قرادادهای جدید نفتی ایران چگونه خواهد بود؟

رضا زندی: مذاکرات «بی پرده» ژنو تمام شد. ایران و شش قدرت جهانی چنان متفاوت مذاکره کرده اند که سخنگوی وزارت خارجه آمریکا بگوید: «هیات آمریکایی برای بحثی واقعی به ژنو رفته و این اتفاق افتاده است.» حالا قرار است کارشناسان هسته ای، علمی و امور تحریم هفت کشور قبل از اجلاس بعدی، قدم های علمی را تدوین کنند. بی تردید یکی از کارشناسان حاضر در تیم ایران نفتی است. اگر تحریم فروش نفت و انتقال پول آن، این روزها گلوی اقتصاد ایران را فشار می دهد، سرمایه گذاری گسترده و توسعه میادین نفت و گاز کشور، منافع بلندمدت ایران است که اگر در همین یکی دو ساله، موانعش رفع نشود از پنج سال بعد دیگر حریف قطر و عراق نخواهیم شد. قطر اخیراً برای صدور 15 میلیون تن LNG به یک شرکت آلمانی قرارداد امضا کرده است. پروژه ای که با سرمایه گذاری مشترک قطر پترولیوم و شرکت شل، گازش تولید خواهد شد. رقابت غول های نفتی در پروژه های تولید نفت عراق هم که تیتر اخبار است. افزایش تولید نفت عراق تا 3 میلیون بشکه در روز نتیجه حضور این شرکت هاست. یکی گازمان را می برد یکی نفت مان را.

کمیته سه شنبه ها

این را سیدمهدی حسینی می گوید. او با حکم وزیر نفت مسوول کمیته بازنگری در قراردادهای نفتی است. کمیته ای که هم میرمعزی، مدیرعامل سابق شرکت ملی نفت در دوره وزارت قبلی زنگنه، در آن عضویت دارد هم شکرالله زاده، مدیر فنی سابق شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب و از منتقدان پیشین زنگنه عضو آن است. این کمیته سه شنبه هر هفته جلسه می گیرد تا مدل قراردادهای نفتی ایران را تدوین کند. قراردادهایی که هم راستا با مذاکرات برای لغو تحریم ها، می تواند شرکت های نفتی خارجی را برای حضور در ایران ترغیب کند. این رغبت هاست که می تواند دیوار تحریم ها را سست کند.

زنگنه، پای تخته

پانزده سال پیش، بیژن زنگنه حتی پای تخته می رفت تا دانشگاهی ها، مسوولین و اصحاب رسانه را درباره قراردادهای بیع متقابل توجیح کند. قراردادهایی که شکوفایی پارس جنوبی شد و میادین نفتی سروش و نوروز، دارخوین، سیری و... را توسعه داد بی آنکه پولی از خزانه دولت خارج شود. آن روزها زیاد به قراردادهای بیع متقابل تاختند. این قراردادها اما، برای خارجی هایی که بعد از انقلاب منفذی برای حضور در نفت ایران نداشتند غنیمت بود. هر چند جذابیت اش را به مرور از دست داد. قراردادهای بیع متقابل دست پخت سیدمهدی حسینی بود.

سیاست های گذشته، واقعیت قانونی

در هشت سال گذشته قراردادهای بیع متقابل، دو – سه نسل تغییر کرد اما نه با دید جذب شرکت های خارجی که سیاست دولت، توزیع توسعه میادین نفت و گاز به خودی های داخلی بود. کار تا آنجا پیش رفت که امکان انعقاد قراردادهای مشارکت در تولید را در قانون گذاشتند و مجوزش را از مجلس گرفتند. توجیه هم کردند که نفت درون چاه از آن حاکمیت است و نفت بیرون آمده از چاه را می توان به پیمانکار داد! بعد هم این نوع از قراردادها را به روس ها و هندی ها پیشنهاد کردند! مشارکت در تولید نفت شیوه ای از قرارداد است که پیمانکار به صورت طولانی مدت در مخزن و تولید نفت آن شریک می شود. مزیت این نوع قراردادها در این است که پیمانکار به عنوان یک مستأجر کوتاه مدت به مخزن نفتی نگاه نمی کند. پول می آورد، تکنولوژی روز می آورد و با تولید صیانتی از مخزن نفتی حفاظت می کند. اشکالش اما این است که طبق قانون اساسی ایران، مالکیت مخزن نفت و گاز در اختیار حکومت است نه پیمانکار.

چرا کمیته بازنگری قراردادهای نفتی مهم است؟

چرا کمیته بازنگری قراردادهای نفتی مهم است؟ چون آینده کشور چه در بخش اقتصادی سرمایه گذاری و توسعه میادین نفتی و چه در بخش سیاسی و امنیت ملی به مدل قراردادهای نفتی ایران بستگی دارد. قراردادهای نفتی باید به گونه ای تدوین شود که در شرایط دشوار تحریم، جذابیت کافی را برای ترغیب شرکت های بزرگ نفتی خارجی ایجاد کند و هم خاطرات دهه 1320 و 1330 ایران تکرار نشود. بازنگری و تدوین قراردادهای جدید نفتی، از کارهای استراتژیکی است که زنگنه در ماه اول حضورش در نفت علم آن را بلند کرد. کمیته ای همه جانبه و با تفکرهای مختلف تشکیل داد. شرکت های نفتی خارجی را چشم به راه تصمیمات این کمیته کرد.

نامه های جدید قراردادی چیست؟

سیدمهدی حسینی، بهترین نفر برای مسوولیت کمیته بازنگری در قراردادهای نفتی است. قائم مقامی شرکت ملی نفت، معاون امور بین الملل وزارت نفت و سال ها مسوول مذاکره با شرکت های نفتی خارجی، او را برای این کار آبدیده کرده است. گفت وگوی او با آسمان، ابعاد کلی حرکت کمیته بازنگری در قراردادهای نفتی را روشن می کند. می گوید ظرف ماه های آینده، مدل جدید قراردادهای نفتی ارائه خواهد شد. درباره کلیات این مدل ها سخن می گوید و شخصاً مایل نیست فعلا نام خاصی بر این مدل ها بگذارد.» قراردادهای جدید نفتی می تواند شرکت های نفتی خارجی را چند گام مهم به ایران نزدیک تر کند. صنعت نفت ایران به سرعت نیاز به سرمایه گذاری خارجی و تکنولوژی پیشرفته دارد.

* می خواهم بحثم را از اینجا آغاز کنم که اعضای کمیته ای به مهمی کمیته بازنگری قراردادهای نفتی، به چه دلیل با این سطح تنوع انتخاب شده اند؟هر کدام با طرز فکر متفاوت و گاه متضاد. به نظر شما با این وضعیت می توان مدل قراردادی یکپارچه ای تصویب کرد؟

- به نظرم آقای زنگنه کار قشنگی انجام دادند. ایشان افرادی را انتخاب کردند که در زمینه قراردادهای نفتی هم اهل نظر هستند هم تخصص ها و دیدگاه های مختلفی دارند. به طور مثال آقای میرمعزی را که قبلاً مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران بودند برای این کمیته برگزیدند که اشراف کامل به همه موضوعات دارند. آقای دکتر منوچهری را به عضویت کمیته درآوردند چراکه به عنوان مدیرعامل سابق پتروپارس چند قرارداد بیع متقابل را اجرا کرده و مشکلات و نقایص قراردادها را از نزدیک لمس کرده اند. آقای کاردور، مدیر سابق امور مالی شرکت ملی نفت به طور کامل بر مسائل مالی قراردادهای بیع متقابل اشراف دارند و دکتر زین الدین، به عنوان مدیر سابق امور حقوقی شرکت ملی نفت ایران برای سالیان دراز با قراردادهای مختلف نفتی کار کرده اند. مدیرفعلی امور حقوقی شرکت نفت، آقای دکتر فیروزمند، دبیر کمیته هستند. آقای سالاری به عنوان کسی که در زمینه قراردادهای نفتی صاحب نظرند و کتاب تألیف کرده اند هم عضو کمیته اند. در ضمن آقای زنگنه محدودیتی برای استفاده از نظرات کارشناسی قائل نشده است.

* اما در همین کمیته آقای شکرالله زاده، مدیر فنی سابق شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب و از منتقدین سابق دیدگاه های آقای زنگنه هم حضور دارند.

- آقای زنگنه در حکمی که برای بنده به عنوان مسوول کمیته بازنگری قراردادهای نفتی امضا کردند چارچوب های کاری کمیته را مشخص کرده اند. از جمله اینکه قراردادها باید با محوریت منافع ملی و با توجه به قوانین بالادستی نظام نظیر قانون برنامه پنجم، قانون نفت اصل 44 و ... بازنگری شود.

* اجازه بدهید از این مساله عبور کنیم چون این محورها در حکم شما هست. می خواهم مصداقی تر بحث کنیم. قراردادهای جدید به قراردادهای مشارکت در تولید نزدیک خواهد شد یا به قراردادهایی نظیر قراردادهای نفتی عراق که برای هر بشکه تولید اضافه نفت یک «می» به پیمانکاران خارجی پرداخت می کند یا ممکن است همان قرارداد بیع متقابل با اندکی تغییر باقی بماند.

- الان زود است در این باره قضاوت کنیم. چون باید منتظر تصمیمات نهایی کمیته ماند. آنچه مسلم است اینکه، با توجه به برنامه آقای وزیر، قراردادها باید به گونه ای طراحی شوند که علاوه بر مطالبی که در سوال قبلی اشاره کردم متضمن انتقال فن آوری به کشور باشد تا بتوانیم در سال های آینده، صادرکننده صنایع بالادستی نفت به دیگر کشورها باشیم. ضمناً باید نقایص قراردادهای فعلی را که باعث عدم جذابیت برای شرکت های خارجی بوده رفع کنیم.

* این نقایص که می گویید باعث عدم جذابیت قراردادها برای شرکت های خارجی شده چیست؟

- این مشکلات در چند بخش طبقه بندی می شود. یک بخش از نگاه پیمانکاران است که برخی را لیست کرده اند و برخی دیگر را لیست خواهند کرد و به کمیته ارائه می کنند. به طور مثال در در قراردادهای قبلی اگر هزینه های پیمانکار از سقف قرارداد بالاتر می رفت نمی شد این هزینه ها را به پیمانکار برگرداند. این مساله موجب ضرر و زیان پیمانکاران می شد.

* این اشکال که در قراردادهای نسل دوم و سوم بیع متقابل رفع شد. یعنی پیمانکاران اول به مناقصه می رفتند و بعد که قیمت پروژه درآمد رقم قرارداد تعیین می شد.

- شما نمونه مشکلات را خواستید من هم به یک نمونه اشاره کردم. یک نقیصه دیگر در بخش MDP یا نقشه توسعه میدان نفتی یا گازی داریم. به طور مثال وقتی کار اجرایی برای اکتشاف یا توسعه میدان آغاز می شود قاعدتاً رفتار میدان باید تعیین کننده حرکات بعدی پیمانکاران باشد. چراکه میدان نفتی یا گازی لزوماً با مدل هایی که از قبل طراحی شده، بهترین نتیجه را نمی دهد هرچند عموما منطبق بر واقعیات هستند. ما در قراردادهایمان اجازه این تغییرات را به پیمانکار نمی دادیم. مثلا اگر در قرارداد به پیمانکار گفته می شد تولید 100 هزار بشکه نفت، باید 30 حلقه چاه حفر کند و به هنگام توسعه مشخص می شد که با حفر دو حلقه چاه بیشتر می تواند 150 هزار بشکه نفت تولید کند، به راحتی نمی توانستیم درباره این دو حلقه اضافه به پیمانکار مجوز دهیم چون باید MDP را تغییر می دادیم این انعطاف در قراردادها وجود نداشت.

* خاطرم هست قبلاً برخی پیمانکاران درباره میزان ریسک مناطق مختلف کشور انتقاد داشتند. به این معنا که می گفتند برای مناطق مختلف کشور که ریسک اکتشاف یا هزینه تولید متفاوت است یک نوع قرارداد در نظر گرفته شده است. این نقد را قبول دارید؟

- بله. درست است. مثلا حفر چاه در دریای خزر روزی یک میلیون دلار هزینه دارد در حالی که همین چاه در خلیج فارس 150 هزار دلار هزینه دارد. در خشکی هم هزینه حفر یک حلقه چاه، 30 هزار دلار است. این درباره میزان هزینه. درباره میزان ریسک کشف یک میدان نفتی یا گازی همین مساله مصداق دارد. مثلا ریسک اکتشافی در دریای خزر خیلی بالاست. حالا اگر شرکتی بخواهد با منافع مشابه در خزر کار کند یا در حوزه زاگرس یا خوزستان و خلیج فارس، طبیعتاً ترجیح می دهد در مناطق با ریسک کم کار کند اگر قراردادها مشابه باشند.

* پس آنطور که متوجه شدم احتمالا مدل های مختلف قراردادی از کمیته بازنگری بیرون خواهد آمد که براساس مکان های مختلف جغرافیایی توسعه میادین نفت و گاز، متفاوت خواهد بود؟

- ممکن است چندین مدل قراردادی دربیاید. یا اینکه یک مدل قراردادی داشته باشیم که در برخی مناطق انعطاف پذیر باشد تا برای میدان خاص یا ریسک های خاص بتوان قرارداد خوبی ارائه کرد.

* بگذارید صراحتا بپرسم. با توجه به همه مسائلی که گفتید مثلا برای توسعه یا اکتشاف میدان نفتی در دریای خزر، قراردادهای مشارکت در تولید (یا سهم بری از نفت و گاز میدان) را تایید می کنید؟

- من زیاد به دنبال نام گذاری برای قراردادها نیستم. مهم این است که قراردادی تدوین شود که انگیزه کافی برای پیمانکار ایجاد کند تا حاضر باشد ریسک های بالا را هم در مناطق پرریسک و پرهزینه قبول کند.

* در دولت قبل یک نکته ای را درباره قراردادهای مشارکتی مطرح می کردند. می گفتند نفت درون چاه در مالکیت حکومت است و در نفت خارج شده از چاه می توانیم با پیمانکار مشارکت کنیم. شما این را قبول دارید؟

- این مساله مرتبط، به قبول داشتن بنده بستگی ندارد. به نظر کمیته بستگی دارد. در کمیته بازنگری قراردادهای نفتی همه آزادند که نظراتشان را به صراحت مطرح کنند تا با تضارب آرا به نتیجه برسیم. در این کمیته کسانی را داریم که می گویند تنها راه، قراردادهای مشارکت در تولید است. عده ای هم مطلقاً این نوع قراردادها را قبول ندارند. اما همه در یک بند هم نظر هستند و آن این است که شرکت های بزرگ صاحب نام را با سرمایه و فن آوری شان جذب کنیم تا در کنار آنها شرکت های داخلی مان رشد کنند.

* مدل قراردادی عراق را قبول دارید که برای هر بشکه اضافه تولید نفت به پیمانکار خارجی دو یا پنج دلار به مدت 20 سال می دهد؟

- مدل قراردادی عراق شناور است و بسته به میادین شان میزان پاداش را تعیین می کنند. عمده قراردادهایی را که عراق بسته است قراردادهای افزایش تولید نفت است. از دو یا پنج دلاری که عراق به عنوان پاداش برای پیمانکار در نظر می گیرد معمولا نصف آن به پیمانکار می رسد. چون مالیات و سهم دولت عراق کسر می شود.

* خواستم نظر خودتان را درباره قراردادهای عراق بگویید. حالا برای اینکه به پاسخ سوالم برسم اینطور می پرسم که به نظر شما قراردادهای عراق، برای خارجی ها جذاب است؟

- برای مدتی جذاب بود. به خصوص برای میادینی که افزایش ضریب بازیافت در آنها در نظر داریم. قطعا به این قراردادها نگاه خواهیم کرد. در نظر داریم ظرف یکی دو هفته آینده مجموعه ای از قراردادهای نفتی کشورهای منطقه را که قریب 20 نوع است جمع آوری کنیم تا بعد از یک بحث کارشناسی و استفاده از نظر افراد صاحب نظر به جمع بندی برسانیم.

*اگر  کارشناسان بخواهند درباره تغییر قراردادهای نفتی نظر بدهند چگونه باید به گوش شما برسانند؟

- دبیرخانه کمیته بازنگری در قراردادهای نفتی در امور حقوقی شرکت ملی نفت ایران مستقر است.

*جلسات کمیته بازنگری در قراردادهای نفتی هم در امور حقوقی شرکت ملی نفت تشکیل می شود؟ اصلا چند وقت یکبار جلسات کمیته تشکیل می شود؟

- جلسات منظم کمیته، روزهای سه شنبه هر هفته در امور حقوقی شرکت ملی نفت تشکیل می شود. ضمن اینکه جلساتی هم در کمیته های فرعی تشکیل خواهد شد.

*مدل قراردادهای نفتی ایران چه زمانی ارائه خواهد شد؟

- همانطور که می دانید انجام این کار دشوار است و نیاز به زمان دارد. تدوین قراردادهای بیع متقابل 2 تا 3 سال طول کشید. البته آن قراردادها، تجربه اول ما بود و مثل امروز، عجله هم نداشتیم. الان قصه مان این است که در اسرع وقت، مدل جدید قراردادها را تدوین کنیم تا با تحولات جدید دیپلماتیک کشور همخوانی داشته باشد.

*این اسرع وقت که می گویید دقیقا چه زمانی است؟ مثلا ممکن است در 2 تا 3 ماه آینده قراردادهای جدید نفتی ارائه شود؟

- نمی توانم بگویم در 2 تا 3 یا 4 ماه آینده مدل جدید آماده می شود اما امیدواریم تا ماه های آینده این قراردادها را برای اظهارنظر وزیر محترم نفت و مراجع ذی صلاح آماده کنیم.

*قراردادهای جدید برای شرکت های نفتی خارجی و داخلی یکسان است؟

- این بحث ها باید در کمیته بازنگری نهایی شود. اما به نظرم روشی که عملیاتی تر خواهد بود و بهتر است اتفاق بیفتد این است که از شرکت های نفتی خارجی ای که مایلند در پروژه های ایران سرمایه گذاری کنند بخواهیم تا از شرکت های ایرانی به عنوان شریک استفاده کنند باید شرکت های داخلی را به عنوان شریک و نه فقط پیمانکار، در کنار شرکت های خارجی قرار دهیم تا با آنها مشارکت کنند. من فکر می کنم منافع مان به این شکل بهتر حفظ می شود، حتی به نظر نباید مشارکت شرکت های ایرانی و خارجی معطوف به زمان اجرای پروژه ها باشد. این تجربه ای است که در کشورهای دیگر هم رخ داده است. مثلا شرکت نفتی پتروناس مالزی، ابتدا شرکتی بود که با سهم کم با شرکت هایی نظیر توتال در پروژه ها شریک می شد. بعد کم کم در کنار آنها کار می گیرد و الان خودش صاحب اعتبار شده و مستقلا کار می کند. شرکت های ایرانی ها هم می توانند با این مدل شریک، شرکت های خارجی شوند تا نه فقط در ایران، بلکه در سایر کشورها هم به صورت مشترک کار بگیرند.

*آقای حسینی، خودتان خوب می دانید که اغلب قراردادهای توسعه میادین نفتی و گازی کشور امضاء شده است، این مدل شما به چه کار نمی آید مگر آنکه در نظر داشته باشید تا شرکت های خارجی را وارد قراردادهای بسته شده قبلی کنید.

- من اصول قراردادی کشور را در پروسه بلندمدت گفتم. منظورم یک مقطع یا پروژه خاصی نبود. معتقدم در بلندمدت اگر قرار باشد شرکت های نفتی ایرانی درست کنیم، که بتواند در خارج از کشور هم کارهای اکتشافی و تولیدی انجام دهیم منطق حکم می کند که این راه را برویم. مشارکت شرکت های ایرانی و خارجی، در پروژه ها سریع ترین و بهترین راه است. تا بتوانیم هم از دانش فنی دیگران بهره ببریم، هم شرکت های ایرانی بتوانند از اعتبار شرکت های خارجی برای ارائه خدمت شان استفاده کنند تا بعد بتوانند روی پای خودشان بایستند.

*آیا ممکن است قراردادهای قبلی که بسته شده است اصلاح شوند؟

- الان خیلی زود است در این باره صحبت کنم.

*آقای مهندس، جنابعالی فکر می کنید چقدر از عدم تمایل شرکت های نفتی خارجی برای سرمایه گذاری در پروژه های ایران، به دلیل نوع قراردادهای ماست؟ فرض کنیم امروز تحریم ها برداشته شود. چقدر احتمال دارد با این شرایط قراردادی شرکت های خارجی به ایران بیایند؟

- قطعا تحریم ایران، بحثی محوری در نیامدن شرکت های نفتی خارجی به ایران است. در این تردیدی نیست که تحریم باعث عدم جذب سرمایه گذاری خارجی ها و عدم همکاری آنها در توسعه صنعت نفت و گاز کشور است. ما هم با توجه به تجربیات گذشته مان مشکلات خارجی ها و مسائل مدنظر ایران در قراردادها را می دانیم. چه اشکالی دارد اگر جذابیت قراردادها را بدون اینکه بخواهیم امتیاز اضافه ای بدهیم بالا ببریم. همه جذابیت هایی که در قراردادهای نفتی ایجاد می شود در چارچوب عرف اینگونه قراردادها خواهد بود. نه بیشتر و نه کمتر. اگر یک جاهایی در قراردادها، سخت گیری هایی بوده که عملیات اجرایی پروژه را تحت الشعاع قراردادی داده است چه اشکالی دارد اصلاح شود. اینها می تواند در قالب مدل های جدید قرار می داده مطرح شود.

*جواب سوالم را نگرفتم. شما فکر می کنید اگر تحریم ها برداشته شود شرکت های نفتی خارجی می آیند یا حتما باید قراردادها اصلاح شود؟

- معتقدم اگر تحریم ها برداشته شود جذابیت صنعت نفت ایران آنقدر بالا هست که شرکت های نفتی خارجی بیایند. اما خاطرم هست که در سال های گذشته وقتی قراردادهای «بای بک» را با شرکت های آمریکایی مطرح کردیم، آنها خیلی استقبال نکردند. چون آنها استانداردهای خاص خودشان را داشتند. اما شرکت های اروپایی استقبال کردند. آنها هم بعدا در عمل به مشکلاتی برخورد کردند که اظهار نارضایتی شان شروع شد. می گفتند با این قراردادها کارهایشان به صورت روان پیش نمی رود. می توانیم این گونه مشکلات را حل کنیم و کاری کنیم که شرکت های خارجی انگیزه بیشتری داشته باشند.

*خاطرم هست، سال ها قبل در مصاحبه ای که با هم داشتیم از تشکیل لابی نفتی ها در آمریکا در دولت سازندگی صحبت می کردید. می خواهم بدانم در شرایط فعلی و با اعلام آمادگی شرکت های نفتی خارجی برای حضور در ایران در صورت لغو تحریم ها، آیا فکر می کنید می توان لابی های نفتی را دوباره فعال کرد؟

- اجازه بدهید ابتدا به این نکته کلی اشاره کنم. زمین شناسی ایران، بسیار جذاب است. ویژگی های برجسته ای هم داریم. اول: اینکه ذخایر بزرگ نفت و گاز داریم. دوم: پتانسیل اکتشافات جدید در ایران است که برای خارجی ها کاملا شناخته شده است. سوم: هزینه های تولید نفت در ایران نسبت به سایر نقاط جهان پایین است. و اینک اکتشافات مان هم کمتر است. چهارم: اینکه ذخایر بزرگ گاز داریم و چون گاز جایگاه خودش را در دنیا بازکرده این مساله بسیار مهم است. بنابراین مایلم بگویم با توجه به مجموع این شرایط، شرکت های نفتی خارجی نه تنها می خواهند به ایران بیایند بلکه اعتقاد دارم عاشق این هستند که در پروژه های ایران حضور داشته باشند. بنابراین ایران باید حداکثر استفاده را از این مزیت ها و اشتیاق خارجی ها ببرد.

*این بحث حتی برای شرکت های نفتی آمریکایی هم صدق می کند؟

- بله. حتی برای شرکت های آمریکایی هم حضور در ایران جذاب است. قبلا ما در وزارت نفت از همین انگیزه خارجی ها برای حضورشان استفاده می کردیم. بدون اینکه ایران حتی یک دلار خرج کند در مقطعی، ائتلافی از شرکت های آمریکایی علیه تحریم ایران شکل گرفت. شرکت های نفتی و بانکی در این ائتلاف شرکت داشتند.

*شرکت های بزرگ نفتی آمریکایی ها هم در ائتلاف ضدتحریم ایران شرکت داشتند؟

- حدود 600 شرکت آمریکایی در این ائتلاف حضور داشتند. شرکت های بزرگ هم بودند. عده ای از خودشان این کار را سازماندهی کردند. چرا؟ به دلیل انگیزه ای که برای حضور در صنعت نفت داشتند. این کارها تا یازدهم سپتامبر و قبل از اعلام محور شرارت از سوی رئیس جمهور سابق آمریکا ادامه داشت. کارهایشان هم بسیار امیدوارکننده بود. می خواهم بگویم با توجه به مزیت نسبی نفت و گازمان این کارها شدنی است و می تواند در حل مساله تحریم، به دیپلماسی کشور کمک کند. کما اینکه دیدید به محض اعلام خبر بازنگری قراردادهای نفتی ایران و خوشامدگویی به شرکت های خارجی، بلافاصله مدیران شرکت های توتال و شل واکنش نشان دادند که اگر تحریم ها رفع شود آمادگی دارند در ایران حضور یابند.

*آیا نمایندگان شل و توتال با شما هم مذاکره کرده اند؟

- یکی از شرکت ها تیمی را برای مذاکره به ایران فرستادند تا ببینند چه خبر است. به هر حال معتقدم می توان با ابزار مهم نفت و گاز به دیپلماسی کشور برای رفع تحریم ها کمک کرد.

*فکر می کنید بعد از تماس تلفنی آقای روحانی و آقای اوباما، بستر شرایط همکاری ایران و آمریکا مهیا شده باشد؟

- چون سال های زیادی است که از آمریکایی ها فاصله گرفته ایم بعضی مسائل فعلا برایمان روشن نیست. ولی با توجه به عملکرد شرکت «کونوکو» در سال های قبل در ایران، فکر می کنم که آنها هم مانند اروپایی ها عشق و علاقه دارند تا در ایران حضور یابند. بعد از قانون «داماتو»، ما در سمینارهای مختلف از شرکت های نفتی آمریکایی می شنیدیم که دولت آمریکا بیشتر شرکت های آمریکایی را تحریم کرده است تا ایران. شرکت های آمریکایی می گفتند دولت آمریکا با تحریم، ما را از حضور در بازار ایران محروم کرده است، درحالی که اروپایی ها و آسیایی ها در ایران کار می کنند. خاطرم هست در سال 2000 میلادی، آقای دیک چنی، به عنوان مدیرعامل شرکت هالیبرتون، در کنگره جهانی نفت، از لزوم لغو تحریم ها سخن می گفت. ظاهرا قرار بود همین سیاست در دولت جورج دبلیوبوش ادامه یابد اما اتفاق یازدهم سپتامبر و ماجراهای بعدی بازی را عوض کرد. حالا هم باید حداکثر استفاده را از جاذبه نفتی ایران، در همه ابعاد انجام دهیم. متقابلا باید انتظارات شرکت های خارجی را هم مدنظر قرار دهیم و قراردادهایمان را تدوین کنیم.

*اجازه بدهید به موضوع بازنگری در قراردادهای نفتی بازگردیم. آنطور که متوجه شدم ممکن است طیفی از قراردادهای نفتی از قراردادهای «بای بک» گرفته تا نوعی از قراردادهای مشارکتی را شاهد باشیم. درست است؟

- اصلا نمی خواهم نوعی از انواع قراردادها را نام ببرم. برای اینکه هنوز در کمیته بازنگری، چیزی مشخص نیست. فقط مایلم به یک نکته اشاره کنم. چون در ایران، ریسک پروژه های نفتی پایین است قراردادهای مشارکت در تولید برایمان جذابیتی ندارد. در مناطقی که ریسک فعالیت های نفتی بالاست، قراردادهای مشارکت در تولید جذابیت دارد. اگر از فرمول کلی قراردادهای نفتی سوال کنید ممکن است نظر من این باشد که قراردادهای مشارکت در تولید به درد ایران نمی خورد.

*حتی در دریای خزر؟

- معتقدیم نباید با نام گذاری، کل مدل قراردادهای نفتی مان را سوراخ کنیم. اما در مورد دریای خزر به هر شرکتی که حاضر باشد برای اکتشاف و تولید نفت در آنجا سرمایه گذاری کند باید خوشامد بگوییم.

*حتی اگر BP باشد که برای دیگر کشورهای حاشیه خزر کار می کند؟

- هیچ محدودیتی در این زمینه نداریم. حتی اگر در مناطق مرزی مان در خزر که فکر می کنیم میدان مشترک دارد، با پیمانکار مشترک کار کنیم بهتر است. فرض کنیم میدان مشترکی در یک خط مرزی قرار دارد. مثلا آن طرف آذربایجان یا ترکمنستان با یک پیمانکار کار می کند. می توانیم ما با همان پیمانکار کار کنیم و میدان را توسعه دهیم. در این باره مشکلی نخواهیم داشت اما نهایتا باید بگویم که خیلی زود است بخواهیم درباره نوعی از قرارداد فعلا بحث کنیم. چون در این باره باید کمیته بازنگری قراردادهای نفتی به جمع بندی برسد و وزیر محترم نفت و مقامات مسوول تصویب کنند.

*مدل های قرارداد های نفتی باید به تصویب هیات مدیره نفت برسد؟

- تا آنجا که می دانم، این مساله الان جزو اختیارات وزارت نفت است، بنابراین ما گزارش مان را به وزیر محترم نفت می دهیم. ایشان از هرکجا لازم بداند مصوبه هایش را خواهد گرفت. مجلس یا دولت یا هر جای دیگری که آقای وزیر صلاح بدانند.

*شخصا فکر می کنید با اتفاقات پیش آمده، مشکل تحریم نفت ایران در یکی، دو سال اخیر حل خواهد شد؟

- من بسیار امیدوارم. اگر روند این دیپلماسی که شروع شده در جهت منطقی خودش جلو برود، اروپایی ها و آمریکایی ها هم عاقل باشند و برخورد منطقی کنند و ما نیز در داخل کشور منافع ملی را مدنظر قرار دهیم و جایگاه منطقی مان را بشناسیم دلیل ندارد که تحریم های نفتی رفع نشود. هرچند متأسفانه تجربه، نشان داده که تحریم ها درازمدت بوده است. حتی تحریم های عراق اخیرا به طور رسمی برداشته شد. یک نکته وجود دارد، بعضی از تحریم ها اجرا نمی شود و کسی هم به آن اعتراضی نمی کند. این اتفاق هم می تواند رخ دهد. به هر حال امیدوارم که اتفاقات خوبی بعد از مذاکرات ایران و 1+5 رخ دهد.

*با پشتوانه قراردادهای جدید نفتی؟

- ما تلاش می کنیم به هر میزان که لازم باشد به آقایان کمک کنیم.