تجاری ایران و هند به طور سنتی با واردات نفت خام ایران گره خورده است. این کشور سومین بازار نفت ایران محسوب می­شود. در سال میلادی گذشته، حجم روابط تجاری ایران با هند 15.9 میلیارد دلار بود که 13.5 میلیارد دلار آن صادرات ایران به هند و 2.5 میلیارد دلار آن، واردات از هند بوده است. عمده­ترین کالاهای صادراتی ایران به هند شامل نفت خام، قراضه­های فلزی و سنگهای معدنی، مواد شیمیایی ارگانیک و غیرارگانیک، انواع فلزات غیرآهنی، انواع خشکبار، تولیدات و کالاهای شیمیایی، مواد پلاستیکی، کود شیمیایی خام، قیر معدنی، قیر نفتی، تولیدات کائوچویی، چرم، انواع سنگ معدنی غیرفلزی، سالامبور (چرم خام)، حبوبات، پشم، قطعات حمل و نقل، ذغال­سنگ، انواع آهن و فولاد، ماشین آلات صنعتی و انواع روغن موتور بوده است. بیشترین کالاهای وارداتی ایران از هند نیز عبارت بوده­اند از فرآورده­های نفتی، ماشین­آلات و تجهیزات نفتی، انواع تولیدات فلزی مثل آهن و فولاد نیمه­پرداخته، تولیدات دارویی، برنج باسماتی، مواد معدنی عمل­آوری­شده، انواع نخ و پارچه، شکر، چای، تولیدات چرمی، مواد شیمیایی کشاورزی ارگانیک و غیر ارگانیک، فلزات آلیاژی، تولیدات پلاستیکی، انواع میلگرد، تولیدات چوبی و کاغذی، ادویه جات، قطعات خودرو، جواهرات، انواع خشکبارهندی، تخم کنجد، انواع الکترود ذغالی، انواع مفتول، قهوه، کنف، تولیدات آلومینیومی و فلزات غیر­آلیاژی.

روابط تجاری ایران و هند در سالهای اخیر رو به افزایش بوده است؛ هند اکنون پنجمین واردکننده کالاهای غیر نفتی ایرانی محسوب می­شود. وزیر امور خارجه هند با اشاره به اینکه به علت خریدهای زیاد نفتی از ایران تراز تجاری دو کشور به نفع ایران است، ابراز امیدواری کرده است که با افزایش صادرات به ایران، تراز تجاری دو کشور متعادل تر شود. هند به طور رسمی فقط تحریم­های اعمال شده از سوی سازمان ملل را در قبال ایران پذیرفته است و تا کنون و به تحریم­های یک­جانبه دیگر کشورها تن نداده است. با این وصف، پیش­بینی می­شود که حجم مبادلات تجاری میان ایران و هند در سالهای آینده نیز همچون سالهای اخیر، افزایش داشته باشد. هند از محدود کشورهایی است که تحریمها بر رابطه­اش با ایران تاثیری نداشته است و سرعت توسعه و وجود جمعیت بیش از یک میلیارد نفری آن که اشتهای پایان­ناپذیرش برای انرژی را سبب شده، باعث شده است که به راحتی از نفت خام صادراتی ایران نگذرد. در سالهای اخیر، با توجه به تحریمهای بانکهای ایران، هند قسمتی از پول نفت ایران را به صورت روپیه، واحد پولی هند، تامین کرده و قسمتی از آن را نیز به صورت اجناس وارداتی به ایران، پرداخته است.

 

ونزوئلا: مشتری از راه دور

هوگو چاوز، رییس جمهور ونزوئلا کشوری دور در آمریکای لاتین، برای اولین بار در سال 2001 به ایران آمد. محمد خاتمی، رییس جمهور وقت ایران، نیز در دوره ریاست جمهوری خود سه بار به ونزوئلا سفر کرد. پس از آن نیز محمود احمدی­نژاد بارها به ونزوئلا سفر کرد و چاوز بارها به ایران آمد و این دو کشور به متحدی جدی علیه غرب تبدیل شدند. روابط تجاری ایران و ونزوئلا به طور پیوسته افزایش یافته است و دو کشور فعالیت های اقتصادی مشترکی را در بخش های مختلفی از جمله انرژی، کشاورزی، ساخت مسکن، و زیرساخت ها آغاز کرده اند. منطقه آمریکای لاتین در قالب 32 کشور و با 600 میلیون نفر جمعیت به دلیل توانمندی اقتصادی و جغرافیایی، منطقه­ای استراتژیک در جهان محسوب می شود و همواره یکی از مناطقی است که به دلیل ماهیت اقتصادی - سیاسی آن برای بیشتر کشورها از اهمیت زیادی برخوردار است.

با وجود روابط سیاسی و دیپلماتیک بسیار صمیمانه با ونزوئلا، روابط اقتصادی ایران و این کشور نسبت به سالهای اول دولت نهم تنها 31 درصد رشد داشته است. ایران از سال 2001 تا کنون موافقت نامه های تجاری با ارزش بیش از 20 میلیارد دلار با کاراکاس منعقد کرده است. تاسیس بانک مشترک ایران و ونزوئلا در تهران و بانک بین المللی توسعه ونزوئلا در کاراکاس، راه­اندازی شبکه­های تلویزیونی اسپانیایی زبان و رشد تجارت بین ایران و آمریکای جنوبی از یک میلیون دلار به چندین میلیارد دلار، نشان از حضور پررنگ ایران در منطقه آمریکای لاتین دارد. شرکت های ایرانی در ونزوئلا علاوه بر ایجاد کارخانه خط تولید تراکتورسازی، دوچرخه و خودرو، اقدام به احداث مسکن برای افراد کم درآمد کردند و طرح ساخت کارخانه­های سیمان و پتروشیمی را هم در این کشور در دستور کار دارند. همچنین راه­اندازی خط هوایی مستقیم تهران- کاراکاس از دیگر فعالیتهای ایران در این کشور بوده است.

ونزوئلا با جمعیت تقریبا 28 میلیون نفر تقریبا یک سوم ایران جمعیت دارد و مساحت آن تقریبا 900 هزار کیلومتر مربع در حدود نصف مساحت ایران است. این کشور جزو کشورهای غنی از لحاظ معدن و مواد معدنی است. حدود ۷۰ درصد درآمد این کشور از نفت حاصل می شود و از بزرگ ترین کشورهای صادر کننده بوکسیت است. ونزوئلا کشور در دهه ۱۹۹۰ به یکی از مهم ترین کشورهای تولید کننده زغال سنگ، آهن، فولاد، آلومینیوم، طلا، الماس و دیگر مواد معدنی تبدیل شد.

با همه این تلاشها، طبق گزارش صندوق بین­المللی پول، تجارت دو جانبه بین ایران و ونزوئلا با وجود روابط دیپلماتیک و سیاسی صمیمانه، همچون دیگر کشورهای آمریکای لاتین توسعه نیافته است. در شرایطی که تجارت ایران با برزیل و آرژانتین از سال 2007 به ترتیب 88 و 96 درصد افزایش داشته، تجارت با ونزوئلا رشد چندانی را تجربه نکرده است. به دنبال افزایش تجارت با برزیل و آرژانتین، اکنون ونزوئلا پنجمین شریک تجاری بزرگ ایران در منطقه آمریکای لاتین به شمار می­رود. اما مشکل بزرگتر این است که بازار تجاری ونزوئلا چندان نقشی در روابط خارجی تجارت ایران ندارد. در سال 2008 میزان مبادلات تجاری ایران و ونزوئلا تنها 123 میلیون دلار بود که در سال بعد به 77 میلیون دلار رسید. در سال 2011 این میزان به 85 میلیون دلار رسیده است. این سطح از روابط تجاری، عملا عددی در مقابل روابط تجاری ایران با کشورهایی نظیر امارات متحده عربی و هند محسوب نمی­شود. با این حال، مدیران اقتصادی ایران گفته­اند که با قراردادهای اخیر بین ایران و ونزوئلا میزان روابط تجاری دو کشور به 20 میلیارد دلار خواهد رسید که این رقم بسیار بزرگی است و خیلی بعید به نظر می­رسد که با زیرساختهای اقتصادی دو کشور، بتوان به آن دست پیدا کرد.


آدرس ایمیل فرستنده : آدرس ایمیل گیرنده  :

نظرات کاربران
ارسال نظر
نام کاربر
ایمیل کاربر
شرح نظر
Copyright 2014, all right reserved | Developed by aca.ir