صرفه جویی ۱۲ میلیارد دلاری در گمرک

اقتصاد ایرانی: این موضوع مشخص و ثابت شده است که به ازای هر روز تأخیر در واردات و صادرات کالا، هزینه هایی معادل یک درصد ارزش کالا واردکننده و صادرکننده تحمیل می شود از این رو تاجر نیز این هزینه را در ارزش کالای خود منظور کرده و می توان انتظار داشت به ازای هر روز تأخیر در ترخیص کالا مقدار یک درصد به ارزش کالا اضافه شود. با اجرای سامانه جامع گمرکی و کاهش زمان ترخیص کالا، گمرک توانسته است خروج کالا از انبارها را سرعت بخشیده و صاحب کالا نیز در بازه زمانی بسیار کم اقدام به فروش کالای خود کرده است. با محاسبات انجام شده و بررسی میزان واردات در سال گذشته و نیز میانگین زمان ترخیص کالا در سالیان گذشته می توان محاسبه کرد که با اجرای سامانه جامع گمرکی، صرفه جویی صورت گرفته با حذف تأخیرهای ترخیص کالا در چرخه تجارت کشور به ۱۲ میلیارد و ۱۹۶ میلیون دلار معادل ۲۸ هزار میلیارد تومان برآورد می شود.این درحالی است که با اجرای رویه های جدید گمرکی زمان ترخیص کالا در رویه واردات از ۲۶ روز به کمتر از ۳ روز و زمان ترخیص کالا در رویه صادرات از ۷ روز به یک روز کاهش یافته است.

صرفه جویی در هزینه فعالیت گمرک

به گزارش ایران، با اجرای سامانه جامع گمرکی و طراحی جدید اعمال شده در روند فعالیت گمرکات، صرفه جویی قابل توجهی حاصل شده است که در هر سال این صرفه جویی به ۱۰ میلیون و۵۵۲ هزار و ۸۰۰ دلار بالغ می شود.
بخش گمرک به عنوان دروازه بان تجارت خارجی نقش بسیار مهمی در اقتصاد ملی دارد. گمرکات اجرایی با کنترل و اعمال مقررات بر مبادی ورودی و خروجی درواقع سیاست های تجاری کشور را عملیاتی می کنند. برهمین اساس در طرح تحول اقتصادی نیز اصلاح گمرک و رویه های آن یکی از محورهای هفت گانه آن بود. درگذشته به کارگیری روش های سنتی و به طور عمده دستی نه تنها ضریب خطا و امکان سوء استفاده را افزایش می داد، بلکه موجب افزایش مدت زمان ترخیص کالاها در رویه واردات و صادرات می شد. برهمین اساس دردوره های گذشته زمان ترخیص کالا به چندین روز می رسید که این معضل باعث بروز خسارت های زیادی به تولیدکنندگان نیازمند مواد اولیه و همچنین صادرکنندگان کالا می شد. اما چند سالی است که اصلاح گمرک در دستور کار قرار گرفته است، اصلاحی که در دولت یازدهم سرعت بیشتری به خود گرفته و هم اکنون نتایج عینی آن قابل مشاهده است. جدای از ده ها برنامه و طرح مختلف که هم اکنون درسطح گمرکات اجرایی پیاده سازی شده است، هوشمندسازی گمرک یکی از اقداماتی است که در سال های اخیر تأثیر بسیار زیادی دراین بخش و تسهیل و سرعت امور داشته است.از آنجایی که به کارگیری فناوری اطلاعات به عنوان بهترین ابزار می تواند در خدمت تسهیل تجارت قرار گرفته تا موجب کاهش زمان و هزینه انجام تشریفات گمرکی همراه با افزایش امنیت شود و پیامد آن رتبه کشورمان را در فضای کسب و کار بهبود ببخشد و با عنایت به اینکه نیازها و توان داخلی باید مورد توجه قرار گیرد، لذا گمرک ایران با بهره گیری از توان عملی دانشگاه تهران به عنوان بزرگ ترین نهاد علمی کشور، طراحی و پیاده سازی سامانه ای هوشمند را برنامه ریزی کرد.
عملکرد گمرک تا پیش از شروع به کار دولت یازدهم نه تنها حجم کاری گمرک، سیستم ها و منابع را اشباع کرده بود بلکه زمینه ساز تحمیل هزینه و افزایش زمان ترخیص برای تجار می شد و در نتیجه هزینه های اقتصاد ملی را افزایش و رقابت پذیری صادرات را کاهش می داد. تا پیش از استقرار دولت یازدهم اگرچه گمرک ایران بسیاری از کنوانسیون ها و ابزارهای بین المللی را اجرا می کرد ولی ضعف اساسی این بود که تمامی فرآیندهای گمرکی از مرحله ورود اطلاعات تا کنترل درب خروج به صورت دستی انجام می شد که نیاز به منابع انسانی زیاد داشت و به همین نسبت خطای انسانی سهوی یا عمدی افزایش می یافت و در این خصوص بازدهی کم و ریسک زیاد را در عملیات مربوطه شاهد بودیم.همچنین حضور زیاد صاحبان کالا و کارگزاران گمرکی در سالن سرویس ارزیابی، بهره وری کارکنان را کاهش داده بود و ملاقات چهره به چهره کارکنان با خدمت گیرنده ریسک عدم درستکاری را افزایش می داد.از سوی دیگر زمان طولانی ترخیص کالا در رویه واردات و تأخیر در تسویه پروانه های ترانزیت و ردیف های مرزی باز به دلیل بالا بودن حجم ترانزیت نسبت به امکانات گمرکی نسبتاً زیاد و اظهارنامه ها در اکثر گمرکات بویژه گمرک شهیدرجایی بسرعت در حال افزایش بود و امکان کنترل عبور محموله از کشور با دقتی مناسب امکان پذیر نبود. درمجموع مراحل مختلف کار در گمرک به صورت سنتی طراحی شده بود و انباشتی از اسناد کاغذی و ازدحام غیرضروری و غیرمنطقی ارباب رجوع، اعم از نمایندگان صاحب کالا و رانندگان که اصرار به پیشبرد امور خود داشتند را شاهد بودیم. این امر خود علت مضاعفی برای کاهش دقت در انجام عملیات اداری و تشریفات گمرکی و به تبع آن تضییع حقوق دولت بود.

سامانه های هوشمند در گمرک چه می کنند؟

بدین ترتیب تولید سامانه ها در دستور کار گمرک قرار گرفت و هر روز ما شاهد گشایش این سامانه ها در گمرکات سراسر کشور بوده ایم.در ادامه مطلب ، کارکرد این سامانه ها در رویه های مختلف گمرکی با تفصیل بیشتری آمده تا چگونگی تحول پدید آمده در گمرک به کمک سامانه های گمرک الکترونیک ملموس تر شود.

صادرات و دوراظهاری صادرات

تا پیش از استقرار دولت یازدهم، اظهارنامه های گمرکی در گمرکات اجرایی توسط اپراتورها تایپ و تحویل متقاضی می شد. این موضوع علاوه بر مشکلات حضور این افراد در گمرک، باعث کندی سرعت گمرکات در صادرات کالا می شد زیرا هر گمرک برمبنای تعداد اظهارنامه هایی که می توانست در روز تایپ کند خدمات ارائه می کرد.انجام تشریفات صادرات کالاها و همچنین صدور کالا از کشور براساس قانون امور گمرکی و آیین نامه اجرایی آن منوط به تنظیم اظهارنامه گمرکی و تسلیم آن به گمرک است. اظهارکننده موظف است اسناد لازم را از قبیل اسناد بانکی و سایر مجوزهای مورد نیاز که مقررات و قوانین مربوطه تعیین کرده است به اظهارنامه منضم کند.

ارزیابی در محل

با اجرای سامانه جامع امور گمرکی، ارزیاب با حضور در محل از طریق سامانه اقدام به ارزیابی و تشریفات قانونی می کند.

توزین و کنترل خودروها

از آنجا که وزن در مراحل صادرات کالا از کشور نقش تعیین کننده دارد، سامانه جامع امور گمرکی با اتصال مستقیم به باسکول ها و دریافت الکترونیک مقدار توزین شده جهت هر کالا، این اطلاعات را پردازش و با ضابطه های مورد نظر اعمال مدیریت ریسک می کند.

دریافت الکترونیک مانیفست

در سامانه جامع امور گمرکی برخلاف گذشته که اطلاعات مانیفست کالا به صورت دستی و غیرقابل راستی آزمایی به گمرک ارائه می شد، اطلاعات مانیفست کالا قبل از ورود به گمرک به صورت الکترونیک از شرکت های حمل و نقل دریافت می شود..

دریافت الکترونیک قبض انبار و مدیریت آن

یکی از چالش های بزرگ گمرک در حوزه مدیریت انبارها و قبوض انبار صادر شده آن است که بعضاً در اختیار گمرک یا مجموعه های دیگر که عموماً خصوصی اداره می شوند، قرار دارد. کنترل انبارها و نظارت بر آن از اختیارات و وظایف قانونی گمرک است. از این رو با اجرای سامانه جامع امور گمرکی، گمرک ارتباط مستقیم با قبض انبار برقرار کرده و اطلاعات آن نیز به صورت الکترونیک در اختیار گمرک قرار خواهد گرفت.

کنترل الکترونیکی بدهی ها

بدهی های گمرکی که برمبنای ماده ۷ قانون امور گمرکی مشخص می شود، پیش از این به صورت نیمه مکانیزه و با دخالت انسان کنترل می شد. بدین صورت امکان جعل یا تخلف بسیار زیاد بود.با راه اندازی سامانه جامع امور گمرکی، این بدهی ها به صورت سیستمی اعمال شده و به افرادی که بدهی دارند به صورت اتوماتیک اجازه اظهار و خروج کالا را نخواهد داد. بدین صورت فرد می بایست بدهی خود را پرداخت کرده تا از گمرک خدمات دریافت کند و این موضوع تأثیر بسیار زیادی بر کاهش بدهی های گمرکی خواهد داشت.

انجام امور احراز هویت توسط سامانه

در گذشته دایره احراز هویت در گمرک وظیفه دریافت اظهارنامه و کنترل احراز هویت آن و نیز صدور کوتاژ را برعهده داشت. این موضوع به علت نبود یک سیستم واحد و جامع، الزاماً به صورت دستی و بدون دخالت سیستم انجام می پذیرفت.با اجرای سامانه جامع امور گمرکی، تمامی این مراحل را سیستم به طور اتوماتیک انجام داده و استعلام های مورد نیاز را از سازمان های همجوار به طور مستقیم دریافت می کند.

تعیین اتوماتیک و هوشمند کارشناس

در این حوزه، سامانه جامع امور گمرکی با تعیین هوشمند کارشناس به صورت اتوماتیک، برمبنای ضابطه های مشخص و توانمندی ها، نقش مؤثری در سلامت اداری و تخصیص متعادل اظهارنامه ها خواهد داشت. از این رو میزان تخصیص اظهارنامه ها کنترل شده و از متراکم شدن فعالیت یک کارشناس جلوگیری به عمل خواهد آمد که این موضوع باعث سرعت در تشریفات گمرکی خواهد شد.

سلکتیویته مسیر اظهارنامه

اصولاً کالاهای وارداتی در گمرک در طی مراحل ترخیص طبق نظر کارشناسان گمرک، باید یکی از مراحل ۳ گانه مسیر سبز، مسیر زرد یا مسیر قرمز را طی کنند، استفاده از سیستم انتخاب مسیر اظهارنامه، اعتماد به خدما ت گیرندگان و اعمال کنترل های گمرکی روی آن دسته از اظهارنامه هایی است که واقعاً نیاز به کنترل دارند تا از این طریق کالای سایر اظهارنامه ها در حداقل زمان و با حداقل بازرسی ها ترخیص و به صاحب آن تحویل شود.