ویروسی که احمدی نژاد به اقتصاد ایران تزریق کرد

اقتصاد ایرانی: در آبان ماه سال گذشته بانک مرکزی در نامه ای محرمانه به وزارت اقتصاد نسبت به خطر سقوط بورس هشدار داد. هشداری که چندان جدی گرفته نشد و 3 ماه بعد زیان دیدگان بورس افزایش نرخ سود بانک​ها را عامل اصلی سقوط بورس می​دانستند.

به گزارش تابناک، از چند هفته گذشته دوباره بازار سهام و شاخص بورس تا سطح 70هزارو876 واحد عقب نشینی کرده است. در این رابطه چهار وزیر برای هم اندیشی درخصوص بحران بورس در شورایعالی بورس تشکیل جلسه دادند. یکی از تصمیمات این جلسه، تغییر مبنای محاسبه قیمت پایه محصولات پتروشیمی در بورس کالاست که قرار است از شنبه بر مبنای نرخ ارز آزاد محاسبه شود، در حالی که قبلا با نرخ ارز مبادلاتی تعیین می شد.

در واقع موضوع سیاست خارجی و روند مذکرات هسته ای، شرایط داخلی در رابطه با کالاها و نبود قیمت مشخص برای کالاهایی مانند سیمان، خودرو و عوارض صادراتی سنگ آهنی ها هم در کاهش شاخص بورس موثر بوده است. البته باتوجه به رکود، نرخ بالای تورم و بیکاری و نرخ رشد ناچیز اقتصادی در شرایط فعلی می توان گفت که در بیشتر سالهای دهه گذشته، پیشرفت اقتصادی کشور با آنچه می تواند مطلوب باشد فاصله زیادی داشته است.

به هرحال تا زمانی که دولت تنشهای داخلی و بین المللی را کاهش ندهد، منابع ارزی و ریالی خود را تقویت نکند، تیم اقتصادی خود را یک دست و قوی تر نکند، نقدینگی جامعه را کاهش ندهد، تولید و تجارت را تقویت نکند، هیچ اتفاق مثبتی در بازار سرمایه رخ نخواهد داد.

در همین ارتباط مهدی تقوی، تحلیلگر اقتصادی در گفت و گو با «تابناک» به بررسی علل کاهش شاخص بورس و اوضاع نابسامان بازار سرمایه پرداخته است.

در دورانی شاهد بودیم که شاخص بورس به شدت بالا رفت و قله های فراوانی را فتح کرد. اما چندی است شاهد هستیم که بازار سرمایه از رونق افتاده است و هر روز شاهد افت شاخص بورس هستیم. ارزیابی شما از این موضوع چیست؟

پاسخ اولیه من به سئوال این است که علت اوضاع بد بازار سرمایه، اقتصاد ویران ایران است. اگر دقت کنید می بینید که امروزه بسیاری از شرکت ها و بنگاه های اقتصادی درگیر مشکلات اقتصادی و سوء مدیریت ها هستند. به عنوان مثال اگر سود دهی شرکت ها را با قبل از هدفمندی یارانه ها مقایسه کنید؛ متوجه می شوید که سود دهی این شرکت ها نسبت به قبل بسیار پایین امده است.

کاهش سود شرکت ها به این دلیل است که مردم به خاطر تورم و هدفمندی یارانه، فقیرتر شده اند. هدفمندی یارانه ها بی کاری ایجاد کرده است و باعث شده است که مردم کمتر بتوانند خرید کنند؛ بنابراین سود دهی تولید کنندگان کم شده است. از آن طرف هزینه های تولید نیز با تورم بالا رفته است.

افزایش قیمت دلار نیز باعث شد که کارخانه های وابسته به محصولات خارجی که ماشین آلات و قطعات را از خارج می خرند، هزینه تولیدشان نسبت به دیگر تولیدگنندگان بیشتر افزایش پیدا کند. درواقع تورم بالا هم سطح تولید را پایین می اورد هم بیکاری را زیاد می کند. بنابراین این کاهش تقاضا برای سهام در بورس باعث شد شاخص به این شدت افت کند. البته در چند روز قبل کمی شاخص بالا رفته است که این هم بعید است ادامه داشته باشد.

پس در سال های گذشته چگونه شد شاخص سهام به این سرعت بالا برود .ایا این بالا رفتن نوعی حباب بود که الان این حباب شکسته شده است؟

تا قبل از اینکه هدفمندی یارانه ها اجرا شود؛ نه تورم بالا و نه این نرخ بی کاری را داشتید، تقاضا نیز برای کالاهایی که بنگاه ها تولید می کردند وجود داشت. هدفمندی که اجرا شد، هزینه تولید بالا رفت . هنگامی که هزینه بالا رفت منحنی تقاضا کاهش پیدا می نماید. از طرف دیگر چون هزینه تولید بالا رفته است، سودشان کمتر شد؛ بنابراین شرکت ها به سهام داران نمی توانند سود زیادی بپردازد. تقاضا برای سهام کم می شود و قیمت سهام در بازار کم می شود.

عده ای مطرح می کنند علت اینکه بازار سرمایه افت کرده است سود بالای بانکی به سپرده ها است. آیا شما این علت را قبول دارید؟

آنهایی که می گویند در ایران سود بانکی بالاست، چرت می گویند. سود بانکی در ایران سال هاست منفی است. برای اینکه این چیزی که مهم است نرخ بهره واقعی است. نرخ بهره واقعی عبارت است از سود بانکی منهای نرخ تورم. وقتی فردی پول را در بانک می گذارد؛ و 20 دردصد سود بگیرد. به فرض مثال وقتی تورم 40 درصد است نرخ بهره 20- درصد است. یعنی سپرده گذار 20- درصد ضرر کرده است. کسانی که این حرف را می زنند به این مسئله توجه ندارند.

از طرف دیگر بانک ها نیز تسهیلات 26 درصدی به بنگاه ها می دهند. در واقع بانک ها نیز نرخ بهره تسهیلاتی 14- به وام گیرنده پرداخت می کنند. در واقع برای بانکها بهتر است پول را به بازار ارز و طلا ببرند تا تسهیلات بدهند. سیستم بانکی در این نرخ بالای تورم مشکلات بسیاری پیدا کردند.

چرا این اتفاق در اقتصاد ایران رخ داده است؟

در واقع کسانی که می گویند، نرخ بهره در سیستم بانکی ایران بالا است؛ اشتباه است. ان چیزی که مهم است نرخ بهره واقعی است نه نرخ بهره اسمی. نرخ بهره واقعی در اقتصاد ایران منفی است. ایران بهشت وام گیرندگان است. افراد وام می گیرند و با بهره منفی به بانک تحویل می دهند. هیچ جای دنیا این چنین نیست. تورم 40 درصد و نرخ بیکاری بالا و رکود اقتصادی همراه با تحریم های بین المللی اقتصاد را بهم زده است. این بیماری را احمدی نژاد به اقتصاد ایران تزریق کرده است.

دولت جدید قول داده است که رونق را به بازار و تولید برگرداند. ارزیابی شما از این قول دولت چیست؟

در دوران احمدی نژاد با افزیش قیمت هزینه تولید، تولید از میان رفت. تنها راهی که برای خروج از رکود وجود دارد؛ این است که دولت به بخش تولید کمک کند. اگر تولید شکوفا شود، اشتغال ایجاد می شود و نرخ رشد اقتصادی بالا می رود. آمار نرخ رشد در کشور نشان می دهد از سال 89 تا 92 رشد اقتصاد ایران منفی بوده است. یعنی اقتصاد ایران روز به روز کوچک تر می شود و تولید کاهش پیدا می کند. بنابراین کاهش تولید به خاطر از گردونه خارج شدن واحدهای تولید است.

بنابراین دولت باید کمک کند که تولیدکنندگان بتوانند به تولید ادامه دهند و به سمت تولید بیشتر حرکت کنند تا اقتصاد ایران از شرایط نرخ رشد منفی خارج شود. امروز فضا به نحوی است که بنگاه ها روز به روز کمتر از گذشته تولید می کنند. بیچاره گارگران که بی کار و اخراج می شوند. اقای روحانی باید سیاست اقتصادی خودش را برای کاهش تورم و بی کاری متمرکز کند.

با توجه به مشکلات کشور دولت چگونه می تواند به تولید کنندگان کمک کند؟

یک راه این است که دولت غیر مستقیم کمک کند. دولت اگر بتواند نرخ ارزش دلار را پایین بیاورد، واحدهای تولید ی می توانند هزینه تولید را کاهش دهند. دوم این که دولت باید وام های با بهره کمتر به واحدهای تولیدی بدهد. اگر پول های سرگردان به سمت تولید کانالایزه شود می توان تا حدی از رکود خارج شد.

به نظرشما اینده بازار سرمایه چیست؟ ایا همچنان شاخص کاهش می یابد؟

آینده بورس به وضعیت اقتصاد ایران بستگی دارد. اگر واحدهای تولید قدری قدرت پیدا کنند، می توانند سودهای خوب توزیع کنند. اگر سودهای خوب توزیع کنند ان وقت مردم برای خرید سهام هجوم می اورند و قیمت آن بالا می رود. وقتی واحدهای تولید ورشکسته است؛ کسی علاقه ای ندارد پول خود را در بازار سرمایه، سرمایه گذاری کند. اگر سود سهام و ارزش سهام زیاد شود مردم هجوم برای خرید سهام خواهند اورد و قیمت ها بالا می رود. این که الان افت قیمت داشتیم در بورس برای این بود که که سود بنگاه ها خیلی پایین تر از حتی سود بانکها است.