سرنوشت یورو در اختیار رابطه اقتصادی آلمان و فرانسه

اقتصاد ایرانی، آرش پورابراهیمی: روابط فرانسه و آلمان که پس از جنگ جهانی دوم نوسان بسیاری را به خود دیده است در اواخر دوران ریاست جمهوری سارکوزی بهبود قابل توجهی یافت بود اما عملکرد داخلی نیکولا سارکوزی به حدی مورد قبول فرانسوی ها نبود که ریاست جمهوری او تنها به یک دور محدود ماند. سارکوزی همراه با مرکل از ریاضت اقتصادی و لزوم اصلاحات ساختاری سخن می گفت اما فرانسوا اولاند با وعده پایان بخشیدن به دوران ریاضت توانست به ریاست جمهوری برسد، اما آیا اولاند در حفظ روابط نزدیک فرانسه و آلمان در سال نخست ریاست جمهوری اش موفق بوده است؟

سال 2011: در مجمع جهانی اقتصاد در سال 2011 تا حد زیادی تحت تاثیر ناآرامی ها در خاورمیانه و شمال آفریقا قرار داشت؛ ناآرامی هایی که بازارهای مختلف را تحت تاثیر قرار داده بود تا جایی که بهای طلا و نفت روز به روز افزایش می یافت، اما فرد دیگری به چهره اصلی اجلاس داووس تبدیل شد: نیکولا سارکوزی، رئیس جمهور فرانسه، در یک سخنرانی اطمینان بخش اعلام کرد که "من و خانم مرکل، هرگز و هرگز اجازه نخواهیم داد که یورو شکست بخورد. هرگز اجازه نخواهیم داد که یورو نابود شود." او حتی به سرمایه گذاران بین المللی نیز هشدار داد: "آن هایی که می خواهند علیه یورو سرمایه گذاری کنند، به آن ها می گویم که مراقب باشید. ما مصمم هستیم که از یورو دفاع کنیم." آن زمان تابوی صحبت از گسست در اتحادیه پولی یورو و جدایی برخی از کشورها از آن در حال رنگ باختن بود و صداهایی مبنی بر بی نتیجه بودن تلاش ها برای بهبود وضعیت منطقه یورو بدون خروج برخی کشورها از آن به گوش می رسید. اما رئیس جمهور فرانسه و صدر اعظم آلمان نشان دادند که حاضر به انجام هر کاری برای نجات یورو هستند. رهبران دو اقتصاد بزرگ منطقه یورو مصمم شده بودند که این اتحادیه پولی را به سلامت از بحران بدهی های دولتی عبور دهند و همین هدف مشترک آن دو را بیش از پیش به یکدیگر نزدیک کرده بود تا جایی که از اتحاد مرکل و سارکوزی با عبارت "مرکوزی" یاد می شد (عبارتی که از ابتدای نام آن دو ساخته شده بود). البته اتحاد مرکوزی چندان متوازن نبود چرا در یک سو اقتصاد قدرتمند آلمان قرار داشت و از سویی دیگر اقتصاد فرانسه بیش از آنکه به یکی از امیدهای منطقه یورو شبیه باشد، به یکی از نگرانی های آن شباهت داشت. برای کشوری که از سال 1974 تاکنون مازاد بودجه را تجربه نکرده است، اعتماد چندانی برای حل بحران بدهی های دولتی منطقه یورو باقی نمی ماند. شاید به همین خاطر بود که اتحاد مرکل و سارکوزی به رهبری مرکل و همراهی سارکوزی تبدیل شده بود تا جایی که نشریه اکونومیست از ترکیب این دو به عنوان موتورسیکلت بی ام و به همراه کابین پژو یاد کرده بود. رویکرد فرانسه نسبت به آلمان در زمان سارکوزی بی شباهت به رویکرد تاریخی انگلستان نسبت به ایالات متحده آمریکا نبود: همراه شدن با شریکی قوی تر برای تاثیرگذاری بر سیاست های آن. این همراه شدن به حدی بود که برخی آن را به پیروی تشبیه می کردند و ادعا می کردند که سارکوزی دایم می گوید که کاملا با خانم مرکل هم نظر است بدون اینکه بتواند جزییات این توافق را شرح دهد. البته دو کشور اختلاف نظرهایی نیز در مورد شیوه برخورد با بحران های منطقه یورو از جمله بحران یورو داشتند، اما رهبران آن ها معتقد بودند که راه نجات منطقه یورو از همبستگی مالی و پولی بیشتر و نه  گسست و جداشدن کشورها می گذرد.

سال 2012: انتخابات ریاست جمهوری فرانسه به آزمونی جدی برای سارکوزی تبدیل شده بود، سارکوزی که از زمان روی کار آمدنش از اصلاحات اقتصادی از جمله افزایش سن بازنشستگی در فرانسه سخن گفته بود با مانعی جدی به نام اتحادیه های کارگری که جایگاه مستحکمی در صحنه اجتماعی فرانسه دارند مواجه شده بود و سیاست های اقتصادی سارکوزی نیز منتقدان بسیاری در میان چپگرایان یافته بود. سارکوزی به کمک متحد اصلی اش یعنی مرکل نیاز داشت و مرکل هم هر آنچه در توان داشت برای در قدرت نگه داشتن سارکوزی انجام داد. البته حمایت های انتخاباتی میان رهبران فرانسه و آلمان بی سابقه نبود: هلموت کوهل، صدر اعظم سابق آلمان، تلاش کرده بود تا فرانسوا میتران، رئیس جمهور فرانسه، در رفراندوم پیمان ماستریخت در فرانسه در سال 1992 پیروز شود و نیکولا سارکوزی نیز در سال 2009 از انتخاب مجدد مرکل به عنوان صدراعظم آلمان حمایت کرده بود. مرکل در آستانه انتخابات ریاست جمهوری فرانسه گفت که او و سارکوزی به یک خانواده سیاسی تعلق دارند و از آنجا که سارکوزی پیش تر از وی حمایت کرده است پس این طبیعی خواهد بود اگر مرکل نیز از کارزار انتخاباتی سارکوزی حمایت کند. البته حمایت مرکل از سارکوزی کمی بیش از طبیعی بود تا جایی که حتی پیش از اعلام کاندیداتوری سارکوزی، آنگلا مرکل از تداوم ریاست جمهوری وی دفاع کرده بود. در واقع مرکل این حمایت را تنها به خاطر دوستی با سارکوزی انجام نمی داد بلکه او از سویی نگران به قدرت رسیدن اصلی ترین رقیب سارکوزی در انتخابات یعنی فرانسوا اولاند بود. اولاند نه تنها به اردوگاه سوسیالیست ها تعلق داشت، حزبی که مرکل علاقه ای به قدرت گرفتن آن ها نداشت، بلکه او اجازه داده بود تا کارزار انتخاباتی اش با شعارهایی علیه یکه تازی آلمان در منطقه یورو، برای جذب رای تلاش کنند و نگران کننده تر از همه این ها اینکه آقای اولاند گفته بود که قصد دارد در صورت پیروزی در مورد جزییات پیمان مالی اتحادیه اروپا، بار دیگر مذاکره کند در حالی که مرکل این پیمان را یکی از دستاوردهای مهم برای بازگرداندن نظم مالی و بودجه ای به کشورهای عضو اتحادیه اروپا می دانست. حتی یکی از روزنامه های آلمانی از فرانسوا اولاند به عنوان "بزرگترین خطر زنده" برای پیمان مالی اتحادیه اروپا یاد کرده بود. اولاند گفته بود که علاقه ای به سیاست های ریاضتی ندارد و ترجیح می دهد با افزایش مالیات ها، کسری بودجه را جبران کند. او حتی حرفی از کاهش بار مالی دولت نیز نزده بود آن هم در روزگاری که بیشتر اقتصادهای اروپایی برای کاهش هزینه های دولتی تلاش می کردند. اولاند که وعده داده بود که از طریق ایجاد رشد اقتصادی، مشکلاتی مانند بیکاری و بدهی های ملی را بهبود ببخشد توانست جای سارکوزی را در کاخ الیزه بگیرد. با پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری، اروپا و به خصوص منطقه یورو با پرسشی حیاتی مواجه شده بوندد و آن اینکه آیا اولاند می تواند به متحد تازه ای برای مرکل تبدیل شود؟ آیا ترکیبی مانند "مرکلاند" می تواند جای "مرکوزی" را بگیرد؟

سال 2013: در آستانه سالگرد شروع به کار فرانسوا اولاند به عنوان رئیس جمهور فرانسه، کمتر شاخص اقتصادی است که از عملکرد اولاند دفاع کند. مقامات فرانسوی وعده داده بودند که اقتصاد این کشور در سال 2013 بهبود خواهد یافت اما گزارش کمیسیون اروپا که به تازگی منتشر شده از رشد منفی اقتصاد فرانسه در سه ماهه نخست سال جاری میلادی حکایت داشته است. راهکار اولاند برای مالیات گرفتن از شرکت ها و ثروتمندان نیز بهبودی از توازن مالی فرانسه ایجاد نکرده تا جایی که کمیسیون اروپا برآورد کرده که فرانسه برای رساندن کسری بودجه به 3 درصد تولید ناخالص داخلی به حداقل دو سال دیگر احتیاج دارد. آقای اولاند با وعده پایان بخشیدن به ریاضت اقتصادی به الیزه راه یافته بود اما اکنون حتی برخی از اعضای دولت او نیز از اصلاحات و ریاضت اقتصادی سخن می گویند. اولاند در حفظ اتحاد آلمان و فرانسه نیز چندان موفق نبود، هرچند که او به آن اندازه که چپگرایان افراطی فرانسه انتظار داشتند در مقابل مرکل ایستادگی نکرد اما تلاش کرد تا با فاصله گرفتن از آلمان به اسپانیا و ایتالیا نزدیک تر شود. رنیا کمپین که در انستیتوی آلمان برای امور بین المللی و امنیتی مشغول به کار است اعتقاد دارد که در مقیاس یک تا ده، می توان گفت که رابطه آلمان و فرانسه اکنون در سطح دو قرار دارد. فرانسوی ها از آلمانی ها انتظار دارند که در کمک به کشورهای بحران زده یورو دست و دلبازتر عمل کنند و آلمان هم در مقابل از فرانسوی ها انتظار دارد که بالاخره به اصلاحات ساختاری در اقتصاد تن بدهند و از بار مالی دولت بکاهند، انتظاری که برای یک رئیس جمهور سوسیالیست آن هم در کشوری مانند فرانسه تا حدی غیرقابل تحقق به نظر می رسد. با این حال اولاند به خوبی می داند که به آلمان نیاز دارد. اولاند به عنوان رئیس جمهور کشوری که پلی میان اروپای جنوبی و شمالی محسوب می شود تمایلی ندارد که به سردمدار کشورهای جنوبی علیه کشورهای شمالی تبدیل شود. فرانسه برای بدست آوردن وقت بیشتر برای دستیابی به اهداف مربوط به کاهش بودجه نیازمند توافق آلمان است و همچنین تنش با آلمان کمکی به مشکلات اقتصادی فرانسه نمی کند. آلمان هم می داند که موفقیت سیاسی در منطقه یورو نیازمند همراهی دومین اقتصاد این منطقه یعنی فرانسه است. آنگلا مرکل اخیرا روابطش با انگلستان و به طور خاص دیوید کامرون را بهبود بخشیده و همچنین به لهستان نیز نزدیک تر شده است اما این دوستی های تازه هر دو یک مشکل اساسی دارند و آن اینکه انگلستان و لهستان بخشی از یورو محسوب نمی شوند. در روزهایی که تظاهرکنندگان در کشورهای بحران زده اروپایی، پوسترهایی که در آن مرکل به هیتلر تشبیه شده را در دست می گیرند، مرکل ترجیح می دهد که فرانسه را به عنوان متحدی سیاسی حفظ کند، متحدی که البته از نظر اقتصادی روزگار خوشایندی ندارد. فرانسوا اولاند در نخستین سال ریاست جمهوری اش در فرانسه کارنامه قابل دفاعی باقی نگذاشته است. رئیس جمهوری با بیشترین جمعیت بیکار در طول تاریخ و بیشترین میزان سقوط محبوبیت در مقایسه با دیگر روسای جمهور فرانسه از سال 1958 تاکنون، با مشکل دیگری نیز مواجه است: از دست دادن یکی از اصلی ترین دوستان فرانسه در دوران نیکولا سارکوزی.