ایستادگی کشورهای عربی در برابر سقوط نفت

اقتصاد ایرانی: شاخص های عمده در بازارهای بورس امریکا سقوط کم سابقه یی را تجربه کردند. شاخص سهام مرغوب داو جونز در بازار بورس وال استریت نیویورک ۲.۶ درصد افت کرد. شاخص استاندارد اندپور ۲.۲ درصد و شاخص نزدک ۲.۷ درصد از دست دادند. در آن سوی اقیانوس اطلس، بازارهای مالی اروپا هم روز جمعه را با سقوط شاخص ها پشت سر گذاشتند. شاخص فوتسی ۱۰۰ در بازار بورس لندن کمی بیشتر از ۲ درصد افت کرد.

به گزارش تعادل به نقل از یورونیوز، بسیاری از کارشناسان ادامه سقوط قیمت نفت را دلیل چنین واکنشی در بازارهای مالی می دانند. قیمت نفت هم به زیر ٣٠ دلار برای هر بشکه رسید. به نظر می رسد انتظار سرمایه گذاران برای ورود جدی تر ایران به بازار جهانی نفت در پی پایان تحریم ها، باعث شده که قیمت نفت افت بیشتری کند.

این در حالی است که به اعتقاد کارشناسان، تداوم پایدار قیمت پایین نفت می تواند شرایط را برای کشورهای عربی وابسته به درآمدهای نفتی بحرانی تر کند. 5سال پیش، کشورهای حوزه خلیج فارس شامل بحرین، کویت، عمان، قطر، عربستان سعودی و امارات متحده عربی حدود ۶۰۰ میلیارد دلار مازاد مالی داشتند ولی صندوق بین المللی پول پیش بینی کرده این کشورها تا سال ۲۰۲۰ در مجموع ۷۰۰ میلیارد کسری بودجه خواهند داشت.

پایگاه خبری اخبارالساعه امارات به نقل از گزارش مالی بانک استاندارد چارتر نوشته، قیمت هر بشکه نفت خام برنت به زیر ۳۰ دلار در هر بشکه رسیده و اکنون بیم آن می رود که بهای نفت به حدود ۱۰ دلار نیز کاهش یابد. بهای نفت در سال جاری میلادی ممکن است تا ۱۵ درصد یا بیشتر نیز کاهش یابد. یونس حاجی الخوری، معاون وزیر مالی امارات، در این ارتباط تاکید کرده که کشورهای عربی صادرکننده نفت، بزرگ ترین گروه منطقه یی هستند که از کاهش قیمت نفت خسارت دیده اند چرا که عمده درآمد آنها از این بخش تامین می شود. ۸۰ درصد درآمد این کشورها از فروش نفت است. وی گفته است: «کاهش قیمت نفت باعث کاهش شدید حجم ذخایر مالی و حساب های خارجی و نیز افت رشد اقتصادی کشورهای عربی شده است.» معاون وزیر مالی امارات کاهش بودجه عربستان در سال ۲۰۱۶ را به طور مثال حدود ۱۰۰ میلیارد دلار ذکر کرده و گفته است که این کشور مجبور شد تا قیمت فرآورده های نفتی در داخل کشور را حدود ۵۰ درصد افزایش دهد و حمایت دولتی (یارانه) از برخی کالاها را نیز لغو کند. عربستان همچنین در سال گذشته میلادی حدود ۱۰۰ میلیارد دلار از صندوق ذخیره خود به دلیل کاهش درآمدهای حاصل از فروش نفت برداشت کرد. براساس این گزارش، کشورهای عربی منطقه بیش از ۳۶۰ میلیارد دلار از درآمدهای نفتی خود را در سال گذشته از دست داده و ضرر کردند ضمن اینکه این خسارت ها و کاهش نفت با افزایش بحران ها، هرج و مرج و درگیری و برهم خوردن ثبات در منطقه خلیج فارس و بازارهای مالی جهانی همراه شده و باعث وارد شدن فشار مضاعف بر این کشورها نیز شده است.

حجم ذخایر مالی احتیاطی عربستان حدود ۷۰۰ میلیارد برآورد می شود اما به دلیل همین مشکلات ذکر شده، روند برداشت از آن به شدت سرعت گرفته به طوری که تنها در ۶ ماه گذشته بیش از ۷۰ میلیارد دلار از آن برداشت شده است. کاهش قیمت نفت تنها بر کشورهای عربی خلیج فارس تاثیر منفی نگذاشته بلکه موجب شده سرنوشت میلیون ها کارگر خارجی و میزان دستمزد آنها که در این کشور مشغول کار هستند نیز دستخوش تاثیر منفی قرار گیرد. میلیون ها کارگر خارجی از کشورهایی مثل مصر، سودان، بنگلادش و پاکستان در این کشورها به کار مشغول هستند که به دلیل کاهش دستمزد از یک سو و افزایش هزینه ها، مجبور به ترک این کشورها شده اند.

برخی کارشناسان معتقدند، قیمت های پایین نفت فرصتی را به کشورهای عربی برای اصلاحات نهادی خلاقانه و مشابه فراهم می کند با این حال، این کشورها تاکنون در مورد اجرای سیاست های قانونی و نظارتی برای قراردادن این بخش در جایگاهی منطقی تعلل کرده اند و بازارهای ثانویه منطقه به سبب بدهی، همچنان توسعه نیافته باقی مانده اند. فارین افیرز می نویسد: مشکل این است که در بسیاری از اقتصادهای کشورهای عربی، سیاست های اقتصادی خوب به ندرت سیاست هایی خوب به ویژه برای نخبگان حاکم محسوب می شوند. دلیلش این است تغییرات ساختاری که مستلزم متنوع ساختن اقتصاد است به ویژه تولید تعداد بیشتر و متنوع تری از محصولات با ارزش بالا، توانمندسازی حوزه های کسب و کار و نیز سرازیر شدن درآمدهای جدید را نوید می دهد که بالقوه می تواند طبقه حاکم را به چالش بکشد. در کویت به عنوان مثال ظهور یک طبقه بازرگان مستقل می تواند قدرت خانواده سلطنتی را تضعیف کند. در عین حال اگر حاکمان در امارات متحده عربی تنوع اقتصادی را پذیرفته اند، این تا حدودی به این دلیل است که بخش خصوصی امارات تهدید سیاسی چندانی مهمی محسوب نمی شود، زیرا به شدت متکی به نیروی کار خارجی است.

فارین افیرز می نویسد: جوامع عرب برای دور شدن از وابستگی خود به نفت نیازمند یک راه حل سیاسی جدید هستند که نیروهای نخبه را وادار به واگذار کردن عرصه به بخش خصوصی کند... در حالی که برخی از این کشورها برای جبران چالش های مالی ناشی از قیمت های پایین نفت دست به اقداماتی چون انتشار اوراق قرضه زده اند، برای اینکه هرگونه متنوع سازی اقتصاد موفقیت آمیز باشد، نخبگان باید به سهامداران در اصلاحات تبدیل شوند. انتخابی که تن دادن به آن چندان راحت نیست. حال باید دید که نخبگان سیاسی کشورهای عربی تا کجا در برابر کاهش قیمت نفت و تاثیر جانکاه آن بر اقتصاد مقاومت خواهند کرد و تن دادن به این تصمیم دشوار را به تعویق خواهند انداخت.