شراکت بلند مدت نفتی با روسها؟!

رضا زندی: از عجایب این روزهای ایران است که مدیرعامل شرکت ملی نفتکش از امکان امضای قراردادهای «مشارکت در تولید» با شرکت های داخلی و خارجی سخن می گوید و کسی را «دمی» نیست که «برآرد». وزیر انرژی روسیه، از مذاکره با وزیرخارجه ایران بر سر تغییر قوانین نفتی ایران برای اختصاص بخشی از سهام پروژه های نفتی به شرکت های روس خبر می دهد و از کسی «چرایی» برنمی آید! سخنگوی وزارت نفت از تسهیل شرایط برای ورود پیمانکاران خارجی سخن می گوید و کسی نمی پرسد «کدام پیمانکار خارجی»؟! حرفی نیست اگر هر امکانی را برای شکست تحریم های نفتی غرب به کار گیریم، اما نقد داریم اگر پای روس ها با قراردادهای «مشارکت در تولید» در نفت ایران باز شود. قراردادهایی که تبعاتش چندین دهه ادامه دارد.

قرارداد مشارکت در تولید چیست؟

روزی که قانون نفت را در مجلس اصلاح کردند و اجازه «جذب سرمایه گذاری های مختلف به منظور توسعه میادین هیدروکربوری با اولویت میادین مشترک از طریق طراحی الگوهای قراردادی جدید ازجمله مشارکت با سرمایه گذاران و پیمانکاران خارجی بدون انتقال مالکیت نفت و گاز موجود در مخازن و با رعایت قواعد تولید صیانت شده» را به دولت دادند، نوشتیم که در این شرایط ممکن است از این ابزار به درستی استفاده نشود. حالا سخنگوی وزارت نفت به جای توسعه میادین مشترک می گوید: «توسعه میادین مستقل را به روس ها و دیگر پیمانکاران خارجی واگذار می کنیم.» با انعقاد قراردادهای مشارکت در تولید، سرمایه گذار توسعه مخزن، به نوعی در مالکیت نفت مخزن، شریک می شود. حالا استدلال نفتی ها این است که مالکیت نفت درون چاه، همچنان در اختیار وزارت نفت خواهد بود و در نفت خارج شده از چاه شریک می شوند. آنچه مسلم است اینکه، با انعقاد چنین قراردادهایی، روس ها در نفت خارج شده از چاه میادینی که در آن حضور دارند شریک می شوند. آن هم برای سال های طولانی!

پذیرش مالکیت خارجی بر نفت؟!

قراردادهای مشارکت در تولید را نه عربستان منعقد می کند و نه اغلب کشورهای اوپکی. در خاورمیانه، قطر چنین الگویی را اجرایی کرده و عراق نیز اخیرا، در میادین مشترک، نه قرارداد مشارکتی بلکه، به ازای هر بشکه چند سنتی به پیمانکار می دهد تا تشویقش کند. قراردادهای مشارکت در تولید بیشتر برای جذب تکنولوژی پیشرفته و تولید حداکثری با رعایت اصول صیانتی برای سالیان دراز منعقد می شود تا شریک مخزن، به خاطر شراکت طولانی مدتش به بهترین نحو از مخزن، نفت تولید کند. عیب بزرگ این قراردادها، پذیرش مالکیت خارجی بر مخازن نفتی است.

آیا به بی تعهدی روسی ها اشاره شده است؟

آیا روس ها به تعهداتشان به درستی عمل کرده اند که می خواهیم در نفت خام ایران (حتی نفت خارج شده از مخزن ) شریکشان کنیم؟! گاز پروم یادداشت تفاهمش را با شرکت ملی نفت در سال 2008 نادیده گرفت و سه سال بعد توسعه میادین آذر و سونگول را بدون آنکه پروژه را پیش برده باشد نادیده گرفته و رفت. آیا این مساله در کمیسیون مشترک ایران و روسیه مطرح شده است؟! آیا وزیر امور خارجه به کنار کشیدن شرکت لوک اویل از قرارداد توسعه میدان نفتی اناران در سال 2010 اشاره ای کرده است؟ آیا شرکت هایی نظیر «زاروبژنفت» و بانک های کوچک روسی، مستحق گرفتن تسهیلات اینچنین بزرگ از نفت ایران هستند؟!

قراردادهای بلندمدت در 6 ماه آخر دولت؟!

بی شک شکستن تحریم های نفتی با روش های کم هزینه، لازمه این روزهای کشور است. نظیر آنچه در فاز های 2 و 3 پارس جنوبی انجام شد. نام گاز پروم و پتروناس کنار نام توتال قرار گرفت تا تحریم های آن روزها نتواند مانع اجرای این فازها شود.

سوال اینجاست که آیا دولت می تواند قراردادهایی چنین پرتعهد را در شش ماهه آخر عمر کاری اش امضا کند؟! قراردادهای مشارکت در تولید ابعاد «امنیت ملی» دارد. به نظر می رسد باید کارشناسان امنیت ملی و متخصصان انرژی فضای بحث های کارشناسی را درباره این نوع از قرارداد باز کنند تا منافع و مضار آن به دقت شناسایی شود. امنیت انرژی کشور، همچون امنیت دفاعی و امنیت غذایی، از اصول سه گانه امنیت ملی یک کشور است. ما از روس ها سابقه تاریخی خوبی نداریم. پس همچنان که برای شکستن تحریم ها باید همکاری کنیم، نباید پای تعهداتی را امضا کنیم که پاسخی برای آیندگان نداشته باشیم. «قرارداد مشارکت در تولید»، آن هم با روس ها؟!