سرمایه داری در ایران گناه نابخشوندی شده است

درحالی که حداقل سه سال گذشته به نام اقتصاد نامگذاری شده بود ولی همچنان فعالان اقتصادی درا یران از نگاه بدبینانه مردم به کسب وکارشنان گلایه می کنند. آنها براین باورند که جامعه سرمایه داران را به عنوان مفاسد اقتصادی می شناسند و کسی به مقام آنها احترامی نمی گذارد. بهروز فروتن عضو کمیسیون اخلاق کسب و کار و مسئولیت اجتماعی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی یران اعتقاد دارد این نگاه بدبینانه در تاریخ ایران ریشه دارد. گفت و گوی کوتاه با او را می خوانید:

واقعا مردم به فعالان اقتصادی نگاه بدبینانه ای دارند؟

این که مردم نگاه مطلوب و خوش­بینانه­ای به فعالان اقتصادی ندارند، داستان امروز و دیروز و 50 سال گذشته نیست بلکه یک بار فرهنگی است که از زمان داستان ارباب و رعیتی و فئودالیسم در این کشور تا کنون وجود داشته است. در قدیم، اربابان و مالکان برای قدرت­نمایی، رعیتها و کشاورزان را زجر می­دادند و اذیت می­کردند و همان مسئله را در فرهنگ ایران ریشه دوانده است.

در جهان وضعیت چگونه است؟

در کشورهای پیشرفته کسی که سرمایه بیندوزد و افزایش ثروت بکند، جزو افتخارات ملی کشور محسوب می­ شود. اما در ایران، سرمایه­ داران ثروت خود را به دلیل نوع نگاه مردم پنهان می ­کنند. در نتیجه دوگانه عمل می­ کنند. اگر بخواهیم داستان تاریخ را فراموش کنیم و به امروز نگاه بکنیم، تغییرات ماهوی که در جامعه ایران به وجود آمده، ما را دلخوش می ­کند اما برای امیدوار شدن واقعی به تغییر نگاه نسبت به صاحبان سرمایه، خیلی باید زمان بگذرد. هنوز هم بسیاری از افراد جامعه تصور می­ کنند که سرمایه­ داران حق مردم را خورده ­اند و به این که آنها سال های زحمت کشیده اند تا به چنین سرمایه­هایی رسیده­اند، توجهی نمی­کنند.

چه کسانی مقصر ترویج این نگاه بوده اند؟

این نوع نگاه، تقصیر افراد جامعه نیز نیست بلکه ریشه در اجداد نسل امروز دارد که به وسیله اربابان در روستاها، استثمار می­شده ­اند. امروز اما تعاریف دیگری در مناسبات کاری جامعه تعریف شده است مثل کارفرما و کارگر یا رییس و مرئوس اما اگر به ریشه ­های این ماجرا نگاه کنیم، هنوز تفکر جامعه به طور ریشه ­ای تغییر نکرده است. در نتیجه کارگری که برای یک کارفرما کار می ­کند، تصور می ­کند که کارفرما نقش همان ارباب در مناسبات زمان فئودالیسم را بازی می ­کند و کارفرما نیز تصور می ­کند که کارگر در نقش همان رعیت زمانهای قدیم است. بنابراین نتیجه می ­گیریم که نگاه­ ها عوض نشده و باید با کار فرهنگی آن را تغییر داد. این نگاه نیز در کوتاه مدت و امروز عوض نمی ­شود؛ از امروز آغاز می­ شود اما از امروز جواب نخواهد داد.

دولت چه می تواند بکند؟

کوشش دولت باید به گونه ­ای باشد که فرهنگ سازی طوری انجام شود در نتیجه آن، تولید حلال به عنوان افتخارات ملی محسوب شود. ما همان طور که به ارگ بم، تخت جمشید و آثار باستانی ایران افتخار می ­کنیم، باید به خالقان تولید و ثروت و کارآفرینان این مملکت نیز افتخار کنیم. اما در شرایط فعلی، کمتر کسی می ­تواند با سیستم اقتصادی سالم کار تولیدی بکند چون یا به سرعت به او انگ زده می ­شود یا توقع به قدری از او بالا می ­رود که از حیض انتفاع خارج می ­شود. بنابراین در وهله اول باید برای هویت بخشیدن به سرمایه ­هایی که ارزش ملی دارند، فرهن گسازی کرد. البته تعدادی از کارشناسان و اقتصاددانان و متفکران جامعه ممکن است ارزش این سرمایه­ها و کارآفرینی­ ها را متوجه شوند اما این برای کل جامعه و تغییر نگاه مردم کافی نیست. ما باید از ریشه به اقتصاد ملی بها بدهیم. بهترین برای فرهنگ سازی نیز این است که صدا و سیما و رسانه­ های گروهی، تولید ثروت و کارآفرینی را به عنوان یک ارزش ملی در جامعه ببینند.