استراتژی مناسب برای بازگشت ایران به بازار نفت

اقتصاد ایرانی: یک اقتصاددان می گوید: با توجه به عوامل ناپایداری اقتصادی در بازار، تثبیت بهای نفت در کشورهای نفت خیز دستاورد بسیار بزرگی است که بُعد جدی به فعالیت های اوپک اضافه می کند، در نتیجه اوپک می تواند ماموریت جدیدی داشته باشد.در عین حال که نقشش کم رنگ نخواهد شد.

به گزارش خبرآنلاین، علی دادپی استاد اقتصاد دانشگاه کلایتون درمیزگرد خبری- تلگرامی "گفت وگوی نفتی" به پرسش های خبرنگاران درباره بازارجهانی نفت و مسایل اوپک پاسخ گفت.

سئوال نخست این میزگرد این بود؛ اوپک و کمرنگ شدن نقش ایران و همچنین سقوط قیمت نفت همواره یکی از مباحث اصلی بین کارشناسان بوده است و در حالی که وضعیت بازار به دلیل کاهش رشد اقتصاد جهانی و عرضه بیش از نیاز سبب شده تا قیمت طلای سیاه به بشکه ای 40 دلار برسد؛از سویی ایران اعلام کرده که به محض برچیده شدن تحریم دوباره سقف تولید خود را بالا خواهد برد و کشورهای عضو باید این آمادگی را داشته باشند. عربستان به عنوان بزرگترین تولید کننده نفت جهان دیگر علاقه ای برای تنظیم بازار ندارد و بیشتر به دنبال حفظ مشتری های خود است .سئوال این است که آیا این مدل رفتاری کشورهای عضو، مقطعی است یا همیشگی؟

دادپی در این رابطه گفت: زمانی که اوپک بعنوان یک کارتل تعریف شد، اعضای آن بخش اصلی عرضه نفت را در اختیار داشتند. به همین دلیل می توانستند با تعدیل یا با تعیین میزان تولید و سهمیه برای اعضا، بهای نفت در بازارهای جهانی را تعیین کنند.

وی افزود: رویدادی که امروز رخ داده، پیش از آنکه مقطعی باشد ساختاری است، درهردو مقطع افزایش بهای نفت باعث تغییر ساختارتولید و مصرف انرژی شده است. امروزه اوپک دیگر کارتل مقتدر دهه 50 شمسی نیست.در نتیجه کاهش بهای نفت سبب شده تا بسیاری از تولید کنندگان نفت رسوبی از بازار خارج شوند، درعین حال که افزایش مجدد بهای نفت آنها را به بازار باز خواهد گرداند.

وی با بیان اینکه در حال حاضر استراتژی حفظ سهم بازار به نظر استراتژی مناسبی برای این کارتل است،تصریح کرد: ولی مانند هر کارتل دیگری بین منافع کارتل به عنوان یک موجود حقوقی و اعضایش به عنوان اشخاص حقیقی افتراق وجود دارد.ما باید آماده این باشیم که بازار بهای تعادلی را در بهترین حالت در بازه 65 تا 80 دلار حفظ کند.

وی ادامه داد: از طرفی بر خلاف کشورهای اوپک، صنعت نفت در آمریکای شمالی بسیار پرتحرک تر است، به عنوان نمونه پیدا کردن نیروی کار متخصص سخت نیست، و بسیاری از این میادین به سرعت فعال می شوند.به عبارت دیگرشرایط کنونی سبب شده تا کشش عرضه افزایش پیدا کند.

دادپی در پاسخ به این سئوال که اگر بپذیریم استراتژی اوپک در میان مدت و بلندمدت حفظ سهم بازار و نه تعدیل قیمت ها خواهد بود و اساسا فلسفه وجودی چنین سازمانی در بازار از دید اعضای سازمان را چگونه می توان توجیه کرد؟گفت: اوپک کارتلی است که برای 5 دهه توانسته بازار انرژی را تنظیم کند. ولی کارتل تنها موجود ذی وجود نبوده است. هر بار که بهای نفت افزایش پیدا کرده، مصرف انرژی کارآ تر شده و سرمایه گذاری در منابع جایگزین افزایش پیدا کرده است. یعنی هم رشد مصرف کاهش پیدا کرده و هم عرضه افزایش. حالا شما می خواهید قیمت را تا حدی کنترل کنید که حداقلی از منافع را حفظ کند و یا می خواهید یک بازار رقابتی داشته باشید که بهای نفت در آن کاملا شناور باشد. می توان گفت در سالهای آینده اوپک توان بسیار محدود و شکننده ای برای افزایش بهای نفت خواهد داشت.

وی افزود: با توجه به عوامل ناپایداری اقتصادی در بازار، در کشورهای نفت خیز تثبیت بهای نفت دستاورد بسیار بزرگی است که بعد جدی به فعالیت های اوپک اضافه می کند، در نتیجه اوپک می تواند ماموریت جدیدی داشته باشد.در عین حال که نقشش کم رنگ نخواهد شد.

بهترین استراتژی برای ایران در بازار نفت

این استاد دانشگاه در پاسخ به این سئوال که در تحولات اخیر شاهد بودیم اعضای اوپک عمدتا الزامات و بایدهای ملی خود را در قالب سیاستهای سازمان دنبال کردند، مثلا برای تثبیت قیمت ها عربستان سعودی تلاشی نکرد و در مقابل بارها اعلام کرد حفظ سهم بازار برای این کشور اولویت دارد، اظهارداشت: در بازار یک مازاد عرضه بوجود آمد که ناشی از فعالیت تولیدکنندگان نفت رسوبی و حفاری در آبهای ژرف دریا بود. این مازاد عرضه در کنترل اوپک قرار نداشت. کاهش بهای نفت در این مقطع شروع شد.در نتیجه ظرف 4 ماه 60 درصد کاهش بهای نفت داشتیم. یک کارتل در این وضعیت یا باید خروجی خود را کاهش دهد، تا جلوی سقوط قیمت نفت را بگیرد و یا باید سعی کند مازاد عرضه را حذف کند و دوباره عرضه را کنترل کند.

به گفته وی این برداشت نادرستی است که فکر کنیم منافع ملی عربستان با کاهش بهای نفت بیشتر تامین می شد و عربستان برای ضربه زدن به ایران جلوی کاهش بهای نفت را نگرفت. درحالی که همه اعضا به این نتیجه رسیده بودند که اگر بهای نفت کاهش پیدا کند در درجه اول کشورهای غیر عضو و عرضه کنندگان غیر از اوپک از بازار خارج می شوند ودر وهله بعدی بهای نفت در یک حد تعادلی پایدار تثبیت خواهد شد که برای سالهای آینده اعضا می توانند بودجه خود را بر مبنای آن تنظیم کنند.

دادپی خاطرنشان کرد: اگر اوپک تولید خود را کاهش داده بود الان دیگر در بازار سهمی نداشت که سطح تولیدش بخواهد بر قیمت نفت اثر بگذارد و نوسانات زیاد بهای نفت توان برنامه ریزی از دولت های منطقه از جمله ایران گرفته بود.

وی با بیان اینکه در حال حاضر می توان فرض کرد بهای نفت ثابت باقی خواهد ماند،تاکید کرد: به این دلیل که با هر دلار افزایش بخشی از تولیدکنندگان نفت رسوبی به بازار بر می گردند و قیمت دوباره در نتیجه افزایش عرضه کاهش پیدا می کند.

این اقتصاددان درباره استراتژی مناسب برای بازگشت ایران به بازار نیز گفت: پیدا کردن خریداران مطمئن، برنامه ریزی برای افزایش تدریجی تولید، و مهمتر ازآن کاهش وابستگی به نفت می تواند بهترین راه حل ها باشد زیرا ایران یک صادر کننده آسیب پذیر نفت است و در شرایط فعلی بازگشت ایران به بازار تغییرات جدی بهای نفت را به دنبال نخواهد داشت.

وی درباره تصمیم ایران برای ورود تدریجی به تصریح کرد: مسئولان می خواهند و البته این وظیفه را هم دارند که آثار و پیامدهای منفی تحریم ها را هر چه زودند محو کنند، ولی همانطور که می دانید حتی فروش یک گونی برنج اضافی در بازار به زمان احتیاج دارد، امیدوارم تلاش مسولان باعث احیای توافق های دوران قبل از تحریم ها شود و مشتریان قدیمی باز هم از ایران نفت بخرند.اما باید توجه داشت که بازار برای ایران صبر نخواهد کرد.این یک واقعیت است.

استاد دانشگاه کلایتون در پاسخ به این سئوال که همه از اوپک انتظار دارند برای افزایش قیمت، تولید نفت را تعدیل کنند، اما چرا کشورهای خارج از اوپک مانند روسیه و آمریکا حاضر نیستند این کار را بکنند؟ گفت:شما این انتظار را به عنوان یک کشور وابسته به درآمدهای نفتی بدون ذخایر ارزی مناسب برای مقابله با نوسانات بازار دارید،اما واقعیت این است که باید درباره توقع هایمان واقع بینانه حرف بزنیم. این انتظار کسانی است که افزایش بهای نفت را برابر با افزایش درآمدهای صادراتی و در نتیجه رونق اقتصادی می دانند. از سویی ساختار صنایع نفت در این کشورها خصوصی است. دولتهای آمریکا و روسیه به ویژه دولت آمریکا نقشی در تعیین سطح تولید نفت در این کشور ندارد و می تواند آن را از طریق مثلا تخفیف های مالیاتی تشویق کند ولی نمی تواند مثل دولت ایران سقف تولید تعیین کند.در نتیجه حتی اگر سیاستمداری از دولت امریکا بخواهد بهای نفت افزایش پیدا کند، ابزاری برای تحقق این هدف ندارد.

وی ادامه داد:اقتصاد درباره بایدها و نبایدها دستوری نیست. درباره رفتارها و تصمیم هایی است که گرفته می شوند و گرفته خواهند شد.شما نمی دانید چه شرایطی این تصمیم را 100 درصد الزامی خواهد کرد.