از تولید میتسوبیشی تا کارخانه تعطیل بروجرد

علی ارکانی: طی سالهای اخیر که تحریم ها و فشارهای اقتصادی ناشی از افزایش هزینه­های تولید بر خودروسازان وارد شده، بسیاری از صنایع خودروسازی متاثر از قیمت هایی که شورای رقابت اعلام می­کند، با کاهش تیراژ یا حتی ورشکستگی روبه­رو شدند. کار به جایی رسید که صنایع خودروسازی در حال اعلام ورشکستگی بودند؛ اردیبهشت امسال، انجمن خودروسازان با انتشار نامه ای ضمن انتقاد از دستورالعمل نهایی قیمت گذاری خودرو، اعلام کرد که شرایط موجود باعث ورشکستگی قطعه سازان، توقف کامل خودروسازان، قطعه سازان و حتی شبکه خدمات پس از فروش خواهد شد. در نامه ای که با امضای داود میرخانی رشتی، مشاور انجمن خودروسازان، و در سربرگ این انجمن نوشته شد، خطاب به رئیس شورای رقابت آمده بود: «جناب آقای دکتر پژویان، به عنوان شاگرد کوچک اما مشفق و خیرخواه شما عرض می کنم سالها شرف و آزادگی حرفه استادی خود را فدای فشارها، جوسازیها و غوغاسالاریهای موجود نکنید. کاری نکنید که نام شما به عنوان عامل ورشکستگی صنعت خودرو در تاریخ این صنعت به ثبت برسد.» این نامه افزوده بود: «انتخاب قیمت سال پایه و افزودن نرخ تورم بخشی هر سال به آن، از نظر منطق اقتصادی کار صحیحی است اما به شرط آنکه قیمت سال پایه، قیمت اقتصادی صحیحی بوده باشد. قیمت های اول سال 91 یعنی همان قیمتهای اسفند سال 90 تحمیل شده از سوی سازمان حمایت، قیمتهای صحیحی نبودند زیرا بسیار کمتر از قیمت تمام شده محصولات بودند.»

آن طور که در این نامه آمده بود، در طول سال 91 مجموع صنایع خودروسازی کشور حدود 4 هزار میلیارد تومان زیان دیده بودند و ادامه این مسیر برای آنها ناممکن بود؛ گروه ایران خودرو 2000 میلیارد تومان، گروه سایپا 1600 میلیارد تومان و سایر خودروسازان 400 میلیارد تومان ضرر داده بودند. شرکت زاگرس خودرو، نمونه روشنی از فشارهایی بود که بر صنایع خودرویی کشور وارد آمد و این شرکت نتوانست دوام بیاورد و تصمیم به تعطیلی گرفت.

شرکت زاگرس خودرو در سال 1375 توسط خانواده غلامی­ ها در شهرستان بروجرد واقع در استان لرستان تاسیس شد. این شرکت با همکاری پروتون مالزی، اولین خودروی خود را در مهر ماه 1380 با نام «پروتون - ویرا» که در اصل همان لانسر میتسوبیشی بود، روانه بازار کرد. تولید انواع خودروهای پروتون ویرا، پروتون جن۲، پروتون واجا و پروتون ساگا در برنامه­های این شرکت بود. از زاگرس خودرو به عنوان بزرگترین واحد خصوصی خودورسازی کشور یاد می­شد و به طور اسمی توانایی تولید 50 هزار دستگاه خودرو در سال را داشت اما در عمل، سالانه حدود 5 هزار خودرو تولید می­کرد. کارخانه خودروسازی زاگرس خودرو، دارای 7 فاز بود که 2 فاز آن به بهره­برداری رسیده بود.

اما در طول سالهای اخیر که قیمت تمام شده خودروها افزایش یافت و قطعه­ سازان فشار اقتصادی زیادی را تحمل کردند، خودروسازهای بخش خصوصی که چندان قدرتی برای بدهکار ماندن و استفاده از حمایت های دولتی نداشتند، مدام بدهکار می­شدند و بدهکاری انباشته آنها را با خطر نابودی مواجه می ­کرد. در طول سال های اخیر، شرکت زاگرس خودرو حدود 200 میلیارد تومان به بانکها بدهکار شده بود، حقوق کارکنانش معوق مانده بود و تصمیم گرفت که کار خود را به پایان برساند. این کارخانه از اردیبهشت ماه در حال تعدیل نیروهای کاری خود بود و خبرش نیز منتشر شده بود و به نظر می ­رسید که تولید خودرو در آن نیز متوقف شده است. در این میان، کارخانه تلاش می­کرد با انجام کارهای فرعی، فعالیت خود را باقی نگه دارد؛ زاگرس خودرو بروجرد با خرید قطعات مورد نیاز، خودروهای رونیز و پی کاپ را مونتاژ و بدنه پراید را هم رنگ آمیزی می­کرد. اما این تلاشها نیز به نتیجه­ای نرسید.

در آذر ماه 91 بود که خبرهایی از تعطیلی کامل زاگرس خودرو به گوش رسید. در حقیقت یک ماه بود که کارخانه تعطیل شده بود و بعد خبر آن به تدریج منتشر شد. پس از انتشار این خبر، معاون سیاسی امنیتی فرماندار بروجرد با تایید تعطیلی کارخانه زاگرس خودرو در اوایل آبان ماه 91، علت اصلی تعطیلی این کارخانه را تامین نشدن قطعات مورد نیاز و بدهی های کلان بانکی عنوان کرد. به گفته این مقام مسئول، کارخانه زاگرس خودرو حدود 200 میلیارد تومان تسهیلات بانکی - عمدتا به بانک صادرات - بدهکار بود و به علت نداشتن تولید، امکان بازپرداخت این تسهیلات میسر نشده بود.

با تعطیلی زاگرس خودرو، حدود 400 کارگر بیکار شدند. کارخانه زاگرس خودرو در7 فاز طراحی شده بود که در زمان اوج تولید حدود 700 نفر در این کارخانه مشغول کار بودند. بعد از تعطیلی، خانه کارگر بروجرد انتقادات تندی را به زاگرس خودرو وارد کرد؛ محمد گودرزی، دبیر خانه کارگر بروجرد، می گوید: «ابزار تولید این واحد صنعتی که از کشور مالزی وارد شده بود، به عقیده کارشناسان سالیان طولانی بود که توجیه اقتصادی خود را از دست داده و از رده خارج شده بود. با ورود این کارخانه به کشورمان، طی ۱۴ سال فعالیت بدون اینکه تکنولوژی خاصی را جز مونتاژ برای صنعت کشور به ارمغان آورد، باعث اشغال ۲۵۰ هکتار از بهترین زمین های کشاورزی منطقه محروم اشترینان شده بود.» شرکت صنایع خودروسازی زاگرس خودرو، هنوز هم سایت اینترنتی فعالی دارد و تا اوایل سال 92 نیز خبرهایی را درباره این شرکت منتشر می­ کرد اما اکنون این صفحه ­ها دیگر به روز نمی­شوند.

چند ماه که از تعطیلی زاگرس خودرو گذشت، مهرداد غلامی، عضو هیات مدیره شرکت و خانواده غلامی­، کتابی با نام «پرده آخر مدیریت» منتشر کرد که درباره رازهای شکست در مدیریت بود و به 50 سال هلدینگ خانوادگی غلامی نیز در آن اشاره شده بود. در پشت جلد این کتاب، به قلم نویسنده آمده بود: «در سال 1387 تحت شرایطی سخت و بحرانی، شرکت زاگرس خودرو برای ادامه حیات و جلوگیری از ورشکستگی، در جدال با مشکلات داخلی و خارجی بود. در اثر فشارهای شدید روحی و روانی و نگرانی از فروپاشی شخصی، تصمیم گرفتم تجربیات، دانش و باورهای مدیریتی خود و نسل اول و دوم رهبران گروه زاگرس خودرو را به صورت یادداشتهای پراکنده خطاب به فرزندانم مکتوب کنم. به مرور باور یافتم که این یادداشتها باید در اختیار عموم مردم به خصوص مدیران و کار آفرینان قرار داده شود.»