اقتصاددان قرن

اقتصاد ایرانی: کسانی که ایده های جدید را محترم می شمرند (چه کسی اینکار را نمی کند؟) به طور طبیعی به اشخاصی که دستاوردشان بیش از دیگران بوده علاقه مندند و میلتون فریدمن یکی از این افراد است، یکی از بانفوذ ترین اقتصاد دانان این دوره.

طرفداران این مرد باهوش می توانند از خواندن کتاب "دو انسان خوشبخت"  که شامل خاطرات فریدمن و همسرش " رز " می شود، لذت ببرند. فریدمن ها در این کتاب داستان زندگی خود را از زمان کودکی تا دوران تدریس، تحقیق و مشاجرات سیاسی شرح می دهند.

فریدمن ها به خاطر دفاع راسخ و شفاف از بازار آزاد شناخته شده اند. خط مشی آنها ساده است :" ترفیع آزادی انسان." این هدف مقدمه ایست برای مخالفت آنها با کنترل اجاره بها، تعیین حداقل دستمزد عمومی و تعیین سقف قیمت برای کالاها. همچنین حمایت آنها از خصوصی سازی رادیو و تلویزیون، قانونی کردن مواد مخدر، محدود کردن مخارج دولت، خدمت سربازی داوطلبانه و تجارت آزاد. میلتون و رز به شدت طرفدار آزادی های فردی بودند، قبل از آنکه طرفداری از آزادی های فردی در جامعه  باب شود.

کمپین فریدمن ها برای جامعه ی آزادتر منجر به صمیمیت آنها با برخی از شخصیت های بزرگ سیاسی زمانه ی ما شد. شخصیت هایی شامل بری گلدواتر، ریچارد نیکسون، رونالد ریگان و مارگارت تاچر. البته آنها ابایی از انتقاد از این اشخاص نداشتند. برای مثال در کتابشان می نویسند: " اینکه ریگان، جرج بوش پدر را به عنوان معاون اولش انتخاب کرد بدترین تصمیم دوره ی ریاست جمهوریش بود."

فعالیت های سیاسی فریدمن بعضی اوقات با حاشیه های زیادی هم همراه بود. مشهورترین آنها زمانی بود که در سال 1975 میلتون فریدمن شش روز را برای سخنرانی در مورد سیاست های بخش عمومی در شیلی  گذراند و ملاقات مختصری هم با دیکتاتور دست راستی " آگوستو پینوشه " داشت. نتیجه ی این اقدام، تظاهرات شدید علیه او بود. حتی وقتی سال بعد فریدمن نوبل اقتصاد را برد اعتراض های عمومی از هر طرف بلند شد. این ایرادات از سمت برندگان قبلی جایزه ی نوبل مانند دیوید بالتیمور و لینوس پائولینگ هم به گوش می رسید.

 البته فریدمن به ندرت نسبت به اعمالش احساس پشیمانی می کرد. مسلما او دیکتاتوری را تایید نمی کرد اما می نویسد: "من این را برای یک اقتصاددان غیر اخلاقی نمی بینم که به دولت شیلی برای حل مشکل تورم توصیه های کاربردی بکند. همانقدر که مشاوره دادن یک پزشک به دولت شیلی برای رفع یک بیماری شایع، به نظرم غیر اخلاقی نمی رسد." او همچنین در کتابش به این نکته اشاره می کند که هنگامی که چند سال بعد مشاوره اقتصادی مشابهی را به دولت چین می دهد، تظاهراتی شکل نمی گیرد با اینکه دولت چپگرای چین نیز کمتر از پینوشه ستمگر نبود .

فعالیت های سیاسی فریدمن ممکن است مشاجرات عمومی زیادی را به وجود آورده باشد، اما نتایج فعالیت های علمی او باعث تحسینش بین تمام  اقتصاددانان شده است. وقتی امروز دانشجویان در مورد تعیین مخارج مصرف کننده، سیاست های پولی و یا رابطه ی بین تورم و بیکاری مطالعه می کنند، بدون شک تا حد زیادی مدیون میراث فکری میلتون فریدمن هستند. جرج استیگلر ( اقتصاددان برجسته و برنده جایزه نوبل سال 1982 ) یک بار از فریدمن اینگونه یاد کرد :"بهترین اقتصاددان در یک قرن بد."  استیگلر شاید حق داشته باشد که تاثیر فریدمن در قرن بیستم را نمی توان با تاثیر آدام اسمیت در قرن هجدهم و یا ریکاردو در قرن نوزدهم مقایسه کرد  اما فریدمن به خوبی از پس رقابت با مشاهیر قرن بیستم مانند جان مینارد کینز و پل ساموئلسون بر آمد و این شاهکار کمی نیست .

نویسنده : گرگوری منکیو (  اقتصاددان و استاد دانشگاه هاروارد )