روزی برای کارگران

اقتصاد ایرانی: بهره مندی از مزایایی مانند شرایط کاری ایمن و مساعد، بیمه، خدمات درمانی و جبران هزینه های صدمات ناشی از حوادث شغلی موهبتی است که در گذشته ای نه چندان دور تصور آن هم برای کارگران امکانپذیر نبود. می‏توان گفت که هر کدام از بهبودهای ایجاد شده در به سختی و با تحمل رنج ها و تلاش فراوان و گاهی با ریختن خون به دست آمده است. نخستین روز ماه می یکی از نقاط عطف تاریخ پرافت و خیز جنبش های کارگری به حساب می‏آید و به همین خاطر روز جهانی کارگر نامیده شده است.

چرا اول می؟

البته روز اول می روزی سیاه در تاریخ مبارزات کارگری به حساب می‏آید که از آن به عنوان روز می (May Day) هم یاد می‏شود. در اوایل دهه 1880 فدراسیون کارگری ایالات متحده آمریکا برای حقوق کارگران در این کشور مبارزه می‏کرد. این فدراسیون فراخوانی را برای تظاهرات کارگری جهت کاهش ساعت کار کارگران به 8 ساعت در روز داده بود. باید در نظر داشت که چنین درخواستی، یعنی 8 ساعت کار روزانه، در آن زمان درخواست زیادی به حساب می‏آمد چرا که ساعت کار معمول بین 10 تا 16 ساعت بود. راهپیمایی روز اول می در آمریکا با اعتصاب کارگران آغاز شد و چندین روز ادامه یافت. در شهر شیکاگو روز به روز به تعداد کارگرانی که دست از کار می‏کشیدند و به تظاهرکنندگان می‏پیوستند رو به افزایش بود تا جایی که جمعیت حاضر در سومین روز اعتراضات حدود 100 هزار نفر تخمین زده شده است. در چهارمین روز تظاهرات شیکاگو، کارگران اعتصابی و هوادارانشان در هیمارکت (Haymarket) جمع شده و از آنجا به حرکت درآمده بودند. سخنرانان آنان بر یک گاری بزرگ سوار بودند و شعار می دادند. پس از طی مسافتی، پلیس اطراف این گاری (چهارچرخه) را گرفت و خواست که تظاهرکنندگان متفرق شوند که ناگهان انفجاری صورت گرفت، که به کشته و مجروح شدن چندین مامور پلیس انجامید. این حادثه سبب شد که پلیس برای متفرق کردن جمعیت دست به تیراندازی به سوی جمعیت بزند و کشتار صورت گیرد که البته آمار دقیقی از تلفات این حادثه منتشر نشد. در پی این حادثه هشت نفر به عنوان مسبب دستگیر شدند که بعدها حکم اعدام برای چهار نفر از آنان به اجرا درآمد. عامل انفجار هرگز مشخص نشد، در حالیکه کارگران تندرو انفجار را به پلیس نسبت دادند اما ماموران هم برخی تظاهرکنندگان افراطی را عامل انفجار معرفی کردند. با اینکه جنبش های کارگری آمریکا در اثر حادثه فوق برای چند سالی به شدت فروکش کردند اما بعد از مدتی دوباره خود را بازسازی کرده و پیشرفت های زیادی در صحنه سیاسی اجتماعی آمریکا دست یافتند. این واقعه به شدت اتحادیه های کارگری در سرتاسر جهان را تحت تاثیر قرار داد تا جایی که تقریبا از سال 1890 روز اول می به عنوان روز جهانی کارگر شناخته شد. اتحادیه های کارگری در این روز دست به تظاهرات و راهپیمایی های گسترده ای می‏زنند. همچنین دولت های کمونیستی مانند دولت چین و کوبا مراسم این روز را به شکوه بیشتری برگزار می‏کنند. روز جهانی کارگر در بیش از 80 کشور جهان تعطیل عمومی به حساب می‏آید اما جالب اینکه در کشوری که محل اصلی وقایع منجر به نامگذاری این روز بود، جشنی به این خاطر برگزار نمی‏شود.  

وضعیت امروز کارگران

اگرچه روز جهانی کارگر برای بیش از صد سال برقرار مانده است اما امروز دیگر اتحادیه های کارگری شباهت چندانی به نمونه های گذشته خود ندارند و البته عامل این استحاله را باید در تغییراتی جست که در این مدت در وضعیت کارگران، حقوق و شرایط کاری آنان ایجاد شده است. در قرن نوزدهم همزمان با اوج گیری سرمایه داری، شرایط بسیار سختی بر کارگران تحمیل می‏شد تا جایی که علاوه بر ساعت کار زیاد، برخی از آن ها تقریبا تمام روزهای هفته را کار می‏کردند و البته در ازای آن دستمزدی ناچیز دریافت می‏کردند. در همین حال جنبش های چپ گرایانه و سوسیالیستی هم به عنوان اصلی ترین منتقد وضع موجود روز به روز به محبوبیت خود در میان طبقه کارگر می‏افزودند. نفرت ایجاد شده میان طبقات کارگر و طبقه سرمایه دار باعث به افراط کشیده شدن هر دو گروه در تعامل با طرف دیگر بود. اما با گذشت زمان چه به خاطر تلاش ها و مبارزات کارگران و چه به خاطر برجسته شدن ضعف های اجتماعی و اقتصاد ناشی از نادیده گرفتن حقوق کارگران، اقتصاد کشورها به خصوص بعد از جنگ جهانی دوم به سمت اعطای امتیازات اجتماعی بیشتر به کارگران شد. امروز اتحادیه های کارگری نه تنها از قامت یک مخالف حکومت خارج شده اند بلکه با حل شدن در ساختار حکومت، قدرت زیادی یافته اند تا جایی که از حمایت اتحادیه های کارگری از باراک اوباما به عنوان یکی از اصلی ترین عوامل رسیدن وی به ریاست جمهوری آمریکا یاد می‏شود، در انگلستان اد میلیبند به پشتیبانی اتحادیه ها به رهبری حزب کارگر این کشور می‏رسد و در اسپانیا دولت قبل از هرگونه اقدامی‏در راستای بالا بردن سن بازنشستگی به سراغ کسب رضایت اتحادیه های کارگری می‏رود. قدرت این اتحادیه ها در برخی از کشورها تا جایی افزایش یافته که گروهی با انتقاد از آن، این قدرت بیش از حد را مانعی بر سر اصلاحات اقتصادی و برنامه هایی برای کاهش هزینه های دولتی و کاهش کسری بودجه ها می‏دانند. توانایی بالای اتحادیه ها در چانه زنی عملا باعث شده است تا تعدیل نیروی کار و یا کاهش دستمزد در بسیاری از موارد عملی نباشد. برای مثال در کشور فرانسه اگرچه بیشتر کارشناسان بر این واقعیت که اصلاحات اقتصادی برای این کشور لازم است توافق دارند اما سندیکاهای کارگری در مقابل هرگونه اصلاحی مقاومت به خرج می‏دهند و به سرعت با برگزاری راهپیمایی های گسترده نسبت به آن ها واکنش نشان می‏دهند.

روزی فقط برای کارگران

از زمان انقلاب صنعتی، قشر کارگر تاریخ پرماجرایی را از سر گذرانده است. اکنون در حالی از قدرت بیش از اندازه این صنف در برخی کشورها انتقاد می‏شود که این گروه زمانی حتی از ابتدایی ترین حقوق خود نیز محروم بوده اند و زمانی هم برخی از جنبش ها قصد داشتند تا کارگران را وارد نبردی طبقاتی کنند. اما در این میان نخستین روز ماه می برای بیش از یک قرن با نام کارگر گره خورده است. روزی که نه به جنبش های چپ گرای مارکسیستی که بر طبق نبرد طبقاتی می‏کوبند تعلق دارد، نه به آنارشیست ها و نه به هیچ گروه و دسته سیاسی و ایدئولوژیک دیگری. تاریخ نشان داده است که روز کارگر قابل مصادره شدن توسط سیاستمداران نیست بلکه تعلق به کارگرانی دارد که هر روز با اراده ای مثال زدنی با حضور بر سر کار و با هدف تامین معاش خانواده کمکی بزرگ برای اقتصاد کشور محسوب می‏شوند. کارگرانی که علیرغم سهم غیر قابل انکارشان در پیشبرد اقتصاد کشور مطالبات اغراق آمیز ندارند. روز اول می روزی است متعلق به این افراد و همواره هم متعلق به آن ها باقی خواهد ماند. کارگرانی که نه از تنفر بلکه از زندگی سخن به میان می‏آورند. همانطور که بر بنای یادبود کشته شدگان می 1986 نوشته شده است: "روزی خواهد رسید که سکوت ما از صدای خفه کننده امروز شما قدرتمندتر خواهد بود." گویا چندی است که آن روز فرارسیده است.