دستاوردهای اندک بزرگترین پروژه انتقال آب جهان

اقتصاد ایرانی: سه سال پیش ساکنان روستای هالیبا در استان مرکزی هنان چین به ۱۰ کیلومتر آن طرف تر از منازلشان منتقل شدند، خانه هایی زرد و به دور از هرگونه کار و کشاورزی که امروزه تنها افراد بسیار پیر یا بسیار جوان در آن زندگی می کنند. یک کانال بزرگ بتنی نزدیک مزرعه های قدیمی آن ها کشیده شده است. از ۳۱ اکتبر این کانال با آبی که از منابع آب جنوب چین جاری است پر می شود تا مناطق شمالی را سیراب کند.

این پروژه انتقال آب، یکی از بزرگترین پروژه های اینچنینی در جهان به شمار می رود و برای حل مشکل عدم توازن تقسیم منابع آب در شمال و جنوب چین طراحی شده است. این عدم توازن در دهه های اخیر به دلیل رشد سریع حومه شهرها و آلودگی شدید هوا، بیش از پیش مشکل ساز شده است.

بانک جهانی در اختیار داشتن میزانی کمتر از ۱۰۰۰ متر مکعب آب در سال برای هر نفر را کمبود آب تعریف می کند. یازده استان از ۳۱ استان چین کمتر از این میزان به آب دسترسی دارند. سهم هر شهروند پکن از آب تازه، تنها ۱۴۵ متر مکعب در سال است. در سال ۲۰۰۹ دولت اعلام کرد نیمی از آبی که در رودخانه های چین وجود دارد برای استفاده انسان مناسب نیست. این مساله منجر به استفاده از آب های زیرزمینی شده است که بیشتر آن ها نیز آلوده هستند.

در سال ۱۹۵۲ مائو زدونگ پیشنهاد داد که شمال از جنوب آب قرض کند. بعد از مرگ او، شکوفایی اقتصاد چین باعث شد مقامات چینی به اجرایی کردن این پیشنهاد فکر کنند. در سال ۲۰۰۲ پروژه انتقال آب آغاز شد و مرحله ابتدایی آن در سال گذشته به پایان رسید. این مرحله شامل تعمیق و تعریض کانال بزرگی بود که پیش از این وجود داشت.

قرار است اواخر اکتبر بهره برداری از مرحله دوم این پروژه که بلندپروازانه تر و پرهزینه تر است، آغاز شود. این مسیر آب جدید که ساخت آن بیش از یک دهه به طول انجامیده، ۱۳ میلیارد متر مکعب آب را ۱۲۰۰ کیلومتر از سد دانجیاگکو در مرکز استان هوبی به پایتخت، پکن منتقل می کند. هدف از این کار ادامه فعالیت صنعت و کشاورزی در این منطقه است: در سال ۲۰۰۸، پکن روند پمپ کردن منابع آب به صورت اضطراری از استان های همسایه را آغاز کرد. این کانال جدید از بروز بحران جلوگیری می کند. اما فاصله میان منابع آب و تقاضا همچنان زیاد و در حال افزایش است. این انتقال آب یک سوم از تقاضای سالانه پکن را تامین می کند. اما حتی اگر مردم آب کمتری مصرف کنند، رشد جمعیت و توسعه شهرها و روند صنعتی شدن منجر به افزایش تقاضا در چین می شود.

انتقال میلیاردها متر مکعب آب در کشور چین باعث اشکالات زیادی شده است. دولت اعلام کرده است که ۳۳۰۰۰۰ نفر را برای ساخت مسیر اصلی جابه جا کرده است. لای شیانگ سان، از دانشگاه مریلند در آمریکا معتقد است این کار باعث بی خانمانی حداقل نیم میلیون نفر شده است. هزینه های بهداشتی و زیست محیطی این اقدام نیز بسیار زیاد است. تغییر مسیر آب رودخانه به سمت شمال می تواند منجر به گسترش بیماری هایی مانند شیستوزومیاسیس (نوعی بیماری منتقله از حلزون) که در جنوب چین شایع است، در شمال شود. کاهش جریان آب در یانگزی ممکن است منجر به آسیب پذیری منابع آب های ساحلی شود و احتمال خشکسالی را افزایش دهد.

هزینه مالی این کار نیز بسیار بالا است. آقای سان معتقد است این پروژه بیش از ۶۲ میلیارد دلار هزینه دارد ـ بسیار بیشتر از هزینه ای که به طور رسمی ۱۵ میلیارد دلار پیش بینی شده است. تخمین او شامل هزینه اجرای این پروژه یا احداث ۱۳ مورد تاسیسات تصفیه آب نمی شود.

دولت با افزایش منابع نمی تواند با دلیل اصلی مشکل مبارزه کند: مشکل اصلی، تقاضای زیاد آب و استفاده بی رویه از آن است. بر اساس گزارش بانک جهانی در سال ۲۰۰۹، صنعت چین نسبت به میانگین استفاده آب در کشورهای صنعتی، در هر واحد تولید ده بار بیشتر آب مصرف می کند. یکی از مهمترین دلایل این امر، ارزان بودن قیمت آب در چین است. در ماه می ۲۰۱۴، پکن سیستم جدیدی معرفی کرد که بر اساس آن آب گران تر می شود تا افراد بیشتری بتوانند از آن استفاده کنند. اما این قیمت ها هنوز هم با قیمت بازار آزاد فاصله زیادی دارد. مقامات رسمی علیرغم کاهش سطح آب های زیرزمینی، استخراج وسیع از آب های زیرزمینی توسط ساکنان و کشاورزان را نادیده می گیرند.

افزایش قیمت می تواند باعث کاهش تقاضا و استفاده مناسب از آب گردد. هم چنین این امر می تواند باعث شود که صنعت از مناطق کم آب خارج شود چرا که در این مناطق قیمت آب بالاتر است. مناطق خشک که از سوی دولت تحت فشار هستند که منابع آب خود را به شهرهای پرجمعیت تری مانند پکن بفرستند، با اخذ قیمت بیشتر می توانند خسارات خود را جبران کنند.

با این حال چنین راه حل هایی باعث نگرانی مقامات دولتی می شود. آن ها نمی خواهند صنایع به خاطر قیمت بالاتر آب از اطراف شهرها پراکنده شوند. همچنین نمی خواهند شهروندان به معترضان خشمگین تبدیل شوند. به همین دلیل ترجیح داده اند که آب را به وسیله خطوط لوله و کانالها انتقال دهند. بریت کراـ میلر از دانشگاه پورتلند معتقد است پروژه انتقال آب نمایشی علنی از قدرت سیاسی است. در استان هنان، تابلوهای بزرگ تبلیغاتی به وضوح این مساله را نشان می دهد: آن ها از شهروندان بومی می خواهند از این پروژه حمایت کنند تا برای پایتخت آب سالم و آسمان آبی فراهم شود. در مقابل هیچ نشانه ای از پکنی ها برای تشکر از دوستان جنوبیشان دیده نمی شود.

دولت در غیاب برنامه های زیربنایی برای کاهش تقاضا، مجبور است که روند انتقال آب به شمال را ادامه دهد. تمایل به این کار زمانی بیشتر می شود که بدانیم یک سوم پروژه انتقال آب می تواند در یک روز پیش رود. این کار با استفاده از روش های مهندسی برای انتقال آب از سرچشمه های یانگزی به مناطق مرتفع تر رود زرد در فلات تبت انجام می شود. حتی چنین پروژه عظیمی نیز نمی تواند مشکل را حل کند. اما می تواند چند سال این جریان آب را ادامه دهد ـ در چین سیاست مهم تر از آب است.

منبع: اکونومیست