دوران بی احترامی به مردم و فعالان اقتصادی در گمرک تمام شد

هما کبیری- هرچند که گمرک مهم ترین شاهراه صادرات و واردات کشور تلقی می شود، اما به جز این، بخش قابل توجهی از هزینه های دولت را نیز تامین می کند. عوارض گمرکی یکی از مهم ترین منابع درآمدی دولت است که بر اساس آن، دولت پیش بینی کرده در سال 93، 86هزار میلیارد ریال درآمد از گمرک حاصل شود. این در حالی است که در بودجه سال 92 گمرک باید 100هزار میلیارد ریال درآمد داشت و ارقام به دست آمده تا کنون حاکی از آن است که به نظر می رسد این رقم تا پایان سال هم محقق نشود. رییس کل گمرک باید دلایل عدم تحقق درآمدهای پیش بینی شده گمرک را سیستم های ناکارآمدی می داند که سال ها است، گمرک به آنها مبتلا است و حالا راهکارهایی برای رهایی از آن پیشنهاد شده است.
گفت وگوی با مسعود کرباسیان، رییس کل گمرک درباره سیستم ها و راهکارهایی که قرار است به تحقق رقم پیشنهادی درآمدهای گمرک در بودجه 93 کمک کند در ادامه می خوانید

:
یکی از مهم ترین موضوعاتی که شما تاکنون چندین بار به آن اشاره کرده اید، راه اندازی سیستمی در گمرک برای آسان تر کردن رویه ها است. چقدر برای تحقق این وعده پیش رفته اید؟
از همان روز اولی که مدیریت گمرک برعهده بنده گذاشته شد، برنامه ها بر این اصل تنظیم شد که گمرک به سمتی برود که خدمات مناسب و در شأن مردم را به آنها ارائه دهد. همه می دانیم که در گذشته چه اتفاقاتی رخ داده بود ولی حالا بحث ما این است که بتوانیم گمرک را به سطحی برسانیم که رضایت عمومی را در مراجعان ایجاد کند. پیش از این از فعالان اقتصادی می شنیدیم که وضعیت حاکم بر گمرک را به عنوان یکی از موانع کارهایشان اعلام می کردند، ولی شما مطمئن باشید که تلاش و عزم جدی گمرک در دوره جدید بر این اصل استوار است که این وضعیت را تغییر دهد. راه اندازی سامانه گمرک الکترونیک هم یکی از اولین و موثرترین گام ها در جهت رسیدن به این خواسته است ضمن آنکه به تحقق درآمدهای پیش بینی شده گمرک هم کمک می کند.
پیش از این هم شما بازدید سرزده از فرودگاه امام و چند گمرک دیگر داشته اید. محصول این بازدید ها برای خود شما چه بود؟ بالاخره همه می دانیم که در مبادی ورودی چه اتفاقاتی می افتد و میزان رضایتمندی مردم چقدر است. حالا سوال ما این است آیا رییس گمرک از این وضعیت خبر دارد؟
ما هم می دانیم که در گذشته چقدر مردم برای عبور از این مبادی اذیت می شدند. بنده در جلسه مطبوعاتی که چندی قبل داشتم به صراحت از مردم بابت کارهایی که در گذشته انجام شده، عذرخواهی کرده ام و نمی خواهم این روند ادامه داشته باشد. ما باید تلاش کنیم که وضعیت بهتر شود. الان هم به شما می گویم که تمام توان مجموعه گمرک بر این اصل استوار است که سطح خدمات دهی را به مردم افزایش دهیم. حداقل در مجموعه هایی مانند فرودگاه ها و مرزهای زمینی مسافری که با مردم عادی طرف هستیم، به سمتی می رویم که این رفتارهای آزاردهنده از بین برود. برای سنجش این ادعا شما می توانید به گمرک فرودگاه امام سربزنید. مطمئن باشید که خدماتی که در حال حاضر ارائه می شود با 8 ماه قبل خیلی متفاوت است.
اگر این طور که شما می گویید باشد، چه تضمینی برای ثبات این رفتارها وجود دارد؟ اگر چند ماه دیگر یک مدیر به گمرک بیاید، آیا باز هم همه چیز سر جای اولش باز می گردد؟
اصل کار ما این است که خدمات رسانی شایسته را به یک رویه تبدیل کنیم. بنابراین، وقتی این سیستم حاکم شود، هیچ تغییر مدیریتی نمی تواند اصل را زیر سوال ببرد. باید به یاد داشته باشید که 8 سال قبل وقتی مجموعه گمرک را به دولت نهم تحویل دادم، گمرک ایران از نظر ارائه خدمات و دسترسی به تکنولوژی های روز وضعیت بسیار مطلوبی داشت. ما در سازمان جهانی گمرک هم جایگاه مناسبی داشتیم ولی حالا ببینید کجا هستیم. قصد ندارم که به گذشته بازگردم، ولی فقط به همین یک نکته بسنده می کنم که 8 سال قبل گمرک ایران بسیاری از گواهینامه های بین المللی ایزو را دریافت کرده بود. من نمی دانم چه اتفاقی افتاد که امروز وقتی شما سوال می پرسید یا وقتی خود بنده از گمرکات بازدید می کنم، هیچ اثری از آن موفقیت ها نمی بینم. به هر جهت قصد ندارم به گذشته برگردم. حرف ما این است که گمرک به سمتی برود که خدمات شایسته به مردم و فعالان اقتصادی ارائه دهد.
یکی از شاخص های بررسی مطلوبیت محیط کسب وکار که بانک جهانی ارائه می دهد، همین وضعیت گمرک است. طی سال های گذشته هم شکایت ها از معطلی ها و خیلی اتفاقات دیگر در گمرک فراوان بوده است. این وضعیت را چگونه قرار است سامان دهید؟
به نکته مهمی اشاره کردید. اگر ما بخواهیم سرمایه گذار خارجی جذب کنیم یا سرمایه گذاران داخلی را به کار بیشتر دعوت کنیم باید سطح خدمات رسانی نهادهای مهمی مانند گمرک را ارتقا دهیم. طرح گمرک الکترونیک که در این دوره راه اندازی شده با همین هدف پا به عرصه گذاشته است. من از شما خواهش می کنم وضعیت امروز را به خوبی در ذهن داشته باشید و لطفا 6 ماه دیگر و پس از کار دقیق سامانه الکترونیک هم به گمرک سر بزنید. مطمئن باشید که مشاهدات خود شما مشخص می کند ما دیگر در نقطه سابق نخواهیم بود. گمرک از این پس به کسانی که به آن رجوع می کنند، احترام می گذارد. ما قصد نداریم مانع باشیم. اما وقتی گمرک سخت گیری می کند، قاچاق رونق می گیرد. هدف ما این است که تصویر نامطلوب از گمرک را تغییر دهیم.
مثل اینکه قرار است گمرک شفاف هم بشود؟
بله. دقیقا این هدف ما است. در نظر است ضمن پیاده سازی سیستم ارزش روی پورتال گمرک، امکان دسترسی اظهارکنندگان به سوابق ارزش اظهاری کالای خود نسبت به تنظیم اظهارنامه و پرداخت توام به صورت الکترونیک، سرعت انجام کار بدون لزوم مراجعه حضوری به گمرک تا حدود زیادی افزایش یابد. به علاوه با برقراری ارتباط سیستمی گمرک با انبارها و بنادر ضمن اتوماسیون فرآیندهای اجرایی، امکان زمان سنجی انجام کار برای گمرک و به تبع آن خدمات گیرندگان فراهم خواهد شد. جهت اطلاع رسانی کامل به تمام فعالان تجاری دستورالعمل و شیوه نامه استفاده از سامانه مذکور به همراه شماره تلفن پشتیبانی از سامانه، در پورتال گمرک جمهوری اسلامی ایران قرار گرفته و فرم های ثبت نام به منظور اخذ شناسه و رمز ورود صاحبان کالا به سامانه و انجام کلیه این مراحل فراهم است.
این پورتال وقتی راه اندازی شد، کسی هم به فعالان اقتصادی مشاوره می دهد؟ چطور باید با آن کار کنند؟
در زمان اجرای آزمایشی طرح، تیم کارشناسی و فناوری اطلاعات و ارتباطات هم به کارکنان گمرک و هم به مراجعان، مشاوره های دقیق می دهند. هدف این است که با این سامانه روان سازی امور انجام شود. در این زمینه کارشناسان فنی بخش گمرکی،فناوری اطلاعات و ارتباطات پاسخگویی و راهنمایی های لازم را خواهند داشت. البته راه اندازی سیستم های جدید به هرجهت مشکلاتی را به همراه دارد، ولی باید به سمتی برویم که با آشنا کردن مردم با این تکنولوژی جدید، رویه ها را اصلاح کنیم.
یکی از مشکلاتی که در گمرکات کشور وجود دارد و تقریبا تمامی فعالان اقتصادی به آن اشاره می کنند، مشکل تعیین کارشناس ها و ارزیاب های پرونده است. برای این مشکل آیا تدبیر جدیدی اندیشیده اید؟
واقعیت مشخص این است که تعداد کارمندان و ارزیاب های گمرک به تعداد پرونده ها نیست. اما همکاران ما در تلاش هستند تا این خلأ را با کار بیشتر پر کنند. تاکید ما هم بر این اصل بوده که هیچ صاحب کالایی از این پس در گمرک معطل نماند. شما می دانید وقتی کالا در گمرک می ماند چه اتفاقاتی در بازار رخ می دهد. بنابراین ما نگاه کلان بسیار مشخصی هم داریم که این نگاه به ما توصیه می کند به رفتارهایمان شتاب دهیم. اتفاقا برای رفع مشکلی که اشاره کردید هم سامانه الکترونیکی بسیار موثر است. از دیگر مزیت های این سامانه تعیین کارشناس پرونده و ارزیاب به صورت الکترونیکی و همزمان با تعیین مسیر اظهارنامه صورت گرفته و زمان مراجعه صاحب کالا به گمرک در جهت انجام مراحل نهایی اظهار، اعلام می شود و همچنین در صورت موافقت و تایید صاحبان کالا، امکان ارزیابی غیابی و بدون حضور ایشان فراهم می شود.
این سامانه جدید که به آن اشاره کردید، قرار است یکی از موانع کار را برطرف کند یا چند وقت دیگر خودش به یک مانع تبدیل می شود؟
خیر. اصلا اینطور نیست. نباید به ورود تکنولوژی های جدید بدبین بود. ببینید این رویه و رفتار در گمرکات پیشرفته جهانی تجربه شده است. گمرک در چرخه تجارت خارجی کشور نقش مهمی دارد و ما قصد داریم نقشمان را به خوبی ایفا کنیم. این سامانه می آید تا سرعت، شفافیت و دقت را بیشتر کند. اتفاقا همین سامانه می تواند در میان مدت به نقطه قوت گمرک تبدیل شود. خیلی از نارضایتی هایی که وجود دارد به خاطر فقدان همین سیستم هوشمند و شفاف است. توجه داشته باشید در حال حاضر وظایف گمرک های جهان بسیار فراتر از وظایفی نظیر تامین درآمد و حمایت از صنایع و تولیدات داخلی است و طیف وسیعی از الزامات ملی و بین المللی از جمله امنیتی و سلامت جامعه را شامل می شود. گمرک ایران نیز با توجه به روند رو به شتاب جهانی شدن و تحولات اخیر در سطح ملی و بین المللی در زمینه مناسبات تجاری و لزوم حرکت به سمت گمرک الکترونیک، تلاش می کند تا همسو با رویکرد برنامه‏های توسعه، رشد اقتصادی کشور و سند چشم انداز بیست ساله کشور در کنار سایر دستگاه ها، ضمن ارائه تسهیلات لازم به خدمات گیرندگان، موجبات رضایتمندی آنها را هم فراهم کند. البته عرضه خدمات قابل ارائه در گمرک به صورت الکترونیکی برای آنکه گمرک بتواند نقش اصلی خود را در رشد و توسعه اقتصادی کشور به طور شایسته ای ایفا کند، لازم است تحولات چشمگیری را در حوزه‏های فرآیندها، سیستم ها و روش ها، منابع انسانی و ساختار، تجهیزات و سخت افزار، قوانین و مقررات ایجاد کند.
حرف های شما یعنی زیان های انباشته شدن کالا در گمرک برای صاحب کالا قرار است از بین برود؟
هر روز توقف کالا در گمرک معادل یک درصد ارزش کل کالا هزینه به همراه دارد. بنابراین گمرک به سمتی می رود تا با ارائه سریع تر خدمات، افزایش تعدد انبارهای اختصاصی تحت کلید گمرک برای شرکت‏های تولیدی، ارائه خدمات گمرکی در خارج از اماکن گمرکی و خارج از ساعات اداری (ارزیابی و ترخیص سیار)، ساده سازی رویه ها، ادغام و اصلاح فرآیندها و حذف تشریفات زائد، موجبات کاهش هزینه‏ های تولید و در نتیجه افزایش توان رقابت پذیری تولیدکنندگان را فراهم کند که خود اشتغال پایدار را در پی خواهد داشت. همین سامانه ای که مورد بحث ما است به سرعت به فرآیند ها کمک می کند.
با راه اندازی این سامانه که بارزترین ویژگی آن امکان اظهار الکترونیکی کالا و به صورت برخط در هر زمان و در هر نقطه که امکان دسترسی به اینترنت فراهم باشد، مراجعات مکرر و غیرضرور واحدهای تولیدی، تجاری و واردکنندگان کالا و فعالان اقتصادی به گمرک حذف می شود یا به حداقل ممکن کاهش خواهد یافت.  به همین دلیل صاحبان کالا بدون نیاز به حضور فیزیکی در اماکن گمرکی و مراجعات مکرر به این سازمان می توانند به صورت کاملا الکترونیکی و از محل کار خود اظهارنامه مربوطه را به گمرک ارائه کنند.