روابط اقتصادی ایران و انگلیس در پساتحریم!

اقتصاد ایرانی: آیا انگلیس به دنبال جبران عقب ماندگی از رقبای سیاسی و اقتصادی بین المللی اش در ایران است؟

به گزارش شانا، فیلیپ هاموند نخستین وزیر خارجه انگلیس است که از سال ٢٠٠٣ تاکنون به ایران سفر می کند. هشتم آذرماه سال ١٣٩٠ وزارت خارجه انگلیس تصمیم به تعطیلی سفارت خود گرفت و دیپلماتهایش را به لندن بازگرداند. وی امروز (یکشنبه یکم شهریور ماه ١٣٩٤) در راس هیئتی سیاسی - اقتصادی وارد تهران شد.
هاموند به سفارت انگلیس در تهران رفت و این سفارتخانه را پس از ۴ سال بازگشایی کرد. همزمان سفارت ایران در لندن نیز با حضور دانش یزدی معاون اداری مالی وزارت خارجه کشورمان بازگشایی شد.
دیدار با حسن روحانی رئیس جمهوری، محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه، علی لاریجانی رئیس مجلس شورای اسلامی و علی شمخانی دبیرشورای عالی امنیت ملی از جمله برنامه های هاموند طی دو روز اقامت در تهران است. هاموند همچنین با بیژن زنگنه وزیر نفت دیدار کرد و با ولی الله سیف رئیس کل بانک مرکزی دیدار و گفتگو خواهد کرد.
به گزارش رویترز، وزیر امور خارجه انگلیس پیش از سفر به تهران، اظهار کرد: در نخستین گام ما می خواهیم اطمینان یابیم که توافق هسته ای یک موفقیت است، از جمله از طریق تشویق به افزایش تجارت و سرمایه گذاری پس از لغو تحریمها.
روزنامه دیلی تلگراف انگلیس در هفته نخست مردادماه امسال در گزارشی با اشاره به اشتیاق زیاد شرکتهای بزرگ فرانسوی و آلمانی برای ورود به بازار ایران، نوشت: انگلیس در معرض خطر از دست دادن این مسابقه در مقابل رقبای اروپایی اش، حتی قبل از شروع آن است.
مارتین جانستون‘ مدیر کل ‘اتاق بازرگانی انگلیس و ایران’ ماه گذشته ضمن رو به گسترش توصیف کردن مناسبات تجاری لندن و تهران اعلام کرد: این اتاق قرار است در همین راستا هیئتی را برای گفتگو با طرفهای ایرانی به تهران اعزام کند.
در اطلاعیه اتاق بازرگانی ایران و انگلیس اعلام شده است: برآورد اولیه، حاکی از حضور ۱۲ تا ۱۵ نفر در هیئت اعزامی است و سفر این هیئت به تهران در یکم اکتبر و بازگشت آن در ششم اکتبر ۲۰۱۵ میلادی خواهد بود.
به گزارش روزنامه تلگراف، با ورود هیئتهای تجاری از قاره های مختلف به ایران شرکتهای انگلیسی نیز در تلاش برای رقابت با رقبای فرانسوی و آلمانی خود برای ورود به بازار ایران هستند.
این روزنامه در ادامه می افزاید: شرکتهای انگلیسی بویژه شرکتهای نفتی «رویال داچ شل» قبلا مذاکراتی را با طرفهای ایرانی داشته اند و «باب دادلی» مدیر اجرایی شرکت نفتی «بی پی» نیز در مورد اهمیت ایران سخن گفته است. هر چند تضمینی وجود ندارد که این دو غول نفتی انگلیس بتوانند در جریان این رقابت، به آخرین منبع نفت و گاز ارزانقیمت باقیمانده جهان دست یابند. شرکت توتال، رقیب فرانسوی آنها ممکن است قبلا پیروزی در این رقابت را از آن خود کرده باشد.
به گزارش تلگراف، دیدار بیژن زنگنه وزیر نفت ایران با وزیر خارجه فرانسه می تواند نشانه ای از تقویت موقعیت «پاتریک پویان» مدیر غول نفتی توتال فرانسه باشد.

تجارت خارجی ایران و انکلیس
در پی تشدید تحریمهای غرب علیه ایران، مبادلات تجاری ایران با کشورهای اروپایی از جمله انگلیس کاهش قابل توجهی داشته است. این در حالی است که به لحاظ ارزش، انگلیس جایگاه مهمی در تجارت خارجی ایران ندارد و در میان ٢٨ عضو اتحادیه اروپا در رده های میانی شرکای تجاری ایران قرار گرفته است.
بر اساس آمارهای منتشره توسط یورو استات، واردات انگلیس از ایران در سال ٢٠١١ بالغ بر ٤٢٠ میلیون یورو بوده است . این رقم در سالهای تشدید تحریمها کاهش یافته و در سال ٢٠١٤ به ٣٩ میلیون یورو رسید.
صادرات انگلیس به ایران نیز پیش از تشدید تحریمها در سال ٢٠١١ بالغ بر ٢٠٣ میلیون یورو بوده است. این رقم در سالهای بعد کاهش یافت و در سال ٢٠١٤ به ١١٣ میلیون یورو رسید.
کف پوشها، خرما، تابلو های نقاشی، زعفران، کتیرا، خاویار و هندوانه عمده اقلام صادراتی ایران به انگلیس و ذرت دامی، گندم دامی، جو، توربینهای گازی، جوجه و مکملهای دارویی نیز اقلامی هستند که سهم بزرگی از واردات ایران را از انگلیس تشکیل داده اند.

اقتصاد ایران
تولید ناخالص داخلی ایران ار سال ١٩٨٠ تا پایان ٢٠١٤ و در یک دوره ٣٤ ساله به تدریج از حدود ١٠١ میلیارد دلار به حدود ٤٠٤ میلیارد دلار بالغ شده است ( آمار صندوق بین المللی پول).
اما، انگلیسی ها! خوب می دانند که اقتصاد ٤٠٠ میلیارد دلاری ایران با منابع عظیم نفت و گاز و سرزمینی که در هارتلند انرژی جهان قرار گرفته است، با جمعیتی نزدیک به ٧٠ میلیون نفر و نیروی کار تحصیلکرده و پیشرفتهایی که در زمینه های صنعتی به دست آورده، مانند گذشته وابسته به مواد خام نیست.
ایران در صورت بازگشت مدیریت شده به عرصه تجارت بین الملل و برخورداری از دانش فنی و هایتکها، طی ده سال آینده توان افزایش تولید ناخالص داخلی خود را به بیش از ٢٥٠٠ میلیارد دلار دارد.
البته این مهم، با رشد اقتصادی سالانه ٨ درصدی ممکن نیست. اما توان اقتصادی و تولید ناخالص داخلی ایران فراتر از ٣٧٠ یا ٤٠٠ میلیارد دلار است که امروز به عنوان پایه اقتصادی برای محاسبات آینده از آن استفاده می کنیم.
در این زمینه، صنایع نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی ایران به همراه صنایع پایین دستی در بخش محصولات تکمیلی و نهایی نیازمند سرمایه گذاری خارجی بالغ بر ٦٠٠ میلیارد دلاری جهت نوسازی و توسعه و بهره مندی از دانش فنی و تکنولوژی " های تک" دنیا هستند و در بخش شدت مصرف کارهای بسیاری باید صورت گیرد.
ایران برای پایین آوردن شدت انرژی باید همه کارخانه ها،کالاها و محصولات انرژی بر را که تاکنون از چین و هند وارد کرده و یا با استانداردهای بسیار پایین در داخل تولید شده است نوسازی کند و با نگاهی نو شروع به بازسازی اقتصاد و زیرساختهای آن بکند. در این میان کارخانه تولید پراید کره ای ها هم مستثنا نیست!.
علاوه بر این، صنایع خودروسازی، صنعت سیمان، صنعت فولاد، صنعت ساختمان، صنعت نساجی، صنایع تولیدکننده تجهیزات و لوازم خانگی، تجهیزات و محصولات مورد مصرف در صنعت برق و مخابرات و به طور کلی همه صنایعی که در ایران کار می کنند نیازمند بازنگری و سرمایه گذاری جدید هستند. اینها به جز مشکلاتی است که در نظام بانکی و بیمه ایران وجود دارد و باید اصلاح شود!.

اقتصاد انگلیس
انگلستان یکی از پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل، یکی از اعضای موسس ناتو و محور سازمان کشورهای مشترک المنافع است.
شورای آتلانتیک در تحلیل خود می نویسد: دیوید کامرون خود را متعهد به خروج انگلیس از اتحادیه اروپا می داند، ایده ای که هنوز نتوانسته است اکثریت آرا را به خود جذب کند زیرا دلایل ارائه شده تا کنون به اندازه کافی شفاف و قانع کننده نبوده اند.
با عملی شدن این وعده درصورت تأیید انگلیسیها، این کشور که از ۱۹۷۳ به جمع اتحادیه اقتصادی اروپا و سپس اتحادیه اروپا پیوسته، در سال ۲۰۱۷ از این عضویت صرف نظر خواهد کرد.
کشور انگلیس با جمعیت ٦٤ میلیون نفری و تولید ناخالص داخلی دو هزار و ٩٤٥ میلیارد دلاری در سال ٢٠١٤ از نرخ بیکاری ٦,٢ درصدی برخوردار بوده است. جمعیت نیروی کار این کشور در پایان سال ٢٠١٣ حدود ٣٢.٦ میلیون نفر اعلام شده است.
به گزارش صندوق بین المللی پول، تولید ناخالص داخلی انگلیس از سال ١٩٨٠ تا پایان ٢٠١٤ و در یک دوره ٣٤ ساله به تدریج از کمتر از ٥٦٦ میلیارد دلار به دو هزار و ٩٤٥ میلیارد دلار افزایش یافته است که نشانگر کارآمدی و هوشمندی مدیران سیاسی و اقتصادی این کشور است.
برابر آمارهای ثبت شده در مرکز اطلاعات و آمار آمریکا، درآمدهای بودجه ای دولت انگلیس در سال ٢٠١٤ حدود ٩٣٦ میلیارد دلار و مخارج بودجه آن بالغ بر ١١٠٦ میلیارد دلار بوده است.
بدهی خارجی این کشور تا پایان ٣١ دسامبر ٢٠١٤ رقمی بالغ بر ٨٧٩٥ میلیارد دلار و ذخایر ارزی و طلای آن ١٠٩,١ میلیارد دلار گزارش شده است (این قسمت شامل دیون عمومی و خصوصی غیر ساکنان است که می توان آن را به صورت ارزهای بین المللی، کالا و یا خدمات پرداخت کرد. این ارقام بر اساس نرخ ارز محاسبه شده است نه در مباحث مربوط به برابری قدرت خرید).
در بخش تجارت خارجی، صادرات انگلیس در سال ٢٠١٤ حدود ٥٠٣ میلیارد دلار و واردات این کشور ٨٠٢ میلیارد دلار است.
عمده اقلام صادراتی انگلیس شامل مواردی مانند کالاهای تولیدی، سوخت، مواد شیمیایی، غذا، نوشابه و دخانیات می شود. که در سال ٢٠١٣ عمدتا به کشورهای سوییس ١٣,٨درصد، آلمان ٩ درصد، آمریکا ٨.٨ درصد، هلند ٧.٦ درصد، فرانسه ٦.٤ درصد، ایرلند ٥.٧ درصد و بلژیک ٤.٣ درصد انجام شده است.
عمده اقلام وارداتی انگلیس شامل کالاهای تولیدی، ماشین آلات، سوخت و مواد غذایی می شود که در سال ٢٠١٣ عمدتا از کشورهای آلمان ١٣,٩ درصد، چین ٨.٥ درصد، هلند ٨.٥ درصد، فرانسه ٦ درصد، آمریکا ٥.٦ درصد و بلژیک ٥ درصد انجام شده است.

در بخش انرژی
انگلستان در سال ٢٠١٤ بالغ بر ٣٣٥ میلیارد کیلووات ساعت برق تولید کرده و مصرف برق این کشور حدود ٣٠٤ میلیارد کیلووات ساعت بوده است. این کشور حدود ٧٦ درصد از برق مورد استفاده خود را با استفاده از سوختهای فسیلی، حدود ١١,٢ درصد را از طریق سوخت هسته ای، حدود ٤.٨ درصد آن را از طریق هیدرو الکتریک و ٨ درصد دیگر را از طریق دیگر انرژیهای تجدیدپذیر تامین می کند.
ذخایر نفت خام اثبات شده انگلستان تا یکم ژانویه ٢٠١٤ حدود ٣ میلیارد بشکه تخمین زده شده و این کشور روزانه بیش از ٨١٦ هزار بشکه نفت تولید می کند.
تولید محصولات پالایشی انگلستان در سال ٢٠١٣ چیزی بالغ بر ١,٣ میلیون بشکه در روز و مصرف آن نزدیکبه همین مقدار گزارش شده است. در این سال، انگلستان روزانه حدود ٥١٢ هزار بشکه محصولات پالایشی صادر و حدود ٤٤٥ هزار بشکه در روز وارد کرده است.
ذخایر گاز طبیعی انگلستان تا ابتدای ژانویه ٢٠١٤ حدود ٢٤١ میلیارد مترمکعب اعلام شده و تولید گازطبیعی این کشور در سال ٢٠١٣ چیزی بالغ بر ٣٨,٣ میلیارد مترمکعب در سال بوده است.
با توجه به مصرف سالانه حدود ٧١,٧ میلیارد مترمکعبی و صادرات ٩.٩ میلیارد مترمکعبی گاز طبیعی در انگلیس، این کشور در سال ٢٠١٣ بالغ بر ٤٨.٤ میلیارد مترمکعب گاز وارد کرده است.

در پایان
ایران علاوه بر منابع عظیم انرژی و تنوع ذخایر معدنی، با داشتن ١٥ مرز آبی و خاکی، در چهارراه اروپا، خاور نزدیک، آسیای میانه و قفقاز از موقعیت بسیار استراتژیک و ممتازی بهره مند است که انگلیسی ها کاملا به آن واقفند!.
با توجه به حجم پایین مبادلات اقتصادی ایران و انگلیس در سالهای گذشته می توان اینگونه فرض کرد که برای انگلیسی ها، روابط سیاسی با ایران همواره بر روابط اقتصادی ارجح بوده است. البته این اشتباه محاسباتی باعث شد که آنها همواره در هر دو سوی معامله از رقبا عقب بمانند!.
در این میان البته شرکتهای انگلیسی و در راس آنها دو شرکتی نفتی بی پی و رویال داچ شل بخوبی می دانند که صنعت نفت و گاز و پتروشیمی ایران نیازمند سرمایه گذاریهای عظیمی است و هر گونه تعلل برای ورود به این بازار پرسود می تواند زیانی باشد که دیگر قابل جبران نخواهد بود.
از این رو، حضور نمایندگانی از شرکتهای انگلیسی از جمله معاون مدیرعامل شرکت شل در نشست امروز فیلیپ هاموند وزیر خارجه انگلیس با بیژن زنگنه وزیر نفت ایران را باید از جمله همین دلایل دانست.