نخستین پیش‌بینی از زمان لغو تحریم‌ها

اقتصاد ایرانی: در شرایطی که بر اساس نقشه راه امضا شده میان علی اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران و یوکیا آمانو، مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی تمام فعالیت های توافق شده از جمله جلسات کارشناسی و بحث ها تا ۱۵ اکتبر یعنی ۲۳ مهر پایان خواهد یافت، روزنامه های آمریکایی روز جمعه نوشتند رئیس جمهوری این کشور ۱۸ اکتبر (۲۶ مهر) دستورالعمل لغو تحریم های مربوط به برنامه هسته ای ایران را صادر خواهد کرد.
به نوشته روزنامه های وال استریت ژورنال و واشنگتن پست، بخشنامه آمریکا در روزی که در توافق از آن با نام «روز اجرا» یاد شده است، اجرایی خواهد شد. اتحادیه اروپایی نیز باید اقدام مشابهی را برای لغو تحریم های ایران انجام دهد. «روز اجرا» زمانی است که آژانس بین المللی انرژی اتمی (IAEA) در بیانیه ای رسمی اعلام می کند که ایران به همه تعهدات خود در چارچوب توافق وین پایبند بوده است. زمان صدور دستورالعمل لغو تحریم ها در آمریکا پس از آن منتشر شد که مخالفان در کنگره نتوانستند توافق وین را رد کنند. جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا نیز روز پنج شنبه «استیفن مال» سفیر پیشین واشنگتن در لهستان را به عنوان هماهنگ کننده اجرایی برجام منصوب کرد.

آمانو در تهران

همزمان قرار بود روز گذشته یوکیا آمانو، مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی برای آنچه بحث در مورد موضوعات حل نشده گذشته و کنونی برنامه هسته ای ایران خوانده شده، راهی تهران شود. آژانس بین المللی انرژی اتمی با انتشار بیانیه ای ضمن تایید سفر آمانو به تهران اعلام کرد: «مدیر کل آژانس قرار است روز یکشنبه با مقامات ایرانی دیدار و گفت وگو داشته باشد.» در ادامه این بیانیه آمده است: «این دیدارها قرار است روی ادامه همکاری میان آژانس و جمهوری اسلامی در چارچوب نقشه راه برای شفاف سازی درخصوص فعالیت های هسته ای حال و گذشته ایران متمرکز باشد. » به گزارش «ایسنا»، ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی در ۲۳ تیر ماه بر سر یک نقشه راه به توافق رسیدند که براساس آن قرار است تمام مسائل باقیمانده درباره فعالیت های هسته ای حال و گذشته ایران تا پایان سال جاری میلادی حل و فصل شود. همچنین به گزارش خبرگزاری فارس، خبرگزاری آسوشیتدپرس روز جمعه به نقل از منابع دیپلماتیک مدعی شده بود که سفر آمانو به تهران با هدف جلب حمایت برای مصاحبه با دانشمندان ایرانی در چارچوب تحقیق درباره موضوع ادعایی «ابعاد نظامی برنامه هسته ای ایران» یا PMD انجام می شود. اما بهروز کمالوندی سخنگوی سازمان انرژی اتمی در واکنش به خبر آسوشیتدپرس در مورد اهداف سفر آمانو، به رسانه ها گفت: «برخی از رسانه های بین المللی با اهداف خاص، خبرهای جهت داری را منتشر می کنند که این روش، تازگی ندارد.» بهروز کمالوندی روز شنبه ادعای برخی رسانه های بین المللی را رد کرد و گفت که سفر آمانو با هدف اجرایی کردن نقشه راه همکاری های ایران و آژانس انجام می شود. نشست کارشناسی ایران و آژانس روز چهارشنبه با حضور رضا نجفی نماینده دائم ایران در آژانس و نیز واریورانتا معاون مدیرکل پادمان های این نهاد در تهران به کار خود پایان داد.

بعد از ارائه توضیحات مکتوب به آژانس توسط ایران در ۱۵ اوت و سوالاتی که آژانس متعاقبا درخصوص برخی ابهامات پیرامون توضیحات ایران در ۸ سپتامبر ارائه کرده بود، تیم های کارشناسی ایران و آژانس به بحث و بررسی سوالات آژانس پرداختند. قرار است این نشست کارشناسی هفته اول مهر در تهران از سر گرفته شود.

دیدار ایران و ۱+۵ در نیویورک

از سوی دیگر تیم مذاکره کننده هسته ای ایران دوشنبه هفته جاری راهی نیویورک می شود.  قرار است تیم های مذاکره کننده هسته ای ایران و ۱+۵ پس از دو ماه در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل درباره آخرین تحولات سیاسی حقوقی فنی و اجرایی برنامه جامع اقدام مشترک رایزنی کنند. این اولین دیدار مقامات مذاکره کننده ایران و ۱+۵ است که پس از توافق وین صورت می گیرد. در این سفر قرار است رایزنی ها در سطوح کارشناسی و سیاسی درباره ابعاد فنی و حقوقی عملیاتی ساختن برجام میان دو طرف صورت گیرد. یکی از مهم ترین بخش های نامشخص برجام روز اجرای این توافق است که هنوز تعیین نشده است. پس از دو ماه بررسی و رایزنی بر سر برجام در کنگره آمریکا در نهایت روز جمعه ۲۷ شهریور، سومین تلاش جمهوری خواهان برای رد برجام بی نتیجه ماند. همچنین براساس گزارش رسانه های روسی، وزیران خارجه ایران و ۱+۵ نیز به احتمال قوی ۶ مهر در نیویورک با یکدیگر دیدار می کنند.

برجام ملغی کننده تحریم هاست

در عین حال سیدعباس عراقچی، معاون حقوقی و بین الملل وزیر امور خارجه در گفت وگویی، برجام (برنامه جامع اقدام مشترک) را برطرف کننده سایه تهدیدات امنیتی و ملغی کننده تحریم ها دانست و تاکید کرد: «ان شاءالله نتایج آن مشاهده می شود. سید عباس عراقچی ضمن انتقاد از کسانی که فصل هفتم شورای امنیت را معادل حمله نظامی قلمداد می کنند، گفت: «آیا برای جنگ باید مذاکره می کردیم و برای رفع تحریم ها نباید مذاکره می کردیم، فصل هفتم منشور سازمان ملل به موضوعاتی می پردازد که از نظر شورای امنیت تهدید علیه صلح و امنیت شناخته می شود و حمله نظامی ماده ای از فصل هفتم منشور شورای امنیت است.» او اضافه کرد: «اگر شورای امنیت قائل به این شود که موضوعی مانند برنامه هسته ای ایران برای صلح و امنیت بین الملل یک تهدید است این کشور را ذیل فصل ۷ برده و با آن برخورد می کند.» معاون امور حقوقی و بین الملل وزارت خارجه با بیان اینکه در فصل ۷ مراتب و مدارجی ذکر شده است، افزود: «در این راستا ابتدا ماده ۴۰ اعمال شده و در صورت عدم کفایت ماده ۴۱ که در مورد تحریم های اقتصادی است به کار گرفته می شود و در صورت عدم کفایت این ماده، بند ۴۲ که شامل تهدیدهای نظامی است، انجام می شود.» عراقچی با تاکید بر اینکه از دید تیم مذاکره کننده موفقیتی که در مذاکرات حاصل شده نتیجه کار جمعی و یک حرکت ۱۲ ساله بوده است، ادامه داد: « همه در کسب این دستاورد شریک بوده اند و تحت مدیریت عالی مقام معظم رهبری این دستاورد و کار سنگین به سرانجام رسیده و حقوق مردم ایران احیا شده است.»

آمانو به مجلس می رود

خبرهای منتشر شده حکایت از حضور یوکیا آمانو، مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی در مجلس شورای اسلامی دارد. گرچه معاون پارلمانی وزارت امور خارجه دیروز این حضور را امری محتمل دانسته و آن را به انجام هماهنگی لازم وزارت خارجه و مجلس منوط کرده بود، اما رئیس کمیسیون ویژه بررسی برجام در خبری که به نظر قطعی می رسد، اعلام کرده است آمانو امروز در جلسه کمیسیون ویژه برجام حضور می یابد.

علیرضا زاکانی رئیس کمیسیون برجام دیروز با اشاره به درخواست کتبی این کمیسیون از وزارت امور خارجه برای حضور مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی در مجلس گفت: «براساس اعلام وزارت امور خارجه به کمیسیون برجام، مقرر شده آمانو ساعت ۱۴ بعدازظهر امروز (یکشنبه) در جلسه کمیسیون برجام حضور یابد. پیش از او حسن قشقاوی معاون کنسولی و امور مجلس وزارت امور خارجه در گفت و گو با خبرگزاری رسمی ایران از احتمال این موضوع سخن گفته و اعلام کرده بود که این موضوع با نظر مثبت وزارت امور خارجه در حال پیگیری است.»آمانو در شرایطی برای گفت و شنود های هسته ای به بهارستان می رود و به مجلسی ها توضیح می دهد که پیش از این؛ هنگامی که برای پاره ای توضیحات به کنگره آمریکا رفته بود، برخی رسانه های ایرانی مخالف توافق وین، دبیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی را نقد کرده و از حضور او در کنگره ابراز نگرانی کرده بودند؛ افشای مذاکرات محرمانه ایران و آژانس در کنگره آمریکا عمده نگرانی هایی بود که این رسانه ها به آمانو یا به گفته آنان داور برجام نسبت می دادند. آمانو که در کنگره آمریکا دست رد به سینه طرف مذاکره کننده ایران زد، حالا به نظر می رسد برای اثبات بی طرفی خود در توافق هسته ای، برای حضور در مجلس ایران نیز رضایت داده است.آمانو در میانه مردادماه امسال به کنگره رفته و به سوالات نمایندگان آمریکا پاسخ داده بود.

مستندات دو توافق محرمانه

همزمان با حضور آمانو در تهران، زاکانی رئیس کمیسیون برجام در نامه ای به علی اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی خواستار ارائه اسناد دو توافق محرمانه بین ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی که پس از دستیابی به توافق نهایی هسته ای در وین میان صالحی و آمانو به امضا رسید، به کمیسیون ویژه برجام شد.گرچه خبرگزاری مهر از این خواسته مجلس از سازمان انرژی اتمی خبر داده، اما پیش از هرگونه واکنش سازمان انرژی اتمی در این باره، سخنگوی کمیسیون برجام عملی شدن این خواسته مجلس را بعید دانست. او گفت که بعید است دولت نقشه راه ایران و آژانس را به مجلس بدهد. سیدحسین نقوی حسینی به خبرگزاری مهر توضیح داد: وجود دو سند دیگر (غیر از برجام و قطعنامه ۲۲۳۱) را خود تیم مذاکره کننده به ما گفته بود و قول هم داده اند که به کمیسیون ارائه شود.

به هجمه ها پاسخ نمی دهیم

آمانو در شرایطی به کمیسیون برجام می رود که جلسات این کمیسیون تاکنون با حواشی متعددی روبه رو بوده است؛ از انتخاب اعضای هیات رئیسه این کمیسیون که اغلب آنها را منتقدان برجام تشکیل می دهند گرفته تا حاشیه هایی که در پی اظهارات تیم سابق هسته ای ایران درباره برجام ایجاد شد و نیز آنچه توقف پخش جلسات این کمیسیون از تلویزیون بر آن دامن زد. به هر روی آنچه اعضای تیم مذاکره کننده کنونی بر آن تاکید دارند، بی پاسخ گذاشتن اظهارات و فضای تخریبی است که تیم مذاکره کننده قبلی ایجاد کرده است. در آخرین اظهارنظرها، سیدعباس عراقچی، مذاکره کننده ارشد هسته ای ایران در گفت و گویی با خبرگزاری خانه ملت گفت که نسبت به ایجاد فضای تخریبی تیم مذاکره کننده قبلی واکنش نشان نمی دهیم چون رویکرد تیم مذاکره کننده موجود به این صورت بوده که به روند طی شده 12 سال گذشته به عنوان یک حرکت یکپارچه نگاه کرده است و به اعتقاد ما مدیریت عالی نظام یک حرکتی را به جلو آورده و هر دولت و تیم مذاکره کننده ای در مقطع خود وظیفه خود را به خوبی انجام داده است.

وارد مقوله های بچگانه نمی شوم

همزمان با انتشار این اظهار نظر سید عباس عراقچی درباره فضای تخریبی شکل گرفته درباره برجام، پایگاه خبری انتخاب با انتشار گفت و گوی هفته نامه طلوع صبح با علی اکبر صالحی، معاون رئیس جمهوری و رئیس سازمان انرژی اتمی به نقل از او نوشت: «آنچه این روزها علیه توافق وین گفته می شود، بی انصافی است.» صالحی در واکنش به آنچه تیم سابق مذاکره کننده به برجام نسبت داده گفت: «من اخلاقا هیچ وقت وارد مقوله های بچگانه و بگومگوها نمی شوم.» با این وجود علی اکبر صالحی، سعید جلیلی رئیس تیم سابق مذاکره کننده را «انسانی متدین و علاقه مند به انقلاب و نظام» توصیف کرد و در عین حال از وجود اختلاف نظر با او سخن گفت.

مجلس مستندات جلیلی را خواست

رئیس سازمان انرژی اتمی درباره اظهارات جلیلی مبنی بر اینکه حق غنی سازی و بسیاری موارد دیگر در دوره ایشان اتفاق افتاده، به برخی اظهارات مقامات آمریکا در آن زمان نظیر مشروط کردن پذیرش حق دستیابی به فناوری صلح آمیز در صورتی که خود این فناوری و همچنین سوخت آن را در اختیار ایران قرار دهند، اشاره کرد و توضیح داد: بین سال های ۸۸، ۸۹ و ۹۰ ببیند چه گفته اند، حالا به قول حضرت آقا در نماز عیدفطر، اینها دو عدد سانتریفیوژ هم برنمی تابیدند، اما الان مجبور شدند که شاهد چرخش هزاران سانتریفیوژ باشند.

صالحی در ادامه با بیان اینکه ادعا شده بود که ما فلان کار را کردیم و در سازمان انرژی اتمی در فلان سال، فلان کار شده گفت: ما هم گفتیم مستندات آن وجود دارد، امضای قراردادها هست و زمان مسوولیت ها هست. مستندات را می گیرند و براساس آن قضاوت می کنند.»رئیس سازمان انرژی اتمی همچنین گفت که کمیسیون برجام مجلس از سعید جلیلی خواسته است، مدارک و اسناد خود را در مورد ادعای پذیرفته شدن حق غنی سازی در دوره او، تحویل نمایندگان دهد.او همچنین درباره آنچه جلیلی درباره توافق وین گفت و برخی موارد آن را تحقیر نظام خوانده بود، تاکید کرد: آیا این تحقیر ملت است که توانسته با مقاومت و استقامت خود، حق غنی سازی را تثبیت کند و بیش از ۶ هزار سانتریفیوژ را نگه دارد و فردو را نیز حفظ کند؟ اگر تحقیر شدن این است که ما حق غنی سازی را تثبیت کردیم، اگر تحقیر این است که ما ۶ هزار سانتریفیوژ را نگه داریم، اگر تحقیر این است که تحقیق و توسعه را ادامه می دهیم، اگر تحقیر این است که فردو پابرجا می ماند. اگر تحقیر این است که آب سنگین را ادامه می دهیم، خب دیگر نمی دانم چه کار باید می کردیم.به گفته رئیس سازمان انرژی اتمی ما دوست داشتیم هرچه الان داریم را داشته باشیم و چیزی نیز اضافه می گرفتیم، مثلا اراک مثل سابق باشد و اراک جدید هم بسازیم و نطنز دیگر هم بسازیم، همچنین تحریم ها را برطرف کنند، عذرخواهی هم کنند و دست ما را هم ببوسند؛ اینکه خیلی عالی بود، ای کاش می شد این کار را کرد.او در پاسخ به سوالی درباره برخی اتهاماتی که فریدون عباسی، رئیس پیشین سازمان انرژی اتمی به تیم هسته ای کنونی وارد کرده و در اظهاراتی گفته است که حاضرند با زن و بچه در رآکتور اراک زندگی کنند، گفت: این شجاعت و اعتماد به نفس دکتر عباسی را نشان می دهد. ایشان طراح رآکتور که نیست، ایشان سازنده رآکتور که نیست، طراحان رآکتور جمع دیگری هستند و سازندگان همین طور. مجموعه ای عظیم روی این مساله کار می کنند.

مذاکرات عمان

صالحی درباره سوالی درباره اینکه مذاکرات عمان به دلیل ناهماهنگی و اختلاف نظر بین تیم وزارت خارجه و تیم آقای جلیلی رو به جلو حرکت نمی کرد، توضیح داد: به هر حال دو مسیر برای مذاکره در آن زمان وجود داشت، یک مسیر پنج به علاوه یک و مسیر دیگر هم که آقا اجازه فرمودند، مذاکره با آمریکایی ها بود. خب این دو مسیر باید هماهنگ می شد، برای ایجاد این هماهنگی و این اقدام خیلی اختلاف رای بود و نظرات مختلفی وجود داشت. به هر حال زمان و فرصت ها را از دست دادیم. می توانستیم موضوعی را که اواسط سال ۹۰ شروع شد (دو سه ماه اخر سال ۹۰ مجوز گرفتیم) زودتر به سرانجام برسانیم. باتوجه به شرایط داخلی آمریکا و منطقه (که همه اینها در مستندات وزارت خارجه است) اگر همان موقع هماهنگ بودیم و اقدام می کردیم، شاید آن زمان فرصت بهتری برای حل ماجرا بود، البته شاید. اگر آن زمان همدلی و همزبانی بود، (باتوجه به مستندات موجود) می توانستیم چه بسا زودتر از الان به این نتایج برسیم.

دوی امدادی مذاکرات

به گفته علی اکبر صالحی، همدلی و همزبانی یعنی «ما»؛ ما یعنی روحانی، لاریجانی، جلیلی و ظریف. همه این افراد زحمت کشیده اند، مثل دوی امدادی؛ واقعا مذاکرات شبیه یک دو بود، حالا من بیایم این طور بگویم، مثلا که چه؟ آخرش که چه؟ اگر کار برای خدا باشد مردم هم قدرشناس شما خواهند بود.

گزارش نهایی؛ هفته آینده در صحن علنی

با همه اختلاف نظرهایی که درباره برجام میان دولت و برخی نمایندگان مجلس وجود دارد، برخی اخبار از ارائه گزارش نهایی کمیسیون برجام از برنامه جامع اقدام مشترک در هفته آینده حکایت دارد. علاء الدین بروجردی، عضو کمیسیون برجام در این باره گفت: بر اساس برنامه ریزی صورت گرفته، کمیسیون ویژه برجام در این هفته نیز جلسات کاری خود را برگزار کرده و ارائه گزارش نهایی به صحن علنی مجلس به هفته آینده موکول خواهد شد.

منتشر شده در روزنامه دنیای اقتصاد